Помнікі прыроды РБ

Помнікі прыроды - гэта прыродныя  аб'екты натуральнага паходжання, якія адносяцца да незваротных каштоўнасцей у экалагічным, навуковым, эстэтычным і гісторыка-культурных адносінах, якія знаходзяцца пад асаблівай аховай.

На тэрыторыи Беларуси знаходзяцца шмат помникау прыроды, аднак сёння я вам расскажу пра некаторыи. Якия на маю думку  самыя ясноуныя и цикавыя.

Першы помник прыроды –  гэта Возера Свіцязь.

Возера Свіцязь знаходзіцца  амаль у цэнтры Навагрудскага  ўзвышша, у пяці-шасці кіламетрах ад вёскі Валеўка Гродзенскай  вобласці. Яго плошча каля 170 гектараў і яно мае круглявую форму. Найбольшая глыбіня возера 15 метраў. З Свіцязі выцякае невялікая рачулка Своротовка. Ўтварылася яно ў выніку правалу чацвярцічных адкладанняў у падземныя пустаты. Сцвярджэнне геолагаў пра паходжанне гэтага унікальнага вадаёма цалкам адпавядае з легендай, выкарыстанай Адамам Міцкевічам у баладзе "Свіцязь". Вось яна. На горад нападае варожае войска. Гордыя свитязяне аддаюць перавагу смерци ганебнага рабства: па іх маленнем горад праваліўся ў бездань і пахаваў заваёўнікаў. Загінулі і самі свитязяне, але затым зноўку адрадзіліся ў выглядзе кветак, якія ўпрыгожваюць возера. запэўніваюць, што нават цяпер ў ясную і ціхае надвор'е можна ўбачыць на дне возера брук былога города.Озеро Свіцязь абвешчана заказнікам разам з лясным масівам плошчай 847 гектараў. Тут змешаныя насаджэнні з дуба, елі, граба, ясеня, клёна, асіны на невялікіх плошчах чаргуюцца з чыстымі хвойніками, ольшанниками, бярэзніками, утвараючы больш за 25 розных тыпаў леса.В добра захаваушыхся лясах шмат чарніцы, брусніцы, суніцы; на тарфяных лугах цікавыя Насякомаедныя расліны - росянка круглолистая і жирянка звычайная, а ў лясных гушчарах сярод вялікагай разнастайнасці травяністай расліннасці - рэдкія архідэі. Прыгожая узгорыстая мясцовасць, маляўнічыя берагі, багатая лясная расліннасць, сярод якой вылучаюцца магутныя дубы-гіганты, выдатная легенда аб горадзе і векавыя загадкі возера прыцягваюць сюды мноства турыстаў.

Други помник прыроды нам  усим хораша знаёмы – гэта цэнтральны батанічны сад НАН Беларусі

Дзяржаўная навуковая  ўстанова "Цэнтральны батанічны  сад Нацыянальнай акадэміі навук  Беларусі" - адно з найстарэйшых батанічных устаноў Беларусі. Арганізаваны ў 1932 г. па рашэнню Савета Народных Камісараў  БССР у горадзе Мінску. Гэта найбуйнейшы  зялёны масіў цэнтральнай частцы горада, на тэрыторыі якога (153 га) расце  больш за 180 тысяч дрэў і 800 відаў  кустоў, каля 6 тысяч трапічных і  субтрапічных раслін, 1500 гатункаў і  відаў кветак.

Возера Нарач

Не толькі ў рэспубліцы, але далёка за яе межамі ведаюць пра Нарач, якое паважліва завуць «Беларускім морам». З Нарачанскім краем звязана шмат апавяданняў і легенд беларускага народа. Здаўна тут жылі рыбакі, якія перадавалі з пакалення ў пакаленне сваю рамантычную прафесію. І зараз у вёсках можна сустрэць сеткі, расцягнутыя на калах, ляжаць перавернутыя рыбацкія лодкі, пахне рыбай, смалой, выкінутымі з вады багавіннем. Нарач дзівіць велічынёй сваіх водных прастораў, якія займаюць усе бачныя да самага гарызонту прасторы. Круглявая катлавіна возера складаецца з двух плёсаў: Малога і Вялікага. Іх агульная плошча складае амаль 80 км2. Каб перасекчы возера па лініі найбольшай даўжыні, трэба прайсці 13 км., У шырыню яно дасягае 10 км. Глыбіня ў Нарачы невялікія, толькі на паўднёвым усходзе ў «Гатовичских ямах» яны дасягаюць 25 м. Кідаецца ў вочы несіметрычнае катлавіны возера. Паўночныя берагі, высокія і абрывістыя, абмежаваныя Свенцянскими градамі. Вузкая пяшчаная паласа аддзяляе возера ад камяністых абрываў. У раёне вёсак Черевки, Микольцы знікае нават гэтая вузкая паласа. Тут бераг не абаронены ад дзеяння хваль, моцны прыбой вымывае з абрывістага схілу буйныя валуны.В найбольш маляўнічым месцы на паўночным беразе падымаецца высокі каменны абеліск у гонар воінаў і партызан, якія загінулі ў баях за свабоду і незалежнасць нашай Радзімы ў гады Вялікай Айчыннай вайны. Возера Нарач займае ў Беларусі першае месца па чысціні і празрыстасці вады. Дно, высланае пяском і каменьчыками, праглядаецца да глыбіні 7 -10 метраў. Празрыстая вада, праз якую глыбока пранікаюць сонечныя прамяні, дазваляе водным раслінам ўтварыць густыя падводныя лугі з рдестов, Элод, роголистника, харовых багавіння. У мэтах захавання багацця возера прадугледжаны комплекс ахоўных мерапрыемстваў - вакол возера выдзелена водаахоўная зона з асаблівым рэжымам выкарыстання прыродных рэсурсаў.

Музей валуноў

У горадзе Менску дзейнічае  адзіны ў сваім родзе музей  камянёў. Гэта вялікі гарадскі парк плошчай  у 6,5 га, у якім сабрана 2134 валуна з  усіх куткоў Беларусі. Аднак, валуны - гэта не звычайныя камяні. Кожны з іх мае сваю гісторыю і ўяўляе сабой  гістарычную каштоўнасць. Мінскі парк валуноў - адзіны ў сваім родзе. Большую  частку тэрыторыі парку займае цэнтральная  экспазіцыя - «карта Беларусі", якая ўяўляе сабой контур, паўтаралы абрысы Беларусі на карце. Усярэдзіне контуру  арганізаваны «ракі»: прагулачныя дарожкі, пракладзеныя гэтак жа, як на карце  ляжаць звілістыя рэчышча беларускіх рэк. І, вядома, камяні: кожны пастаўлены на тым месцы карты, дзе ён быў  знойдзены. Унікальнасць шматлікіх  экспанатаў тутэйшай калекцыі вызначаецца  іх шаноўным узростам, а таксама  пакінутымі слядамі людской працы. Так, тут захоўваецца знакаміты  крыж Стэфана Баторыя, 450 гадоў назад  усталяваны каралём Баторыем на адной  з лясных палян тагачаснага Літоўскага княства. Сюды ж быў прывезены  валун «Дзед» - апошні камень апошняга паганскага капішча, якое да пачатку  XX стагоддзя існавала ў Мінску. Тысячы гадоў гэтаму каменю пакланяліся славянскія язычнікі, і толькі ў 20-х гг мінулага стагоддзя апошнія жрацы капішчы, бацька і сын Севастеи, у апошні раз маліліся тут сваім багам. Ёсць тут і межавыя валуны з выбітымі на іх славянскімі рунамі, і камяні-жорны са старадаўніх млыноў, і нават некалькі Барысавых камянёў (камянёў з выбітымі на іх крыжамі і надпісамі, якія зроблены былі па загаду полацкага князя Барыса Усяслававіча). Іншы кірунак экспазіцыі - паказаць усе разнастайнасць прыродных камянёў. Валуны ападкавыя і магматычныя, метамарфічныя - і нават адзіны з 200.000 вывучаных геолагамі кангламерат цалкам вулканічнага паходжання. Усе беларускія валуны з прыроднай пункту гледжання - вынік праходжання ледніка, таму разнастайнасць горных парод у іх ўражвае. Уваход у парк бясплатны, што дазваляе ўсім жадаючым наведваць парк у любы зручны час.

Заказнік Ружанская пушча

Ружанская пушча - лясны масіў  у Пружанскім раёне Брэсцкай вобласці, размешчаны на паўднёвы-захад ад гарадскога пасёлка Ружаны, быў утвораны ў 1980 годзе. Плошча заказніка складае 2778 га. Заказнік Ружанская пушча створаны для захавання ўнікальнага прыроднага комплексу, дзе растуць каштоўныя  віды дрэў і травяністых раслін. Турыстаў сюды прыцягваюць прыгожыя дубровы, грабавыя і ліпавыя гаі. Заказнік перасякаюць велізарныя яры. На ахоўнай тэрыторыі растуць  расліны, занесеныя ў Чырвоную кнігу  РБ: венерын чаравічак сапраўдны, кадзіла сармацкае, Любка двулистная, марошка прысадзістая, лук мядзведжы (або чарамшы), званочак шыракалістых, ландыш, чабор, зуброўку, вельмі шмат верасовых  участкаў. Драўняная расліннасць  прадстаўлена такімі пародамі дрэў, як граб, дуб, вяз, ліпа, хвоя, елка, лістоўніца, высаджаны саджанцы піхты белай, бяроза, алешына, асіна. Грыбны свет прадстаўлены усімі вядомымі ў Беларусі відамі і ў вялікай колькасці, але  сустракаюцца і грыбы, занесеныя  ў Чырвоную кнігу РБ: спарассис  кучаравы, лісічка шэрая, грифола  многошляпочная, грифола парасонавая. На тэрыторыі заказніка насяляюць  алень, казуля, лось, дзік, куніца, рысь, заяц бяляк і заяц русак, бабёр, норка, выдра, янотападобны сабака, вавёрка, воўк. З птушак сустракаюцца чорны бусел, цецярук, чырвоны каршун, пугач ці пугач, вушастая сава. У рацэ Зальвянка  водзіцца плотка, шчупак, акунь, лешч, язь  і ў вялікіх колькасцях ракі.