Архивтеуші бағдарламалар. Антивирустар

Жоспар

 

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

1. Файлдарды архивтеу туралы жалпы мәліметтер.
2. Архивтік файл.
3. Компьютерлік вирустар жайлы жалпы мағұлматтар.
4. Антивирустық бағдарламалар.

 

ІІІ. Қорытынды

IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Сіздер кез келген информацияның белгілі бір көлемі болатынын білесіздер. Жинақтауыш қатты дискінің көлемі қаншалықты үлкен болғанымен ол шектелген, жаңа мәліметтерді жазуға дискіде орын болмай қалуы мүмкін. Бұл мәселені шешудің бірінші жолы - қажет емес файлдарды жою. Ал, егерде қажет емес файлдың бәрін жойғаннан кейін де дискідегі орын жеткіліксіз болса не істейміз? Мұндай жағдайда дискідегі орынды үнемдеп файлдың көлемін азайту үшін, мәліметтерді сығылған түрде компьютерде сақтауға арналған арнайы Архиватор программалар бар. Файлдың немесе файлдар топтарының сығылу процесі Архивтеу деп аталады.

Архиваторлар - дискідегі орынды үнемдеу үшін файлдың көлемін кішірейтіп сақтауға мүмкіндік беретін программалар тобы. Олардың сақтау -тәсілдері әртүрлі болғанымен, жалпы қызметін былай түсіндіруге болады: файлда қайталанатын фрагменттер болады, оларды түгелдей дискіде ұстаудың ешқандай қажеті жоқ. Сондықтан архив жасауға мүмкіндік беретін программалардың жалпы қызметі - файлда қайталанып тұратын фрагменттер орнына, қысқаша басқа информацияны жазып, кейіннен оларды өз реттіліктерін сақтай отырып алғашқы қалыпқа келтіретін мүмкіндікті пайдалану.

Әрине архиватордың әртүрлі  информациялар үшін тиімділігі әртүрлі  болатыны өз-өзінен түсінікті, мысалы, мәтіндік файлдарды екі есеге жуық, ал бояуларының қоюлығы онша емес сұр түсті суреттерді (РСХ немесе ВМР тәрізді форматтағы) қанықтылық ерекшеліктеріне қарай екі-төрт тіпті он есеге дейін тығыздап қысуға болады.

Архиваторлар файл көлемін 10-70%-ға дейін кішірейтуге мүмкіндік береді. Әдетте 20 Мб дискіні көшіру (СОРУ командасы арқылы) 15-ке дейін дискет (көлемі 1,44Мб) қажет етеді, ал архиватор көмегімен бұл көлемді бірнеше есе қысқартуға болады. Файлдарды архивтеуге арналған программалар дискідегі файлдар көшірмесін қысылған күйде архивтік бір файлға орналастыруға, кейіннен файлды архивтен шығарып алуға, архив мазмұнын көруге, т. б. істер атқаруға мүмкіндік береді. Архивтік программалар бір-бірінен қысылған файлдың форматымен, жұмыс істеу жылдамдығымен, архивке орналастырғандағы файлды қысу деңгейі сияқты әртүрлі мүмкіндіктерімен айрықшаланады. Архивтеу программалары тегін (SНАРЕWАRЕ) немесе делдалдық әдіспен таратылады. Олардың ішінде кең таралған архиваторлар тобына АRІ, RAR, РРKUNZІP және PKZIP тәрізді программалар жатады. Бұлардан басқа да архиваторлар бар.

Архивтік файл

Архивтік файл - қысылған күйде бір файлға енгізілген, қажет болғанда бастапқы күйінде шығарып алуға болатын бір немесе бірнеше файлдың жиынтығы. Оның мазмұны (архив құрамындағы қысылған файлдар тізімі) және әр файлдың сақтаулы циклдік бақылау коды болады. Архив қүрамындағы әрбір файл үшін, оның мазмұны тәрізді мынадай информациялар сақталады:

- файлдың аты;

- файл орналасқан каталог туралы мағлұмат;

- файлдың соңғы рет өзгертілген мерзімі;

- архив бүтіндігін тексеруге арналған әр файлдың циклдік бақылау коды

пернелерінің бірін басамыз немесе сол бума белгісін екі рет шертеміз. Дискінің түпкі бумасына өту үшін СІг1+\ пернглерін басу қажет. Қажет файлдар бар бумаға кірген соң, архивтейтін файлдар мен бумаларды ерекшелеп белгілейміз. Бұны курсорды басқару-бағыттауыш пернелері немесе тышқанның сол жақ батырмасымен 8ҺШ (Сілтеу және Шіпсіошз-тың басқа да программаларындағыдай сияқты) пернесін бірге басу арқылы жүзеге асырамыз. ^іпКАР. терезесінде файлдарды ерекшелеп белгілеу үшін "Бос орын" және Іпз пернелерін қолдануға да болады. Цифрлық пернедегі <+>, <-> пернелері файлдар тобын ерекшелеп белгілеуге немесе белгілеуді алып тастау мүмкіндіктерін туғызады.

Бір немесс бірнеше файлдарды ерекшелеп алып, Қосу батырмасын шертеміз (мұны АЦ+А пернелері немесе Командалар менюінен "Файлдар архивке қосу" командасын таңдау арқылы да іске асырамыз). Пайда болған сұхбат терезесіне архивтің атын енгіземіз немесе алдын ала келісім бойынша берілген атын растау қажет. Осы жерден жаңа архивтің (КАК. немесе 2ІР) форматын, қысу тәсілін, том көлемін және басқа да архивтеудің параметрлерін таңдауға болады. Бүл сүхбат туралы архивке ат беру, параметрлер енгізу Сұхбат бөлімінде толық сипатталады. Архивті жасау үшін ОК батырмасын шерту қажет.

Архивтеу кезінде статистикалық терезе пайда болады. Егер қысу процесін кенеттен тоқтату қажет болса, сол терезеде Болдырмау батырмасын басу керек. \ҮіпК.АК. терезесін жүйелік науада (Ігау) кішірейтіп ықшамдау үшін, Фондық батырмасын басамыз. Архивтеу аяқталған соң, статистика терезесі жойылады, ал жасалған архив ағымдағы белгіленген файл күйінде қалады. Енді терезеде басқа файлдарды қарапайым тасымалдау арқылы архивке файлдарды қоса аламыз.

Файлдарды архивтен шығарып алу

WinRAR  ортасында архивтен файлды шығарып алу үшін, алдымен архивті ашып алу керек. Оны төменде көрсетілген бірнеше тәсілмен жасай аламыз:

• Windows ортасында архивтік файлға екі рет тышқанды шерту немесе Еnter-ді басу (Сілтемеде немесе Жұмыс столында). Егер WinRAR орнатылған кезде (алдын ала келісім бойынша) архив-файл типімен байланысқан болса, онда архив Winrar-да ашылады. Бұл әрекетті кейіннен WinRAR-ды орнатып болған соң да "Интеграциялау" сұхбаты көмегімен жасауға да болады;
• WinRAR терезесіне немесе белгішесіне архивті тасымалдау. Бұны жасамас бұрын Winrar терезесінде басқа архивтің ашық болмағандығын тексеріп алған жөн, себебі тасымалданатын архивіміз басқасына қосылып кетуі мүмкін;
• Командалар қатарынан  параметр түрінде архивтік атпен WinRAR-ды іске қосу;WinRAR терезесінде архивті ашқанда, оның мазмұны шығады. Шығарып алынатын керек файлды және буманы ерекшелеп алу қажет. Ол үшін "Бос орын" және INS пернелерін қолдануға болады. Цифрлық пернедегі <+>, <-> пернелері файлдар тобын толық ерекшелеп белгілеуге немесе белгілеуді алып тастауға мүмкіндіктер туғызады.

Бір немесе бірнеше файлдарды белгілеп алған соң, WinRAR терезесіндегі Шығару батырмасын басамыз (оны АLT+Е пернелері немесе Командалар менюінен "Файлды архивтен шығару" пункітін таңдау арқылы орындаса да болады). Егер де архивтен шығарылған файлды басқа бумаға сақтағыңыз келсе Шығару (немесе АLT+А-ны басыңыз) батырмасына шертіп, пайда болған терезеде қажет жолды керсетіп, ОК-ны басу керек. Мұнда бірнеше қосымша параметрлерді ауыстыру болады.

Архивтеу кезінде статистикалық терезені пайдаланып, қысу процесін тоқтатуға болады. Ол үшін Болдырмау батырмасын басу керек. WinRAR терезесін жүйелік науада (tгау) кішірейту үшін, Фондық батырмасын басамыз. Архивтен шығару қатесіз аяқталса, онда WinRAR өз ортасына оралады, ал кері жағдайда диагностикалық хабарламасы бар Терезе пайда болады.

Архивтердің тұтастығын (бүтіндігін) тексеру

Архивтегі әрбір файл үшін оның циклдік бақылау коды (СRС) жазылып сақталады. Бұл код - файлдың ішкі мәліметінің арнайы функциясы, файлға кішігірім өзгерту енгізілсе, оның бақылау коды да өзгеруге тиіс. Сондықтан бақылау коды архивтік файлдың бүлінбей дұрыс сақталғанының белгісі болып табылады. Файлдарды WinRAR  программасында архивтен шығарар кезде олардың әрқайсысы үшін бақылау коды бөлек есептеледі де, ол бұрынғы жазылып сақталған кодпен салыстырылып нәтижесі экранда көрсетіледі.

Архивті бүлінуден сақтау

RАR архивінің форматы берілген көлемнен тыс арнайы информация типін, яғни қалпына келтіру деп аталатын мәліметті сақтайды. Егер архивте бұл мәлімет болса, онда иілгіш дискідегі информация бүлінген жағдайда да оларды қайтадан қалпына келтіре аламыз. Бірақ бұл программа ZІР форматындағы архивтерді қайтадан қалпына келтіру әрекетін орындай алмайды.

Мәліметті қалпына келтіру үшін командалық қатарда RR[N] сөз тіркесін кез келген операциялық жүйе командасының кілті ретінде қолдануымызға болады немесе бұрын құрылған архивті қорғап қою мақсатында тікелей командасын енгізуге де мүмкіндік бар. Мысалы:

а –гг пеwагс *.txt

WinRAR d -rr4 пеwагс dummу.txt

WinRAR гг oldагс

WinRAR. терезесіндегі команда құрамына архивтің атын немесе оның параметрлeрін енгізу кезінде "Қалпына келтіру информациясы" опциясын іске қосуға болады. Мұның басқаша орындалу түрі - алдын ала келісім бойынша архивтеу профиліне жоғарыдағы тәрізді опцияны іске қосу болып табылады. Мұндайда кез келген архивті өзгерткеннен кейін, оған оны қалпына келтіру информациясы автоматты түрде қосылып отырады.

Қалпына келтіру информациясы өз функциясын орындауы үшін оның құрамында 4096-ға дейін секторлар болуы мүмкін. Егер бүлінген мәліметтер үзіліссіз қатарласа орналасса, онда әрбір сектор оның бүлінген 512 байт көлемін қайта қалпына келтіре алады. Файлдың бір тектес бүлінуі бірнеше рет қайталанатын болса, онда бүл көлем де кішірейеді. Мұндайда секторлар санын тікелей "RR[N]" коман-дасымен немесе "-RR[N]" (N=1,2..4096) параметрі арқылы беруге болады. Егер бұл параметр көрсетілмесе, онда оның мөлшері автоматты түрде файлдың көлеміне байланысты таңдалып алынады - ол жалпы архив көлемінің 1,2%-ын құрайды, бұл тәсілде бүлінген мәлімет жалпы файл көлемінің 0,7%-на дейінгі мөлшерде болғанда оны қалпына келтіре алады.

Осындай түрдегі қалпына келтіру информациясы архив көлемін шамалы ғана ұлғайтады. Қалпына келтіру информациясы көлемін шамамен мына формула бойынша анықтай аламыз:

<архив көлемі>/256 + <қалпына келтіру секторларының саны>*512 байт

WinRAR ортасында қорғалған архивтерді түзету үшін "Қалпына келтіру" командасы пайдаланылады, ол үшін командалық қатарға "г" командасы енгізіледі.

Қалпына келтірілген архив гесоvег.rаr деп сақталады. Егер бүлінген архивте қалпына келтіру информациясы болмаса немесе ол елеулі түрде зақымданып, қалпына келмейтіндей күйде болса, онда қалпына келтіру ісінің екінші кезеңі басталады. Бұл кезеңде тек архив құрылымы ғана жөнделеді. Мұндай операциялардан соң бақылау коды (СRС) кате болған файлдарды қалпына келтіру мүмкін емес, ал кодтары дұрыс файлдар

қалпына келтіріледі. Екінші кезеңнен өткен файлға _гесоnst.rаr деген ат беріледі.

 

WinRAR архиваторының терезесі

 

Жаңа архив  құру барысында архивтеу параметрлерін беру керек. Ең алдымен архивтік файл атын және дискідегі оның сақталынатын орнын беру қажет. Одан кейін архивтеудің RAR немесе ZIP форматын таңдау қажет.

WAV форматындағы  дыбыстың және BMP форматындағы графикалық  файлдарды архивтеу үшін қосымша  сығу дәрежесі кәдімгі әдістен 30 %-ға жоғары арнайы мультимедиа-сығу әдісін қолдануға болады. Ол үшін:

Архив аты және параметрі тақтасында төмендегі  архивтеу параметрлерін беру керек:

• архивтік файл аты;
• архивтің дискідегі сақталатын орны;
• архив пішімі;
• сығу әдісі;
• том өлшемі;
• жағалау әдісі;
• архивтеу параметрі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Антивирустар

 

Антивирус (латын тілінен анти – қарсы немесе кері, ал вирус - у деп аударылады) -- Антивирус аты айтып тұрғандай компьютерге енген қауіпті нұсқауларды яғни вирустардан, қауіпті тудырғыш программалардан қорғап, операциялық жүйе мен файлдардың ластануынан және қайсібір кедергісі көп кодтардан қорғайды. Ол вирустардың таралуы мен көбеюін болдырмауға арналған бағдарлама. Оның жұмыс істеу (сканирование) принципы: Компьютерді(C;D) толық сканированиеден өткізіп, вирутарды табу. Компьютердегі(C;D) өзіне сәйкес қимыл орындамайтын немесе вирустанған файл- программаларды табу, олардың қауіптілік дәрежесін анықтау. Табылған вирустарды антивирус программа базасына жеткізіледі. Ол вирустық қасиетке ие болып зияны болса , база сигнатурасында тіркелсе келесі бұйрықтарды орындауға мүмкіншілік болады:

1. Вирустанған (инфицированный) файлды жою;
2. Вирустанған файлдың басқа барлық файлға байланысын жою;
3. Карантинға енгізу(Антивирустың критериясы бойынша вирустың таралуы қауіпінен оны қолдануға мүмкіншілк бермейді);
4. Файлды тазарту, яғни енген вирусты жою;
5. Ешқай бұйрық орындалмайтын жағдайда оны операциялық жүйенің келесі перезагрузкасында ғана вирусты толығымен жоюға болады.

Антивирустық  бағдарлама құраушы(лар) оны 3-4, 7-8 немесе одан да көп күндер сайын жаңартып отырады. Ол - көбінесе интернет арқылы жүзеге асырылатын процесс. Бірақ рекомендациялар программаны жиі-жиі жаңартып отыруды дұрыс әрі қауіпсіз деген тұжырым айтады. Кейбір продукттар бірнеше ядролы болып келеді. Оларды программа-тыңшы(шпион) мен кәдімгі зиянды вирустарды табуға арналған. Мысалы NuWave Software 5 ядролы, 3-уі вирустарды ал 2-уі шпион-программаларды табуға арналған. Антивирустардың көп түрі әсіресе жүйесінде сигнатуры бар бағдарламалар вирустарды операциялық жүйенің файлдарға бұйыруы кезінде іздейді. Бұл әдіс өте тиімді. Компьютердің жүйелік администрациясы оның тексерілетін күнделікті, тұрақты расписаниясын енгізеді. Антивирустық бағдарламалардың көбісі сигнатурлық жүйе арқылы орындалады. Олар әдетте компьютердің файл-құжаттарының зақымдануына кедергі келтіреді. Вирустардың авторлары мұндай программалармен кездеспеулерін қалайды. Олар сондықтан олигоморфикалық , полиморфикалық және метаморфты вирустарды құрайды. Олардың қолдану себебі вирустардың сигнатурдағы жазылған мәліметпен (запись) сәйкес келуі. Антивирустық бағдарлама өз антивирустық көзқарасы бойынша вирусты тапқан бетте оны жоюды қарастырмай енген фалдың іс-әрекетін бақылап потенцияалды зиянды қолданушыға хабарлап немесе оның қимылын тоқтатады(блокировка) Антивирус - сүзгiлер - бұл бағдарлама қандай болмасын барлық талпыныстар туралы қолданушы дисктерге жазылуға дабылдайтын резидент программасы ол әсiресе формат жасау, сонымен бiрге басқа күдiктi әсерлер туралы. Сонымен бiрге шешу немесе осы әсердi тыйым туралы сұрау салу iске аспай қалады. Бұл бағдарламалардың жұмыс принципі үзулердiң тиiстi векторларының ұстап қалуында негiзделген. Тексерушiлер(Ревизор) - бұл файлдар және дисктiң жүйелiк облыстарының ағымдағы күйлерiн талдайтын және оның осы тексерушiлердiң файлдардың бiрлерiнде бұрын сақталған мәлiметпен салыстыратын бағдарлама. Доктор ВЕб Басқа вирусқа қарсы бағдарлама - диалог фирманы ұсынатын Doctor Webның мәлiмдiлiгi соңғы кезде шапшаң өседi. Ұсынған компания “Диалог-Наука” деп аталады. Бұл бағдарлама И.А.Данилов, 1994 жылында жасалды. Dr.Web тура Aidstestтер сияқтылар детекторлардың классына жатады - дәрiгерлер, бiрақ айырмашылыққа соңғы "Эвристикалық анализатор" деп аталатын алады - белгiсiз вирустер ашуға мүмкiндiк беретiн алгоритм. "Емдiк өрмекшiнiң торы", бағдарламаның ағылшын атауынан жiберiлетiн басып кiруiне байттың бiр де бiр тән тiркесiн болып қалмағандайдың өз денесi көбейтуде түрлендiретiн вирус өзiнен модификацияланатын отандық бағдарламашылары жауап болды. Дәл осылай сонымен қатар Aidstestпен жағдайда оған вирусты бiлдiрген файлдар өйткенi үлгiге вирусқа қарсы программада сау бағдарламада кездесе алуға қабылданған байт тiзбек шығаруға болмайды бағдарламаға бастапқы тестеуiнде емдеуге рұқсат беруге болмайды. Aidstestтерге қарағанда, Dr.Web: бағдарлама полиморфизм вирустарын шырамытады;