Қайталау операторлары

REPEAT операторымен қайталану процестерін ұйымдастыру мысалдары:

 

S=1+2+3+4+5 қатарын есептеу программасын құру.

 

а) есептің сызықты программасы төмендегідей құрылады:

 

PROGRAM Syzyk;

VAR S:integer;                               {айнымалыларды сипаттау}

BEGIN

S:=0;                  {S – тің қосынды есептемей тұрғандағы алғашқы мәні}

     S:=S+1;S:=S+2;

     S:=S+3;S:=S+4;S:=S+5;

     Writeln (‘S=”,S);                        {нәтиже шығару}

Readln END.

ә) Сызықтық программадан қатардың қосындысын есептеу формуласын шығарып алып, программаны тармақталу командаларымен құруға ьолады. Қатардың қосындысының формуласы:

S:=S+K;

Мұндағы: S – қосындының алдыңғы мәні;

К - әр жолы 1 – ге артып отыратын параметр.

 

PROGRAM Tarmak;

LABEL :

VAR X, K: integer;                     {айнымалыларды сипаттау}

BEGIN S:=0; K:=1;                    {S – пен К – ның алғашқы мәндері}

  1:S:=S+K;

     K:=K+1;        {K – ның жаңа мәні әр жолы 1 – ге өсіп отырады}

     If K<5 Then Goto 1;                  {шарт тексеру}

     Writeln (‘S =”, S);                      {нәтиже шығару}

Readln End.

 

б) Енді программаны REPEAT операторымен құрып көрсетелік:

 

PROGRAM Kaitalanu;

VAR S, K :integer;

BEGIN S:= 0; K:=1;

     REPEAT

     S:=S+k;

     K:=K+1;

     Until K>5;

{циклдің тоқтау шартын тексеру}

  {нәтиже шығару}

Readln END.

 

Программа блок – схемасы:

 

     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Y =X² функциясын Х – тің мәндері 1, 4, 7, 10 болғанда шығару программасын REPEAT циклімен құру.

 

PROGRAM Funct;

VAR X:Byte; Y: integer;             {айнымалыларды сипаттау}      

BEGIN

X:=1;                                       {Х – тің алғашқы мәні}

                                             {цикл басы}

REPEAT

Y:=SQR(X);

Writeln (X,’^2=’,Y);   {нәтиже әр циклдің шығады}

Lnc (X,3)

Until X>10;

Readln END.

 

 

Радиустары әртүрлі 5 шеңбердің аудандарының қосындысын табу программасын құру.

 

PROGRAM Audankos;

CONST PI=3.14;                          {тұрақты шаманы көрсету}

VAR R,K: integer;      S, P:Real;     {айнымалыларды сипаттау}

BEGIN

P:=0;K:=1;              {қосынды мен цикл параиетрінің алғашқа мәні}

REPEAT

Readln (R);                  {радиустың мәнін енгізу (5 рет )}

S:=PI*SQR(R);   {5 шеңбердің ауданын есептеу}

P:=P+S;               {5 ауданды бір – біріне қосу}

LNC(K)                 {К – ның келесі мәні}

Until K>5;            {циклдің тоқтау шарты}

Writeln (‘аудандар қосындысы P=’,P:4:1);  {нәтиже шығару}

Readln END.

 

1 – ден N – ге дейінгі жұп сандардың квадраттарының қосындысы мен тақ сандардың түбірлерінің көбейтіндісін табу программасы.

PROGRAM Sankvadrad;

VAR X, K, N; integer;

Y:Longing;

S:Real;            {айнымалыларды сипаттау}

BEGIN Readln(N);    {N санын енгізу}

                              {циклдің басы}

REPEAT

{санның жұп – тақтығын}

{анықтайтын шарт}

if XMod 2= 0

Then Y:=Y+Sqr(x)

Elser S:=S*Sqrt(x);

Lnc(x)       {х – тің келесі мәні}

Unit X>N;   {циклдің тоқтау шарты}

Writeln (‘Жұп сандардың квадраттарының қосындысы=’,Y);

Writeln (‘Тақ сандардың түбірлерінің көбейтіндісі=’,S:4:1);

Readln End.

 

Цикл ішіндегі циклдер.

 

Turbo Pascal программаларында бір циклдің ішінде екінші цикл, оның ішінде үшінші цикл тағыда сондай – сондай бір – біріне қабаттастырып ұйымдастыруға болады. Егер бір циклдің денесінің құрамында басқа бір циклдер болса,ондай циклді сыртқы цикл дейді. Ал цикл басқа бір циклдің құрамында болса, ондай циклді ішкі цикл дейді. Сыртқы және ішкі циклдерді ұйымдастыру тәртібі жай циклдерді ұйымдастыруға ұқсайды.Тек қана мынадай ережені есте сақтаған жөн: Ішкі циклдердің барлық операторлары сыртқы циклдің денесінде болуы шарт. Цикл ішіндегі циклдердің орындалу тәртібі мынадай:

1. Алдымен сыртқы циклдің параметрінің алғашқы мәні бойынша сыртқы циклдің орындалуының шарты тексеріледі, егер сыртқы циклдегі шарт орындалса, онда басқару цикл денесіндегі ішкі циклге беіледі.

2. Ішкі циклдің параиетрлерінің барлық мәндері бойынша ішкі циклдің орындалуы толық тексерілгеннен кейін басқару сыртқы циклге беріледі.

3. Сыртқы циклдің параметрінің келесі мәні бойынша сыртқы циклдің орындалуының шарты тексеріледі, егер сыртқы циклдегі шарт орындалса, онда басқару қайтадан ішкі циклге беріледі.

 

Цикл ішіндегі циклдер ұйымдастыру мысалдары.

 

Көбейту таблицасын шығару программасын құру.

 

Программаны FOR операторын ғана қолданып құру:

PROGRAM Kob;

VAR K, I, S:Byte;

BEGIN    {сыртқы цикл тақырыбы}

For K:=2To 9 Do Begin

             {ішкі цикл}

For I:=1 To 9 Do

Begin S:= K*I;

Write(K,’X’, I,’=’, S, ’ ’  ) End;   {ішкі цикл соңы}

Writeln

End;                                           {сыртқы цикл соңы}

Readln END.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер

 

Блашкин И.И., Буров А.А. Новые  возможности Turbo Pascal 6.0. СПб.: Изд-во

Васильев П.П. Турбо Паскаль −  мой друг: М.: Компьютер, ЮНИТИ, 1995.-96 б.

Зуев Е.А. Язык программирования Turbo Pascal 6.0-М.: Унитех, 1992.-298 б.

Мизрохи. Turbo Pascal и объектно-ориентированное программирование.-М.: Финансы и статистика, 1992.-185 б.

Справочник по процедурам и функциям Borland Pascal with Objects 7.0 – Киев: «Диалектика», 1993.-272 б.

Фаронов В.В. Программирование на персональных ЭВМ в среде Турбо паскаль.-М.: Изд-во МГТУ, 1990.-580 б.

Фаронов В.В. Турбо Паскаль (в 3-х книгах). Кн.1. Основы Турбо Паскаля.-М.: Учебно-инженерный центр «МВТУ-ФЕСТО ДИДАКТИК», 1992.-304 б.

Фаронов В.В. Турбо Паскаль (в 3-х книгах). Кн.3. Практика программирования. Часть 1.-М.: Учебно-инженерный центр «МВТУ-ФЕСТО ДИДАКТИК», 1993.-256 б.

 Фаронов В.В. Турбо Паскаль  (в 3-х книгах). Кн.3. Практика программирования. Часть 2.-М.: Учебно-инженерный центр «МВТУ-ФЕСТО ДИДАКТИК», 1993.-304 б.

Федоров А. Особенности программирования на Borland Pascal.-Киев: Диалектика, 1994.-144 б.

Хершель Р. Турбо Паскаль /2-е изд., перераб.-Вологда: МП «МИК», 1991.-342 б.

Культин. Программирование в Turbo Pascal 7.0 и Delphi /2-е изд., перераб. и доп.-СПб.: БХВ-Петербург, 2002.-151 б.

Климов Ю.С., Касаткин А.И., Мороз  С.М. Программирование в среде  Turbo Pascal 6.0.-Минск: Высшая школа, 1992.-158 б.

Перминов О.Н. Программирование в  языке Паскаль.-М.: Радио и связь, 1988.-244 б.

Эрбо Х.Э., Шгольц О. Введение в программирование на языке Паскаль.-М.: Мир, 1989.-299 б.