Канстытуцыя ССРБ 1919 г.: асноўныя палажэнні

Змест

1.Асаблівасці Лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. на Беларусі. «Троевластие»  на Беларусі.  3

2.Асаблівасці Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г. на Беларусі4

3.БНР, яе статутныя граматы. Дзяржаўна-прававы статус БНР.5

4.Утварэнне ССРБ. Маніфест аб утварэнні ССРБ. 5

5.Канстытуцыя ССРБ 1919 г.: асноўныя палажэнні. 6

Спіс выкарыстаных крыніц 7 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. Асаблівасці Лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. на Беларусі. «Троевластие» на Беларусі.

   Пасля Лютаўскай буржуазна-дэмакратычная рэвалюцыі адбыліся значныя змены ў палітычным і сацыяльна-эканамічным развіцці краіны: звергнута самадзяржаўе, праведзены дэмакратычныя выбары ў органы мясцовага самакіравання, абвешчаны свабоды слова, саюзаў, вызвалены палітычныя зняволеныя і г.д. Перад народамі краіны ўзнікла альтэрнатыва: якім шляхам ісці далей – буржуазна-рэфармісцкім да развітога капіталізму ці пралетарска-рэвалюцыйным да сацыялізму? Не выключаўся і трэці шлях – контррэвалюцыйны переварот і аднаўленне манархіі.

 Пасля рэвалюцыі ў краіне склалася своеасаблівая  сітуацыя. Часовы ўрад хацеў умацаваць  уладу буржуазіі. Але ён не мог  вырашыць вострыя супярэчнасці, якія ляжалі ў аснове крызісу грамадства. Працягвалася вайна, не вырашаліся аграрнае і нацыянальнае пытанні. Захаваліся эксплуатацыя рабочых, малазямелле сялян, у прыгнечаным стане знаходзіліся нацыянальныя меншасці. Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў добраахвотна адмовіліся ад улады. Яны зыходзілі з таго, што ўлада павінна быць у руках буржуазіі, таму і падтрымлівалі Часовы ўрад, узяўшы на сябе абавязак ажыццяўляць кантроль за дзейнасцю гэтага ўрада. У такіх умовах забяспечыць палітычную ўстойлівасць грамадства, вывесці яго з крызісу было немагчыма.

 Лютаўская рэвалюцыя палярызавала грамадства. Розныя класы, палітычныя плыні і  партыі па-рознаму ўяўлялі далейшае развіццё краіны. Партыі буйной буржуазіі падтрымлівалі Часовы ўрад. Ліберальна-дэмакратычныя партыі адстойвалі ідэю прававой пераемнасці старой і новай улады, патрабавалі ўстанаўленне ў Расіі канстытуцыйнага рэспубліканскага ладу. Кадэты, напрыклад, імкнуліся адцягнуць кардынальныя рэформы да склікання Устаноўчага схода, скіраваўшы намаганні на ўмацаванне ўлады і працяг вайны. Дробна-буржуазныя партыі выступалі за больш радыкальную перабудову грамадства. Меншавікі, напрыклад, лічылі, што буржуазны лад, які пачаў складвацца пасля Лютаўскай рэвалюцыі, праіснуе доўга, пакуль не наспеюць аб’ектыўныя і суб’ектыўныя ўмовы для пераходу ад капіталізму да сацыялізму.

 Пасля перамогі Лютаўскай рэвалюцыі на Беларусі ўтварылася разгалінаваная сетка  розных партый і арганізацый, якія вялі барацьбу за палітычнае кіраўніцтва  нацыянальным рухам. Каб ўзмацніць  свой уплыў на развіццё грамадства, некаторыя з іх імкнуліся да аб’яднання.

 Народныя  масы Беларусі чакалі ад Лютаўскай  рэвалюцыі заканчэнне вайны і  вызваленне заходняй часткі ад гаспадарання нямецкіх акупантаў, адраджэнне разбуранай эканомікі.

 Аднак с перамогай рэвалюцыі дэмакратычны мір, якога патрабаваў народ не наступіў. 

 З лютага па кастрычнік 1917-га. У Расіі існавалі 2 паралельна ўладныя структуры. У  Беларусі большасць даследчыкаў  адзначаюць наяўнасць “троевластия”, якое ўключала ў сябе наступныя органы:

  1) мінскі савет рабочых дэпутатаў  і мясцовыя саветы рабочых,  сялянскіх, салдацкіх дэпутатаў  на чале з выканаўчымі камітэтамі. У адрозненні ад Расіі, вядучую  ролю ў саветах ігралі прадстаўнікі  меншавікоў і эсэраў. У кастрычніку  1917г. Мінскі савет сфарміраваў  часовы ваенна-рэвалюцыйны камітэт  (ВРК). Пазней ВРК заходняй вобласці  і фронту, які абвясціў сябе  уладай на тэрыторыі Беларусі  і заходняга фронту. У лістападзе 1917г. адбылося аб'яднанне ўсіх  саветаў у савет рабочых, салдацкіх,  сялянскіх дэпутатаў заходняй  вобласці і фронту .

  2) камітэт грамадскага парадку  і бяспекі, які складаўся з  прадстаўнікоў гарадской думы, земстваў, на чале - мінскі губернскі камісар

  3) стаўка вярхоўнага галоўнакамандуючага  ў Магілёве. Асаблівасцю ў Беларусі  рэвалюцыйных падзей было тое, што яны адбываліся толькі на тэрыторыі не акупаванай немцамі.  

2. Асаблівасці Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г. на Беларусі.

Пасля перамогі Лютаўскай рэвалюцыі 1917 г. лідэр партыі бальшавікоў У. І. Ленін  распрацаваў курс на перарастанне буржуазна-дэмакратычнай  рэвалюцыі ў сацыялістычную. Для  вырашэння пытання аб міры было прапанавана  прыпыніць ваенныя дзеянні Першай сусветнай вайны і пачаць перамовы аб заключэнні міру. Прадугледжвалася перадаць зямлю Саветам сялянскіх  дэпутатаў. Аднак для вырашэння  пытанняў аб міры і зямлі бальшавікам  спачатку трэба было ўзяць уладу  ў свае рукі. Імі быў распрацаваны курс на захоп улады праз ўзброенае паўстанне. Петыцыя бальшавікоў на тэрыторыі Беларусі сустрэла асабліва моцную падтрымку сярод салдат Заходняга фронту.

25 кастрычніка 1917 года ў Петраградзе адбылося ўзброенае паўстанне, арганізаванае бальшавіцкай партыяй. У выніку быў звергнуты буржуазны Часовы ўрад, які абяцаў склікаць Устаноўчы сход. Улада перайшла ў рукі рабочых і салдацкіх дэпутатаў. На II Усерасійскім з'ездзе Саветаў была абвешчана савецкая ўлада, прыняты Дэкрэты (законы) аб міры і зямлі.

 Мінскі гарадскі савет 25 кастрычніка атрымаў па тэлеграфе звесткі аб рэвалюцыйных падзеях у Петраградзе. Ён абвясціў сябе ўладай у Мінску. Непасрэднае кіраванне пераходам улады да Саветаў ажыццяўляў створаны бальшавікамі Ваенна-рэвалюцыйны камітэт (ВРК) Заходняй вобласці і фронт, які абапіраецца на салдат. Супраць новай улады выступілі меншавікі і эсэры, а таксама бундаўцы. У Мінску яны стварылі Камітэт выратавання рэвалюцыі, які паспрабаваў узяць уладу ў свае рукі. Бальшавікі, выкарыстоўваючы падтрымку войскаў Заходняга фронту, пераадолелі сваіх палітычных супернікаў і ўсталявалі кантроль на той частцы тэрыторыі Беларусі, якая не была захоплена нямецкімі войскамі. 
 

3. БНР, яе статутныя граматы. Дзяржаўна-прававы статус БНР.

 Ва  ўмовах новага нямецкага наступу, які  пачаўся 18 лютага 1918 года, выканкам Рады Усебеларускага з'езда выдаў загад  № 1, у якім заявіў аб тым, што ўсю  ўладу ў краі бярэ ў свае рукі. У дзень захопу Мінска немцамі - 21 лютага 1918 г. - выканкам Рады Усебеларускага з'езда звярнуўся да народа Беларусі з 1-ай Устаўной граматай, у якой абвясціў сваю ўладу ў краі. Выканаўчым органам, урадам стаў Народны Сакратарыят на чале з Я. Варонка, адным з кіраўнікоў БСГ.

 9 сакавіка 1918 выканкам Рады прыняў 2-ую Ўстаўную грамату, у якой Беларусь абвяшчалася Народнай Рэспублікай і вызначаліся асноўныя прынцыпы дзяржаўнага ладу, тэрыторыя, правы і свабоды грамадзян, формы ўласнасці і інш. 18 сакавіка 1918 года выканкам Рады Усебеларускага з'езда быў рэарганізаваны у Раду БНР як вышэйшы заканадаўчы орган. Прэзідыум Рады узначаліў І. Серада.

 25 Сакавіка 1918 Рада БНР прыняла 3-ю Ўстаўную грамату, якая абвяшчала незалежнасць БНР у этнаграфічных межах пражывання беларусаў. Нацыянальнымі лідэрамі ў якасці дзяржаўнага сцяга быў прыняты бела-чырвона-белы сцяг. Разам з гербам «Пагоня» - гербам ВКЛ - ён стаў дзяржаўным сімвалам БНР. Як лічаць некаторыя даследчыкі, напісаны М. Тэраўскім на словы М. Краўцова марш "Мы выйдзем шчыльнымі радамі» стаў гімнам самаабвешчанай дзяржавы.

 У поўным сэнсе слова БНР дзяржавам  не з'яўлялася. Стварэнне самастойнай  дзяржавы прадугледжвае не толькі яго  абвяшчэнне, але і функцыянаванне рэальнай сістэмы органаў улады  на пэўнай тэрыторыі, прыняцце законаў, ажыццяўленне канкрэтных знешніх і  ўнутрыпалітычных функцый. На акупіраванай тэрыторыі Беларусі ўсе пытанні  дзяржаўнага ўзроўню фактычна вырашаліся не Радай і Народным Сакратарыятам  БНР, а германскай народнай адміністрацыяй. БНР не ажыццяўляла свае паўнамоцтвы  на ўсёй тэрыторыі пражывання беларусаў, не мела ўласнай арміі, органаў улады  на месцах, фінансавай і судовай  сістэмы. Яна не атрымала належнага  міжнароднага прызнання. Функцыі ўрада  БНР абмяжоўваліся палавіністым паўнамоцтвамі нацыянальнага прадстаўніцтва пры германскай акупацыйнай адміністрацыі  і рашэннем пад кантролем немцаў задач у галіне культуры і адукацыі. 

4. Утварэнне ССРБ. Маніфест аб утварэнні ССРБ.

 Пытанне аб ўтварэнні ССРБ было вынесена на абмеркаванне 6-ай Паўночна-Заходняй абласной канферэнцыі РКП(б), якая праходзіла ў Смаленску 30-31 снежня 1918 г. Дэлегаты прынялі рашэнне “лічыць неабходным абвясціць самастойную Сацыялістычную Рэспубліку Беларусь з тэрыторыяй Мінскай, Гродзенскай, Магілёўскай, Віцебскай і Смаленскай губерняў”, а таксама пастанову аб стварэнні Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі. Канферэнцыя была перайменавана ў 1 з’езд КП(б)Б.

 1 студзеня 1919 г. быў сфарміраваны Часовы  рабоча-сялянскі савецкі ўрад  Беларусі на чале з З.Х.Жылуновічам  і абнародаваны Маніфест, які  абвясціў Беларусь Савецкай Сацыялістычнай  Рэспублікай.

 Маніфест  стаў першым канстытуцыйным актам ССРБ. Ён абвясціў пра прыналежнасць ўсёй улады ў краіне Саветам рабочых, сялянскіх, батрацкіх і чырвонаармейскіх дэпутатаў. Рада БНР аб’яўлялася па-за законам. Зямля памешчыкаў , манастыроў, царквы і касцёлаў, чыгуначныя шляхі, сродкі сувязі, фабрыкі і заводы аб’яўляліся ўласнасцю народа. Уводзіўся 8-гадзінны рабочы дзень. Маніфест дэклараваў раўнапраўе працоўных усіх нацыянальнасцей, ідэю дружбы і супрацоўніцтва народаў, цеснага адзінства працоўных Беларусі і Расіі.

 16 студзеня 1919г. ЦК РКП(б) прыняў новае  рашэнне аб межах ССРБ. Смаленская, Віцебская і Магілёўская губерні  пераходзілі ў склад РСФСР.  У ССРБ заставаліся толькі  дзве губерні – Мінская і  Гродзенская. 
 

5. Канстытуцыя ССРБ 1919 г.: асноўныя палажэнні.

 1 Усебеларускі  з’езд Саветаў вызначыў тэрыторыю ССРБ у складзе Мінскай і Гродзенскай губерняў і прыняў Канстытуцыю ССРБ. У яе аснову была пакладзена Канстэтуцыя РСФСР 1918 г. Канстэтуцыя заканадаўча замацавала ўладу працоўных у асобе Саветаў, адмяніла прыватную ўласнасць на зямлю, лясы, нетры, воды, асноўныя сродкі вытворчасці і абвясціла пераход іх у агульнае дзяржаўнае карыстанне. Яна ўзаконіла раўнапраўе грамадзян усіх нацыянальнасцей, якія пражывалі на тэрыторыі Беларусі. Абвяшчаліся свабода сумлення (царква аддзялялася ад дзяржавы і школа ад царквы), свабода сходаў, бясплатная адукацыя, абавязак на працу, усеагульная воінская павіннасць.

 Вышэйшым  органам дзяржаўнай улады абвяшчаўся з’езд Саветаў Беларусі. У перыяд паміж з’ездамі ўладу ажыццяўляў ЦВК ССРБ. Старшынёй ЦВК быў абраны А.Ф.Мяснікоў.

 З’езд зацвердзіў герб і сцяг ССРБ, што таксама было замацавана Канстытуцыяй. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

  Спіс выкарыстаных крыніц:

• Гісторыя Беларусі, XIX – пач. XXI ст. : вучэб. дапам. для 11-га кл. устаноў, якія забяспечваюць атрыманне агул.сярэд. адукацыі, з бел. і рус. Мовамі навучання з 11-гадовым тэрмінам навучання (базавы і павышаны ўзроўні)/І.І.Коўкель, Э.С.Ярмусік; пад рэд. А.А.Кавалені. – Мінск: Выд.цэнтр БДУ, 2006. – 391 с.: іл.
• Гісторыя Беларусі: Падруч. У 2 ч. Ч. 2. Люты 1917 г. – 2002 г. / Г 46 Я.К.Новік, Г.С.Марцуль, Э.А.Забродскі і інш.; Пад рэд. Я.К.Новіка, Г.С.Марцуля. – Мн.:Выш. шк., 2003. – 472с.
• Нарысы гісторыі Беларусі: У 2 ч. Ч. 2 / М.П.Касцюк, І.М.Ігнаценка, У.І.Вышынскі і інш.; Інстытут гісторыі АНБ. – Мн.: Беларусь, 1995. – 560с.: іл.
• История Беларуси. С древнейших времён до 2008 г. Под редакцией доктора исторических наук, профессора Е.К.Новика. Минск «Вышэйшая школа»
• Хрестоматия по истории БССР (1917 - 1971). Издательство БГУ им. В.И.Ленина. Минск 1972