Оқу сапасын арттырудағы көрнекіліктің бастауыш сыныптарда қолданылатын әдістері

     - Ал, мына жапырақ қандай?

     - Ол сары.

     - Дұрыс айтасын. Жапырақтар сары, қызыл. Жапырақтар әртүрлі.

     - Ағаш жапырақтары құлап түсіп  жатыр ма?

     - Иә, ағаш жапырақтары құлап түсіп жатыр.

     - Иә, жапырақтар желмен ойнақшып  билейді.

     - Мектеп бағында жапырақтар бар  ма?

     - Иә, онда жапырақтар көп.

     - Барлық ағаштарда да жапырақтар  бола ма?

     - Иә, барлық ағаштарда да жапырақ  болады.

     - Дұрыс айтасыңдар. Ал, енді терезеден  қараңдар. Мектептің алма ағаштарында жапырақтар бар ма?

     - Оларда жапырақтар бар.

     - Ал, енді айтшы. Сенің аулаңда  да жапықтар бар ма?

     - Бар.

     - Бұл ненің жапырағы? Алма ағашының  жапырақтары да бар ма?

     - Біздің үйдің ауласында алма  ағаштары жоқ.

     - Жарайды. Айтыңдаршы, кімнің ауласында алма ағаштар бар?

     - Харисовтың аудасында алма ағаштары  өседі.

     - Енді кімнің үйінде?

       Оқушылар үндемеді.

• Тілеулінің үйінде де алма бар ма?
• Оның алмасы піскен бе?
• Иә, оның алмасы піскен.
• Енді кімнің үйінде қандай жеміс ағаштар өседі?
• Шие, қараөрік ағаштары ешкімде жоқ па?

 

     Ретіне  қарай сәйкес келетін мақал- мәтелдер болса үйретеміз. Мысалы: алма сөзін  алғанда «Алма ағаштан алықса ұзап түспейді» мақалы оқушыларға беріледі.

     Тексті  мазмұны бойынша оқушыларға төмендегідей сұрақтар қойылады.

1. Күзде неше ай бар?
2. Күздің бірінші айы қалай аталады?
3. Сентябрьдің ауа райы қандай?
4. Жаңа оқу жылы қашан басталады?
5. Мектеп бағында балалар не істейді?
6. Орманға балалар не үшін барады?

 

     Сұраққа толық жауап алғаннан кейін, оқушылар «Сентябрьдің аа райы», «Бақтағы жұмыс», «Балалар орманда» бөлімдері бойынша текстің мазмұнын айтып береді.

     Сабақты техникалық құралдардың (компьютер, магнитофон, телевизор) комегімен өткізу керек. Техникалық құралдарды пайдалану мұғалімнің уақытын үнемдейді, материалдарды оқушы зейінінде  берік қалдырады. Оқушының ынтасын жақсартып, белсенділігін арттырады. Тақырыптық және сюжетті аңгімелер мен ертегілер бойынша салынған картиналарды көрсетуге болады. Қажетті жерлерінде оқулықта берілген картиналар мен жекелеген суреттерді көрсету керек. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

2.2. Көрнекілік әдістерін пайдаланған сабақ жоспары 

       Тақырыбы: Бас әріппен жазылатын сөздер

     Сабақтың  мақсаты: 1. Бас әріппен жазылатын сөздер туралы ұғым беру және кісі аттарының бас әріппен жазылатындығын түсіндіру.

     2. Жаттығу жұмысын жүргізе отырып, қазақ білі сабағына деген қызығушылығын арттыру.

     3.Оқушыларды  таза, сауатты жазуға тәрбиелеу.

     Көрнекілігі: «Бауырсақ» ертегісінің кейіпкерлері, карточка, ереже, ойын түрлері. «Кім жылдам» ойыны.

     Сабақтың  барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі.

     Оқушыларды ұйымдастырып, қазақ тілі сабағы екендігін айтып, сабаққа дайындап аламын.

• Балалар, біздің бүгінгі сабағымыз «Ертегі» сабақ деп аталады.
• Ертегі дегеніміз не?
• Ертегі дегеніміз ертедегі адамдардың ойынан, арманына, қиялынан туған. Мысалы, ертеде адамдар аспанға ұщуды армандаған, оны біз «Кілемге ұшу» ертегімінен білеміз. Қазір ол арман- қиял жүзеге асып отыр. Мысалы, ұшақтармен біз аспанға ұща аламыз.
• Қандай ертегілерді білесіндер?
• «Бауырсақ», «Қасқыр мен түлкі», «Қарға ен түлкі».
• Дұрыс, ендеше біздің бүгінгі сабағымызға өздерін жақсы білетін «Бауырсақ» ертегісі қонаққа  келіпті.
• «Бауырсақ» ертегісінде қандай кейіпкерлер бар еді? «Қоян, аю, қасқыр, түлкі бауырсақ т.б.).
• Дұрыс.

ІІ.Балалр, енді дәптерлерімізді ашып, бүгінгі  күнді белгілеп қояйық.

Жаңа  сабақ: «Бас әріппен жазылатын сөздер».

• Кім айтады, қандай сөздер бас әріппен жазылады?
• Сөйлемнің бірінші әрпі, кісі аттары, жер- су аттары.

Соның ішінде біздің ьүгінгі өтетініміз «Кісі  аттарының бас әріппен жазылуы».

• Кісіаттары сөйлемнің басында келсе де, соңында келсе де бас әріппен жазылады. Мысалы: Серік, Айгүл.
• Бас әріппен жазылып тұрған сөздер қайсы? Неліктен?
• Берік пен Серік екінші сыныпта оқиды. Кісі аты болғандықтан, бас әріппен жазылып ереже бойынша түсіндіріледі.
• Дұрыс, балалар, біздің бүгінгі сабағымызда «Бауырсақ» ертегісі қонаққа келді деген едік. Ендеше, бауырсақ атасы мен әжесінен орманға қашып кеткен еді. Ораман жолымен бауырсақ қашып келе жатыр.
• Алдынан кім шықты? (қоян).
• Қоянның қарны аш, ол бауырсақты көрген кезде қарным бір тоятын болды деп қуанады.

     Шоқан Уәлиханов сөзі қандай әріппен жазылып  тұр? Неліктен?

     -Өйткені  ол кісі аты.

     Ш.Уәлихановтың суретін көрсетіп, ол ғылымды зерттеген, үлкен ғалым болған кісі- деп айтып  кетеміз.

     Енді  қоянның екінші шарты бар екен.

     2-шарт

     Ғылым- білім туралы мақал- мәтелдер айтыңдар.

     Оқу- білім бұлағы.

     Білім- өмір шырағы.

     Ақыл- таусылмайтын кен.

     Карточкамен жұмыс:

     4 оқушыға карточка таратып беремін.

     1- карточка.

     Сөйлемді  оқып, кім? Сұрағына жауап беретін  сөзді тап. Менің ағам дәрігер.

     2- карточка.

     Машина  сөзі қандай сұраққа жауап береді?

     3- карточка.

     Суреттегі затты атап, дауысты, дауыссыз дыбыстарды ата, шана, сағат.

     4- карточка.

     Суреттегі заттың атын атап, буынға бөл.

     Кір-пі, шыр-ша.

     Орны  ауыстырылып берілген сөздерден  сөйлем құрауымыз керек.

     Оқиды Марат, сыныпта екінші құйды су, гүлге Айгүл.

     Оқушы, Арман үлгілі.

     Жаңа  сабақты қорыту.

• Сонымен, балалар, біз бүгін сабақта нені үйрендік?
• Кісі аттарының бас әріппен жазылатындығымен таныстық.
• Кісі аттары қандай әріппен басталып жазылады екен?
• Бас әріппен.

Үй  тапсырмасы:

• Ережені жаттау, 165- жаттығуды жазбаша орындау.

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қорытынды

     Бастауыш  сыныптарда балаларды оқытуда көрнекіліс әдісі кеңінен пайдаланылады. Көрнекілік әдісі баланың ұғымын кеңейтіп, оқуды  түсінікті, қызықты, нақты етеді. Ойы  мен бақылампаздығын дамытады.

     Көрнекілікке  табиғи объектілер: өсімдіктер, заттармен  құбылыстар жатады. Бұлардың мәнділігі  дәл заттың өзімен таныстырады, балалар  оларды тікелей сезім мүшелері арқылы қабылдайды. Бұлардың өзге оқу материалының мазмұнын түсіндіру үшін табиғи көрнекілікке жақын әдейі дайындалған көрнекі құралдар- заттың көшірмелері, үлгілер де пайдаланылады. Сол сияқты суреттер, иллбстрациялар, фотосуреттер, картиналар, альбомдар, сондай- ақ дидактикалық құралдар қолданылады.

     Сынып жетекшісі ертеңгі біздің болашағымыз- жас өспірімдерді көркем мәдениет мұралары арқылы әсемдікке, инабаттылыққа, көрегендікке тәрбиелейтін мектептегі көрнекті тұлғалардың бірі. Сынып жетекшісін жоғарғы оқу орындарында дайындау- қазіргі кезде жаңа бағыттар бойынша жаңа ізденістерді қажет ететін мәселе. Бұл іс қазіргі заман талабына сай, халық педагогикасы мен нарықтық қатынастар принциптеріне сәйкес оқу- тәрбие жұмыстарын ұйымдастыруды қажет етеді. Сондықтан бұл міндеттерді ұтымды шешу үшін жастарға көркемдік білім беру, әсемдікке тәрбиелеу және болашақ мұғалім дайындау ісінде халықтың сәндік қолданбалы өнер бұйымдарын жасайтын шеберлердің шығармашылығының мүмкіндіктерін қолданудың ұтымды жақтарын қарастыру орынды.

     Жас ұрпаққа әлемдік мәдениеттің  озық үлгілерін таныстыруды, өз елінің көркем  мәдениеті мен өнерінің таңдалуы туындыларынан бастау керек. Бірақ осы кезге дейін өзіміздің көркемөнердің, оның ішінде халықтың қолөнердің негізін қалайтын халық шеберлерінің еңбектеріне жеткілікті мән берілмейді. Ауылдық жерлердің балалары халық шеберлері жасаған кілем, алаша, текемет, киіз, сырмақ, бау- басқұр, ер- тұрман, келі- келсап, күбі және т.б. халық  шеберлері жасаған бұйымдарды көріп өседі. Бірақ, олар осы көркем бұйымдардың қадір- қасиетін өз бетінше түсінуге шама- шарқы жете бермейді. Сондықтан бұл жерде сынып жетекшесінің білгірік- біліктілік қызметі аса қажет. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Пайдаланған әдебиеттер 

1. Көшекбаев Н. Оқыту теориясы. «Мектеп» баспасы, Алматы, 1976
2. Сабақ беру тиімділігін арттыру жолдары. Құраст.Б.Сманов.- Алматы: Мектеп, 1989
3. Ералина А. Қазақ ұлттық қолөнер шеберлері шығармашылығын пайдалану// Бастауыш мектеп.-2005.-№9.-23-25б.
4. Ержанов С. Бас әріппен жазылатын сөздер.//Бастауыш мектеп.-1998.-№1.-40-41б.
5. Жәрдемова А. Ән сабағында көрнекіліктерді пайдалану// Бастауыш мектеп.-2003.-№2.-13-15б.