Толе би Алибекулы

Толе би Алибекулы

(1663-1756)

 Төле би Әлібек ұлы  – қазақ  халқының  қоғам  қайраткері,атақты  шешен.Төле би  Әлібекұлы  1663  жылы  қазіргі  Жамбыл  облысы  Шу  ауданының  Жайсаң  жайлауында  дүниеге  келген.Төле  би  дулат  руынан  тарған.Төле  би  15 жасында билікке араласып, әділдігімен, шешендігімен  елге  танылды.Ол  барлық  жүздердің  жиналысында  жоғарғы  соттың  қызметін  атқарған.Ол  кезде  қазақ  пен  жоңғар  хандары  ұдайы  жауласуда  еді.Осы  жауласудың  кесірінен  Қазақ  халқы  бірнеше  хандыққа  бөлініп  кетті.Қазақ  қауымын  біріктіріп, оларды  жоңғар  езгісінен  азат  етуде  ол  Қабанбай  батыр, Бөгенбай  батыр, Жәнібек  батырлармен  халық  майданын  құрып, оны  басқарды.Абылайды  бүкіл  қазаққа  хан  етіп   сайлауда  көп  қызмет  етті.

  Орта  жүздің  аға   биі  Қазыбек, Кіші  жүздің  биі  Әйтекемен  бірге   Әз  Тәуке  ханның  кеңесшісі   болып, «Жеті  жарғы» әдет  заңын шығарды.Тәукенің  Түркістан қаласын орталық етіп, қазақ, қарақалпақ, қырғыз, өзбек халықтарынан  жауынгер  құрып, жоңғар-ойрат шапқыншылығына  қарсы тұруға  істеген  шараларына  көмектесті.Халық  оны  көзі  тірісінде  «Қарлығаш  әулие» деп  атаған.

   Төле  би  Ресей  мен   Ұлы  жүз  арасындағы  қарым-қатынастарды  қалыптастыруға  және  оны   нығайтуға  көп  еңбек   сіңірді.

  Ел  аузында  Төле  би  туралы  тарихи  аңыздар  сақталған.Оның   атымен  байланысты  толып   жатқан  нақыл, мәтел  сөздер, билік  кесімдер  халық  арасында  кең  тараған. Төле  би  өзі  билік  еткенде  Шымкент, Түркістан, Ташкент  қалаларына  ғимараттар  салу  ісіне  де  араласқан.Төле  бидің  есімі  үш   жүздің  ірі-ірі  тарихи  оқиғаларымен  байланысты  болған.

   Төле  бидің  денесі  өзі  12  жыл  билеген  Ташкент   қаласында  жерленген.Онда  Төле  биге  үлкен  ескерткіш  орнатылған.Алмтыда  оның  атында  көше  бар  және  Астанада  оған  ескерткіш  орнатылған.