Мемлекет және құқықтық мемлекет

Азаматтық қоғамның түсінігі жәнс құрылымы. «Азаматтық қоғам» түсінігін Аристотель, Цицерон, Гроций, Т. Гоббс, Дж. Локк, Гегель, Маркс және т.б. ойшылдар қалыптастырған. Барлық ғалымдар азаматтық қоғамдағы негізгі идея ретінде адам идеясын таниды. Азаматтық қоғам — адамгершілік, діни, ұлттық, әлеуметтік-экономикалық, отбасы инсти-туттары мен қатынастарының жиынтығы, солардың көмегімен жеке тұлғалар мен топтардың мүдделері қанағаттандырылатын.

Азаматтық қоғамның құрылымына мыналар кіреді:

• мемлекеттік емес, әлеуметгік-экономикалық қатынастар мен институттар (меншік, еңбек, кәсіпкерлік);
• мемлекеттен тәуелсіз өндірушілердің жиынтығы (жеке фирмалар және т.б.);
• қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктер; 
• саяси партиялар мен қозғалыстар;
• тәрбиелеу мен мемлекеттік емес білім беру саласы;
• мемлекеттік емес бұқаралық ақпарат құралдарының жүйесі;
• отбасы;
• шіркеу және т.б.

Азаматтық қоғамның белгілері:

• өзін-өзі басқару;
• оның құрылымдары мен адамдардың әртүрлі топтарының бәсекелестігі;
• еркін түрде қалыптасатын қоғамдық көзқарас пен плюрализм;
• жалпы ақпараттану мен адамның ақпаратпен танысу құқығының шын мәнінде жүзеге асырылуы;
• өмір сүру координация қағидасына негізделеді (мемлекеттік аппарат кезінде субординация қағидасы үстемдік құрады);
• экономиканың көпжақтылығы;
• биліктің заңды және демократиялық сипаты;
• кұқықтық мемлекет;
• адамдардың жақсы өмір сүру жағдайын қамтамасыз ететін мемлекеттің күшті әлеуметтік саясаты және т.б.