Жер құқығы қатынастары

                                     Жер құқығы қатынастары

         Жер құқығы — құқықтың мемлекеттегі жер қатынастарын реттейтін саласы. Жер құқығы Қазақстан Республикасында дербес құқық саласы болып табылады. 

        Жер құқығы  қатынастарының субъектілері болып, жер құқығы қатынастарына қатысушылар болып табылатын және соған орай құқықтары  бар, әрі осы құқық қатынасында міндеттер атқаратын жеке және заңды тұлғалар, сондай-ақ мемлекет танылады.

Жер құқығы қатынастарындағы құқық субъектіліктің негізгілері болып мыналар табылады: субъектінің жер құқығы қатынасына қатысуы; осы құқықтық қатынаста құқықтар мен міндеттерді иеленуі.Құқық субъектіліктің мұндай белгілерінен мынандай қорытынды шығады: жер құқығы қатынастарының субъектісі болып кез-келген тұлға емес, тек  жер заңдарына сәйкес белгілі бір құқықтар мен міндеттерге ие немесе жер қатынастарына қатысумен байланысты құқықтарға ие тұлғалар ғана тавбылады.

«Жер кодексінде»  жер пайдаланушылар бірнеше топқа бөліп қарастырылған.тұлғалардың жерге деген құқықтарын жүзеге асыру мүмкіндіктері олардың құқықтық мәртебесіне қарай анықталады және жерге деген құқықтары мен міндеттері белгіленеді. Мемлекеттік емес жер пайдаланушылар болып азаматтар және немесе мемлекеттік  емес зхаңды тұлғалар табылады.Тұрақты жер пайдаланушылар-жер пайдалану құқығының мерзімі шектеусіз сипатта болатын тұлғалар.Бастапқы жер пайдаланушылар-жер пайдалану құқығын заңда көзделген тәртіппен тікелей мемлекеттен не осы құқықтан айыру тәртібімен басқа да бастапқы жер пайдаланушылардан алған тұлғалар.

Жер учаскелеріне ортақ үлестік  менншік пен ортақ үлестік  пайдалану ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерде де рұқсат етіледі.

       Бірлесе отырып  шаруашылықты жүргізуші ерлі-зайыптылар, балалары, сонымен қатар асырап  алған балалары, ата- аналары және  басқа да жақын туыстары шаруақожалығының  мүшелері болып табылады.Шаруа фермер қожалығының  басшысы ретінде Қазақстан Республикасының  18 жасқа толған кез-келген әрекетке қабілетті азаматы бола алады. Шаруа ферме қожалығының басты белгісі мына анықтамадан көрініс табады: шаруа фермер қожалығы дегеніміз-жеке кәсіпкерлікті жүзеге асыра отырып, тауарлы ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және осы өнімдерді қайта  өндеп, өткізу үшін ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді үздіксіз пайдаланатын тұлғалардың отбасылық еңбектік бірлестігі.

      «Жер кодексі»  жеке меншік құқығы мен жер  пайдалану құқығын, соның ішінде, ауыл шаруашылық мақсатындағы  жерлерде шаруа  фермер қожалығын жүргізу құқығын реттеуге бағытталған жер қатынастарының жаңа нысанасын орнықтырды.

Мысалы, Қазақстан Республикасының азаматтары «Жер кодексінің» 36- бабына және Шаруа  фермер қожалығы туралы заңдарына сәйкес, жер учаскелерін шалғайдағы мал шараушылығы маусымдық жайылымдар үшін тұрғын халықтың мал жаюы үшін және басқа да жағдайларды уақытша ақысыз жер пайдалану құқығының негізінде пайдалана алады.

Мұндай  жайылымдық жер пайдаланудың түрі оларға жеке меншік құқығы немесе уақытша ақылы жер пайдалану құқығы негізінде берілген жер учаскелерін есептемегенде, 49 жылға дейін берілуі мүмкін.