Турбо паскаль

Паскаль тілінде  нәтижені экранға шығару үшін WRITE (жазу) операторы (процедурасы деп те айтылады) қолданылады:  

     WRІTE (аl, а2, ... ,an);  

Мұндағы жақша  ішінде жай айнымалылар немесе апострофтармен қоршалған символдар тобы болуы  мүмкін. Мысалы, егер B=17.15. болып, мына команда орындалғанда:  

     WRlTE ('В мәні=', В);

экранда

     В мәні = 1.715Е+Оl

деген сөз тіркесі  көрінеді.

     Шығарлатын  мәндердің түрі айнымалылардың типі арқылы анықталады, олар iпteger, real, Вооlеап (true, false), char, striпg сияқты типтер түрінде беріле береді.

     Шығарылатын параметрлер бір-бірімен  үтір арқылы ажыратылыn, WRITE түйінді сөзінен соң жай жақша ішіне жазылады.

     Шығару  операторында жақша ішінде қағазға  немесе экранға шығарлатын мәнінің  пішімін- оның алатын орнын, яғни енін толық көрсетуге болады. Бүтін  санды оның енін көрсете отырып экранға шығаруға болады, мысалы: b айнымалысының бүтін түрдегі мәнін көрсету  

WRITE (b: n) немесе WRITE (b: 5)  

операторы арқылы жүзеге асырылады. Мұндағы b - айнымалының  атауы: n - мәні бүтін сан болып  келетін тұрақты түрінде берілген орын саны, оны бірден бүтін санмен де жазуға болады. Егер b: 5 пішімі беріліп, ал b =56 ( екі немесе үш разрядты сан) болса, онда беске дейінгі толтырылмаған  орындарға сол жақ шетте бос  орын қалдырылады. В = 56 мәні үшін WRІTE (b: 5) операторы экранға

«56»

тіркесін шығарады.

     Нақты сандар ушін оның жалпы енін, сонан  соң бөлшегі алатын орынды көрсету  қажет, сол себепті аралас сандарды бейнелеуде оның ені қос нүктемен бөлінген екі бүтін сан арқылы жазылады. Сонымең нақты сан үшін пішім екі саннан тұрады:  

     І- санға берілетін барлық орын.

     ІІ- үтірден кейін алынатын бөлшек цифрлар  саны.  

     Мынадай оператор берілсін делік: WRІTE (Ү: 5: 2)

Мұндағы 5 - нәтижеге берілген барлық орын, 2 үтіпден соңғы бөлшек бөлігіне берілетін орындар саны. Мысалы, С= - 145.7865 болғанда WRITE (С: 8: 3) операторы экранға - 145.786 мәнін шығарады, мұндағы жалпы орындар саны - 8, ал бөлшек үш санмен бейнеленетіндіктен соңғы бір цифр жазылмай қалып отыр. С айнымалысының берілген мәнін толық бейнелеу үшін WRITE (С: 9: 4) операторын жазу керек еді. Жалпы нақты санды экранда бейнелеу операторының жазылу түрі:  

WRITE (С: п: т);   

мұндағы n - С  мәнінің барлығына берілген орын саны; m - С мәнінің бөлшек бөлігіне белгіленген орын саны. n - нің мәні таңбаны, бүтін мен бөлшекті бөлетін  нүктені және бүтін сандар орнын  бөлшек қосып көрсететіндіктен, ол n > m +3 болуы тиіс. Экранға шығаратын  сандардың арасында қалдырылатын бос  орын санын да осы жолмен көрсетуге  болады. Ол үшін екі апостроф жазып, одан кейін қос нүктемен бөлінген бүтін сан арқылы қалдырылатын бос  орындар санын өрнектейміз, мысалы:   

WRITE (b: 8: 3,":4, с: 12: 4);  

мұндағы 4 - b мен с сандарының арасындағы бос орын саны.

     Егер  нақты сан үшін: WRIТЕ ('Ү =', Ү: 8: 3) пішімі берілсе, ал оның мәні Ү=1.76 болса, экраннан Ү=1.760 тіркесі көрінеді.

     Егер  операторда пішім  көрсетілмесе, онда нәтuжеде сол сан  экспоненциальды  түрде экранға  шығады.

     Паскаль тілінде параметрсіз шығару операторы  WRITELN жаңа жолға өту үшін қолданылады.

     Егер WRITELN (аl, а2, ...,an); операторы қолданылса, онда аl, а2, ... ,аn. мәндерін экранға шығарған соң курсор келесі жолға көшеді.

     WRITE операторын түсініктеме беруге  қолдануға болады. Мысалы:  

     WRITE (' А, В, С мәндерін енгізіндер: ');

     READ (А, В, С);  

Мұндайда экранға:

     А, В, С мәндерін енігізіндер:

түсініктеме сөзі шығады, сонан кейін үш сандық мән енгізілуі тиіс.

Мысалы,  

     WRITE (' Т = ' , N: 3,": 4, ,М = ' , М: 4: 2)

болса, онда Т-ның  үш орынды мәнінен соң 4 бос орын қалады да, одан соң М-нің нақты мәні жазылады.

     Айталық, х= 7, ү= 15, Z= 11, ал R= 450,08 болсын, оларды экранға

шығарудың әр түрш тәсілдерін мына кестеде көрсетілген.    
 

6. Программаның түсінігі.   

6.1 Алгоритмнің  түсінігі.  

     Бұл программада енпзу - шығару операторларына блок – схема құрылған.

     Бұл блок - схемада n таңбасын студенттер санына өзгертеміз. With - оператор көмегімен студенттердің аты жөнін; тобын, туғaн жылын және әрбір пән бойынша алған бағаларын енгіземіз. Fоr оператор көмегімен студентердің әрбір пән бойынша алған бағаларының орташа бағасын есептейміз және олардың жауабын шығарамыз.  

7. Қолдану ережесі.  

Программаны іске қосыңыздар. Программа А: Student. ехе орналасқан.

Сіздің алдыңыздан меню терезесі көрінеді. Көрінген меню терезесінен керек жолды таңдап алып, (бағыттаушылар жоғары, төмен) таңдауды растау үшін "Enter" пернесін басыңыз.

     Егер  сіз «Программа туралы» жолды  таңдасаңыз, онда сіз Авторы кім

екенін және программа аты туралы ақпарат көресіз. Жалғастыру үшін "Enter" пернесін басыңыз.

     Егер  сіз "Енгізу" жолын тандасаныз, онда алдыңыздан "Turbo Pascаl - дағы енгізу және шығару операторлар программасы" - на хабарлама шығады. Студенттердің санның енгізіңіз, "Enter" пернесін басыңыз, содан соң студенттердің аты - жөнің енгізіңіз, "Enter" пернесін басыңыз, сонан кейін олардың тобын енгізіңіз, "Enter" пернесін басыңыз және туған жылын енгізіңіз, "Enter" пернесін басыңыз,осылардан кейін студенттердің әрбір пән бойынша алған бағаларын енгізіңіз, "Enter" пернесін басқаннан кейін бастапқы меню терезесіне шығасыз.

     Енгізілетін мәндерді енгізіп болғаннан кейін  «Жауабы» жолын таңдасаңыз экранға  программа нәтижесі шығады.

     «Шығу»  жолын тандасаңыз программадан шығасыз .   
 

8. Программа.   

{Приложение  А. Листинг модуля Student.pas}

{О каждом  студенте известна следующая  информация

~ Ф.и.о.

~ Год рождения

~ Группа

~ Оценка по  математики

~ Оценка по  истори

~ Оценка по в.т.

~ Оценка по  статистики

Сформируйте таблицу, записав в нее всю известную  о қаждом студенте и его средний балл. Подсчитайте средний балл по каждому предмету выведите таблицу на экран дисплея в алфотвитном порядке.}  

{Автор: Бақтығалиев  Бекнұр}

{Подключения  модуля CRT.}

Uses CRT;

{Описания записи  о каждом студенте. }  

type

     tablica=record

     паmе: string[15];

     group: string[6];

     god: integer;

     vt, history, stat, math: byte;

     sr bal:real;

     end;

var

     i,j, n:integer;a:tablica;

     {Таблица- массив записей.}

     mas: array [1 .. 30] of tablica;

{Переменные  для сравнение средних значении  пo предметам. }

     s vt, s history, s stat, s math: real;

begin

{Bвод количества n записи.}

     write('n='); readln(n);

{Ввод элементов в массив записей.}

     for і:=l to n do

     with mas [і] do

begin

     writeln (' і=', і: 4);

     writeln ('FIO');

     readln (nаmе);

     writeln('GROUP') ;

     readln (group);

     writeln ('Year');

     readln (god);

     writeln ('Otsenki');

     readln(vt,history,stat,math);

     sr_bal:=(vt+history+stat+math)/4;

end;

{Вычисление  средних значении по каждому  предмету. }

     s vt:=0; s history:=0; s stat:=0; s math:=0;

     for і:=l to n do

begin

     s vt:=s vt+mas[i] .vt;

     s history:=s history+mas[i] .history;

     s stat:=s stat+mas[i] .stat;

     s -math:=s -math+mas[i] .math;

end;

     s vt:=s vt/n;

     s history:=s history/n;

     s stat:=s stat/n;

     s math:=s math/n;

{Упорядочение  массива записей в алфавитном  порядке фамилии.}

     for і:=l to п-l do

     for j:=l to п-l do

     if mas[j] .name>mas[j+l] .пате then

begin a:=mas[j];

     та s [j ] :=та s [j +1] ;

     mas[j+l] :=а;

end;

{Вывод результатов.}

     clrscr;

     write(' ':8,'FIO , , .. 4) .,•

     wr і te (' ': 2, 'GROUP ');

     write(' ':l,'Year ',":2);

     write (": 3, 'OTSENKI', '

     writeln('Sr.Bal') ;

     for і:=l to n do

     with rnas[i] do  

begin

     write(narne:15);

     write (' ',group: 8);

     write(' ',god:4);

-- _. о. _

     writeln(' ',vt:з,' ',history:3,' ',stat:3,’math : 3,' ', sr_bаl : 5 : 2) ;

end;

     writeln (' , ' Sr. bа1: ' " ': 24, s_vt: 3 : 1, ' ',s_history:3:1, , ',s_stat:3:1, S rnath:3:1);

end.       
 
 
 
 
 

9. Программаның нәтижеcі.  

Енгізілген мәндер:  

1. n = 3

2. і= 1 Ф.И.О.:Бисенов  Нүргелді

3. Группа: 11-122

4. Год рождения: 1988

5. Отценки: 5454

6. і= 2 Ф.И.О. : Бақтығалиев Бекнұр

7. Группа: 11-122

8. Год рождения: 1989

9. Отценки: 5 4 5 5

10.і = 1 Ф.И.О.: Амангелді Медет

11.группа: 11-122

12.Год рождения: 1989

13.0тценки: 5 444  

Енгізілген  мәндердің нәтижесі:   
 

10. Қорытынды.   

Курстық жобалау  жұмысын жазу барысында менімен  бағдарлама жазылған болатын. Курстық  жобалау жұмысын жазу барысында Turbo Pascal бағдарламасымен жұмыс жасауда  тәжірбиеге ие болдым. Turbo Pascal - дағы операторлармен жұмыс істеуді және қойылған мaқcaтты  шешу, шарттарды жазуды, жөңдеуді, тестілеуді үйрендім.  

11. Қолданылған  әдебиеттер.

1. Авторы: Алексеев  Е. Р. "Турбо Паскаль 7.0" Идеалный  учебный курс. Численные методы. Москва - 2006.

2. Авторы: Немнюгин  С. А. "Turbo Pascal" учебник. Санк-Петербург - 2002.

3. Авторлары:  Б. Бөрібаев. Б. Нақысбеков Т. Мадиярова. "Инфарматика және есептеуіш техника негіздері". Алматы – 2002.