Қаржы менеджмент

                                          Қаржы менеджмент

Қаржы менеджменті – бұл  маңызды қаржылық шешім қабылдайтын  ғылым. Қаржы менеджменті кәсіпорынның стратегиялық және тактикалық мақсаттарына қол жеткізу үшін қаржысын басқаруға  бағытталған ғылым. Қаржы менеджментінің ең басты бағыты ақша ағымын және айналым  қаражаттарын басқару болып табылады. Сонымен, қаржы менеджменті функционалды тұрғыдан экономикалық басқарудың жүйесі және қаржы механизмінің бір бөлігі, институционалды тұрғыдан қаржы  менеджменті басқару органы, ал ұйымдастырушылық – құқықтық тұрғыдан кәсіпкерлік  қызметтің бір түрі болып табылады.

Инвестициялық кіріс кіргізу  және меншікті капиталды жинақтау процесінде зейнетақы активтерін қаржылық басқарудың қажетті тәжірибесін жинақтау кезеңі жүріп жатыр. Қазақстан Республикасы Президентінің Қазақстан халқына  арналған Қазақстан-2030 үндеуінде «Нарық - ол қатаң қаржылық жауапкершілікке  негізделетін демократия», - деген тұжырым  бар.

Тақырыптың зерттелу дәрежесі. Жалпы сондай-ақ, қаржылық менеджменттің  теориялық негіздері Ф.У. Тейлор, Ю.Ф. Бригхем, А.И. Балабанов, И.Т. Балабанов, Т.В. Теплова, Дж. Синка, А.Р. Горбунов, Е.С. Стоянова сияқгы ғалымдардын  және басқа авторлардың ғылыми еңбектерінде зерттелген.

Тәуекелсіз кәсіпкерлік  болмайды. Ең көп табысты жоғары тәуекелді нарықтық операциялар  әкеледі. Алайда барлық жерде шек  керек. Тәуекел міндетті түрде максималды жіберілетін шекке дейін есептелуі  тиіс.

Бұл курстық жұмыстың негізгі  мақсаты – қаржылық тәуекелдің мәнін  толығырақ ашып, нақты кәсіпорын  мысалында қаржы тәуекелін басқару  жүйесін талдау және оның жетіспеушіліктері  мен оны жетілдіру бойынша  ұсыныстар беру.

Өз нарықтық қызметте қате жіберуден қорықпау өте маңызды, өйткені олардан ешкім сақтандырылмаған, ең маңыздысы - қателіктерді қайталамау. Менеджер міндеті нарықта тік  бұрылыстарды жұмсарту үшін қосымша  мүмкіндіктерді алдын ала ескеруге бағытталады. Менеджменттің басты  мақсаты, әсіресе Қазақстанның бүгінгі  жағдайында, ең қиын жағдайларда табыстың тек аз ғана төмендеуі болуы мүмкін, бірақ банкрот туралы сөз болмауы  тиіс. Сондықтан әрқашан тәуекелді  басқаруды әрқашан жетілдіруге  ерекше назар аударылады, яғни тәуекел-менеджментін жетілдіру.

Нарықтық экономика жағдайында өндірушілер, сатушылар және сатып  алушылар бәсекелестік жағдайында өздері, яғни өз үрей және тәуекел жағдайында қызмет етеді. Сондықтан олардың  қаржылық болашағы көбінесе аз болжанады. Тәуекел-менеджменті тәуекелді бағалау, бизнесте пайда болатын қаржылық қатынастар және тәуекелді басқару  жүйесі болып табылады. Белгілі бір  дәрежеде тәуекел жағдайы болуын болжамдауға және тәуекел дәрежесін  уақытылы төмендету шараларын қабылдауға мүмкіндік беретін түрлі тәсілдер қолдана отырып, тәуекелді басқаруға  болады.

Тәуекел мөлшеріне және дәрежесіне стратегия және қаржылық менеджмент әдістерімен жүзеге асырылатын қаржылық механизм арқылы нақты әсер етуге  болады. Бұл тәуекелді басқарудың өзіндік механизмі тәуекел- менеджменті  болып табылады. Тәуекел-менеджментінің негізі тәуекелді анықтау және төмендету  бойынша ұйымдастырушылық жұмыстар болып табылады.

Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент дегеніміз – ол кәсіпорынның қаржылық ресурстармен

функционалды көзқарас бойынша; қаржылық менеджмент ол басқару жүйесі;

- институционалды көзқарас  бойынша;қаржылық менеджмент ол  басқару органы;

Қаржылық менеджменттік  субъектілеріне жататындар қаржы қызметін жүзеге асырушы мамандар

Нарықтық экономиканың қалыптасуы ауылшаруашылық өнімдерін өңдейтін кәсіпорындардан ғылыми–техникалық  прогресстің,

Негізінде «қаржы» түсінігі ақша түсінігімен тығыз байланысты. Бірақ,

«Қаржы» термині XIII-XV ғасырларда, ең ірі сауда орталықтарының бірі

1) ақшалай қатынастардың  болуы, яғни ақша ғана қаржылық  қызметтің

2) екі субъектінің болуы,  әрі екеуінің біреуінде ерекше  міндеттердің

3) ақшалай қатынас негізінде  жалпымемлекеттік қорлардың ақшалай  қаржыларының қолданылуы;

4) бюджетке түскен қаражаттардың  салықтар және өзге де төлемдердің

Берілген белгілер бойынша  қаржыны ақшалай қатынастар жиынтығынан  мүлтіксіз бөліп

Басқа да ақшалай қатынастардың  тобына жеке тұлғалардың салық

Қаржылық менеджмент –  елдегі әлеуметтік, экономикалық және саяси мәселелерді

Қаржының пайда болуының қандай алғышарттары бар? Адамзат бұған 

Бірінші (алғашқы) алғышарт. Тек Орталық Еуропада монархиялық  режим сақтамаса

Екінші алғы шарт. Бюджетті құру және қолдану -

Үшінші алғышарт. Ақшалай  формадағы салықтар мүліктік деңгейді ұстанды. Бұл

Кез-келген мемлекеттің қорлары  мен ақшалай табыстың негізгі  материалдық көзі

Мұнымен қоса, қаржы өндірістік қатынастың белгілі бір сферасын түсіндіреді

Кейде экономистер қаржылық қатынастардың заң бойынша белгілі  бір актілермен

Менеджмент дегеніміз  белгілі жетістіктерге жету үшін объектіге мақсатты

Қаржылық менеджмент кәсіпкерлік  қызмет болып қарастырылады,

Кәсіпорындағы қаржылық менеджмент сферасында келесі функциялар атқарылады:

Болжау;

Жоспарлау;

Ұйымдастыру;

Қайта өңдеу;

Тарату;

Бақылау.

Болжау функциясы деп  мүмкін болатын көрсеткіштерге негізделе  отырып болашақтың

Жоспарлау функциясы –  болжауға негізделе отырып болашаққа  мақсат анықтау.

Стратегиалық;

Жалпы;

Оперативті.

Стратегиялық жоспарлау  – қаржы ресурстарын болашаққа  ұзақ мерзімге жоспарлау

Оперативтік жоспарлау –  қаржылық ресурстарды қайта тарату көмегімен шығындарды

Ұйымдастыру функциясы –  ол қаржылық қызметпен айналысатын  мамандардың және

Қайта өңдеу функциясы - өндірістік процестің барлық этаптарын керекті

Тарату функциясы –  ол ақшалай қаражаттарды рационалды түрде объектіге

Бақылау функциясы – жоспардың  орындалуын қамтамасыз етеді, яғни жоспарлау

Қаржылық менеджменттің  принциптері:

қаржылық ресурстармен қамтамасыз ету принципі – ұйымдастыру функциясына  байланысты

Стратегиялық бағытталу  принципі – ұзақ мерзімді және қысқа  мерзімді,

Жоспарлық принципі – болжау және жоспарлау функцияларынан шығатын  принцип.

Әртараптандыру принципі – кәсіпорынның қаржылық тәуекелін  басқарумен байланысты болады.

Көп бағытты қызметті жүзеге асыру, яғни кәсіпорын бір ғана

Портфелді стратегияны жүзеге асырған кезде өз қаржаттарын  әртүрлі эмитенттердің

Қаржылық менеджмент алдына қоятын негізгі бағыттары:

қаржы мәселелеріне саяси  тәлімдеме;

басқарудың ғылымдылығы;

басқарудағы демократия;

басқарудағы экономикалық және әкімшілік әдістердің оңтайлы өзгеруі;

басқарудағы жауапкершілік.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

      Қаржы менеджментті туралы жаңалықтар

2004  жылғы тамыз айында  Қазақстан қаржыгерлері қауымдастығының  бастамасы

бойынша  «Бірінші    кредиттік бюро»  ЖШС құрылды.  Кредиттік бюроның негізгі қызметі 

заем алушылардың кредиттік  тарихын қалыптастырудан жəне кредит берушілерге есеп

беруден  тұрады. Қазақстанда  қаржы нарығының осы  инфрақұрылымдық  институтын құруға

арналған заң базасы  «Қазақстан Республикасындағы кредиттік  бюролар жəне кредиттік

тарихты қалыптастыру туралы»  Қазақстан Республикасының Заңында  бекітілген. Бұл бюро

заем алушының кредит қабілеттілігі  туралы жан-жақты ақпарат алуға  мүмкіндік жасайды.  14

ҚҚА деректері бойынша 2007- 2008  жылдары тұтынушылық кредиттер  дүрбелеңі

болжанған болатын,  алайда ипотекалық нарықтағы дағдарыс жəне    банктердің өтімділігіне

байланысты проблемалар  тұтынушылық кредиттеудің өсу қарқынын төмендетті.  Сонымен

қатар,  бұрын берілген тұтынушылық кредиттердің    көлемі    төлемеушілер    санының    1

пайыздан 5 пайызға дейін  өсуіне əкелуі мүмкін. Осы кезде  коллекторлық компаниялардың

қарыздарды қайтару жөніндегі  мамандарының көмегі қажет болуы  мүмкін.  Бұл нұсқаның

артықшылығы – коллекторлық компаниялардың қызметіне ақы төлеуге  арналған қаражатты

үнемдеу,  сондай-ақ өз қызметкерлерінің жұмыстарды орындау барысын салыстырмалы

түрде бақылау.                    

Соңғы бес жыл ішінде Қазақстанда  бөлшек кредиттердің өсімі бұрынғы  кеңес

елдерінің басқасын басып  озды.  ТМД елдері бойынша  «Бейкер  жəне Маккензи»  талдау

тобының есебінде 2002  жылдан бастап бөлшек кредиттер көлемінің  орташа жылдық өсуі

Ресейде орташа 103,  Украинада  – 121,  ал Қазақстанда – 125  пайызға    жеткені атап

көрсетілген. 

Кредиттеу    көлемі бойынша Қазақстанның жекелеген  банктерінің ТМД-да озық

тұғырға жетіп отырғанын  көруге болады.  Мысалы, «Эксперт»  журналының сараптамасы

бойынша 2007 жылғы шілде  айында берілген кредиттердің көлемі бойынша Қазкоммерцбанк

«жалпы ТМД» рейтингінде  РФ Жинақбанкі мен Сыртқы сауда банкінен кейін үшінші орынға

ие болды. «ТұранƏлем»  Банкі бұл тізімде алтыншы  орында тұр.  Ритейлдік банкингте

Ресейдің,  Қазақстанның жəне Украинаның ортақ жағдайлары көп  жəне мұны оңай

түсіндіруге болады.  Осы  елдер көп жылдар бойы бір мемлекеттің  құрамында    болды,

сондықтан олардың даму жолы да көбіне ұқсас.  Ал    ерекшеліктерге келетін болсақ,

Қазақстанда 1990 жылдардың  өзінде-ақ қысқа мерзімде жалпы қаржы  нарығын жəне жеке

алғанда банктік қызмет нарығын  іске қосуға мүмкіндік берген институционалдық

реформалар тез жəне тиімді  жүргізілді. 

Сонымен қатар, Қазақстанда, мысалы Ресеймен салыстырғанда дербес тұтынушылық

кредиттердің сапалы портфелін  қалыптастыру үшін   айтарлықтай  қолайлы жағдай жасалған. 

Біріншіден,  бізде  Мемлекеттік  зейнетақы төлеу жөніндегі орталығы (МЗТО) жұмыс істейді,

оған азаматтардың    зейнетақы аударымдары туралы ақпарат  келіп түседі,  осының

нəтижесінде біз   заем алушының төлем жасау қабілеттілігін растайтын шынайы ақпаратты

ала аламыз.  Екіншіден,   бізде    кредиттік тарихтың жеке базасының жəне 

орталықтандырылған кредиттік  бюроның болуы клиентке деген  сенімділік дəрежесін

анықтауға мүмкіндік береді.  Сонымен қатар,  тəуекел-менеджмент тұрғысынан алғанда

корпоративтік немесе VIP-клиенттермен жұмыс істеуге қарағанда, бөлшек бизнестің тəуекелі

азырақ, себебі ол кредиттік  портфельді əртараптандырудың жоғары деңгейіне қол жеткізуге 

мүмкіндік береді.

Осылайша, Қазақстан банктерінің  осы даму кезеңіндегі маңызды  міндеттерінің бірі

ұлттық экономиканың мүддесіне  неғұрлым толық жауап беретін  оңтайлы сақтық

деңгейімен пайдалы бизнесті жүргізуге  мүмкіндік беретін  банк технологиясын құру жəне

ендіру болып табылады. Пəрменді қор нарығының болмауы  жағдайында бөлшек кредиттеу

əзірше жалғыз перспективалық жол болып табылады. Бірақ  бұл  жерде халық кірістерінің

төмен болуы жəне заңнамалық базаның жетілмеуі тежеуші факторлар  болып қала береді.

Табысты банк бизнесінің негізгі  мақсаты ұтымды кредиттік саясат пен кредиттік

мəдениет болып қалуы  тиіс,  өйткені қалыптасқан экономикалық жағдайларда банктер

үшін кредиттік бизнестің  маңызы  өсе беретін болады.