Биологиялық қару

   Жергілікті жердің  карта мен планын жасау ушін  орындалатын геодезиялық өлшеулер  процесі түсіру деп аталады.  Егер осының нәтижесінде контурлар мен объектілердін өзара пландық орны, яғни жергілікті жердің жай-жапсары анықталатын болса, онда түсіру горизонтальдық деп аталады.

   Пландар мен карталардың шартты белгілері.  Жер бетін планға, картаға түсіру күрделі жұмыс, ол өте аса дәлдікті қажет етеді және дәл аспаптарды пайдаланып, маман- геодезистер, маркшейдерлер жасайды. План мен картаның мазмұны толық, түсінікті және көрнекті болуы үшін пішіні, түрі мүмкіндігінше жердегі заттарды бейнелейтін белгілер қолданылады. Топографиялық картадагы шартты белгілер: карталарды түрлі- түсті безендіруден, түсіндірме жазулардан, цифрлы белгілерден тұратын бір тұтас жүйеден түрады. Шартты белгілер мен олардың түстері жердін әртүрлі объектілері, тектік түрлерін көрнектендіре түседі. Ал, түсіндірме жазбалар мен цифрлык белгілеулер шартты белгілерде кескінделетін объектілердің жэне ерекшеліктері туралы мәліметгермен толықтырылады. Карталар мен пландардағы шартты белгілер масштабты (контурлық), сызықтық, масштабтан тыс және түсіндірме шартты белгілерге бөлінеді .

Контурлық белгілер орманның, шабындықтың және олардың көлемін де білуге мүмкіндік  береді. Объектілердің контурлары нүктелік пунктирлермен немесе жіңішке тұтас  сызықпен жер бетінің белдерін және шын мәніндегі сұлбаға үұқсастығын  сақтай отырып белгіленеді. Бейнелейтін  заттардың көлемі кішкентай болып, оны масштаб арқылы көрсету мүмкін болса, ондай заттар масштабтан тыс  шартты белгілермен көрсетіледі. Мәселен, жаңа өскен ағаштар, құдықтар, километр бағаналары, т.б. заттардың мөлшері  көрсетілмей тұрған орындары белгіленеді, яғни масштабтан тыс шартты белгілер тиісті объектінің сыртқы түрін еске салатын геометриялық фигуралар. Өзендер, каналдар, жолдар, т.б. сызықтық объектілер де масштабтан тыс шартты белгілермен  кескінделеді. Олар объекті осін оның табиги орнына сәйкес береді, ал олардың  ені біршама ұлғайтылып көрсетіледі. Контурлық және масштабтан тыс белгілерді толықтыратын және оларды түсіндіретін белгілерді түсіндіргіш шартты белгілер дейді. Мәселен, өзендердің ағын жылдамдығы, көпірдің ұзындыгы мен көтерімділігі, геодезиялык пункттердің, ормандағы  ағаштардың жанында жазылган сандар, т.б. түсіндіргіш белгілеріне жатады. Елді-мекендердің, өзен-көлдердің, таулардың, т.б. аттары толық жазылады. Қысқартьшған жазулар объектілердің маңызын  немесе қасиетін түсіндіреді. Мысалы: вкз-вокзал; ск-скважина; қ-құдық деген мағынаны береді. Топографиялық карталардагы түрлі-түсті бояулардың түсі кескінделетін объектілердің шын өзіне сәйкес болып келеді; мәселен: ормандар-жасыл; су-көк, жер бедері-қоңыр, темір жолдар, өнеркәсіптік, шаруашылық және әлеуметтік-мәдениет объектілері-қара бояулармен боялады.

ІІІ. Қорытынды

«География» оқу пәнінің мазмұны  жаратылыстану - ғылыми жүйелер, олардың  өзара әрекеттесуі, табиғат құбылыстарын зерттеудің жаратылыстану - ғылыми әдістері, адамның жаратылыстану - ғылыми дүниетанымы  сияқты мазмұндық желілерге сәйкес құрылған.

Тұлғаға - бағдарланған білім беру жағдайында оқу үдерісін ұйымдастырудың маңызды ерекшелігі бағдарламада берілгендей білім  беруді күтілетін нәтижелерге бағдарлау  болып табылады. Бұл мәселе мемлекеттік  жалпыға міндетті беру стандартындағы (ҚР МЖМБС 2.3.4.01–2010) оқыту сапасын  көтеру мен оқушыларды тәрбиелеу  талаптарымен келісіліп қойылған.

6 сыныпта   «Жаратылыстану» курсынан география  пәнінің курстарын оқытуға логикалық  түрде көшу жүзеге асырылып, ол  ары қарайғы оқушылардың білім  географиялық алуына негіз болады.

Географиядан 6-9 сыныптарға арналған  оқу бағдарламасы  оқу пәні бойынша берілген міндетті мазмұн көлемін сақтай отырып, оны  оқытудың түрлі тәсілдерін жүзеге асыруға  мүмкіндік береді.

Мектептегі  география пәні оқушылардың алғашқы  курсы физикалық–географияның алғашқы  түсініктері мен ұғымдарын бере келе, ары қарай  адамның табиғатпен қатынасы, халықтар туралы біліммен ұштастырылады.

Оқу бағдарламасында  биосфераны сақтау бойынша дүниежүзілік экологиялық саясатты жүргізудің қажеттігі  мен адамзаттың орнықты дамуы  мәселелерін шешудегі оқытудың геоэкологиялық тәсілдері мен  ерекше көңіл бөлінген.

Қазақстанның  қоғамдық және шаруашылық тұрғыда дамуына  орай мектеп географиясының мазмұнына  өлкетану, топонимика, табиғи–тарихи  және мәдени мұра, туристік - рекреациялық ресурстар, туризм индустриясы, инновациялық саясат, геосаяси жағдайы, кластер, стратегия  және т.б. терминдер мен ұғымдар  енгізілді.

Оқу бағдарламасының  базалық мазмұны мұғалімдерге оқушылардың  теориялық білімі негізінде олардың  практикалық тапсырмаларды орындау  біліктерін қалыптастыруға  көмектеседі. Оқу материалдарының практикалық  жұмыстары бағалау, болжау, түсіндіру, сипаттау, анықтау, картадан көрсетіп, атап беру біліктерін қалыптастыруға бағытталған. Оқушылардың бағалау  және болжай алу біліктерін қалыптастырушы практикалық жұмыстар жоғары сыныптарда басымырақ болады.

Практикалық жұмыстар жүйесі оқушылардың ғылыми - географиялық мазмұндағы табиғи құбылыстар, процестер, объектілер туралы түсініктерін күнделікті тұрмыстық немесе өмірлік  жағдаяттармен байланыстыруға мүмкіндік  береді. Ол практикалық - бағдарланған тапсырмалардың кешенді сипатын  қамтиды, өйткені олар коммуникативтік, ақпараттық және проблемаларды шешу сияқты түйінді құзыреттіліктерді  шешуді қамтиды.

Географиядан  оқу бағдарламасының  астрономия, физика, биология, химия және тарих  пәндерімен пәнаралық кіріктіруді  жүзеге асыру мүмкіндігі зор. Бұл  бір жағынан оқушылардың географиялық білімін тереңдетуге, әсіресе табиғи процестер мен құбылыстарды, географиялық қабықтың байланыстарын оқып - үйренуге көмектеседі. Екінші жағынан – аралас пәндер бойынша қоғамдық және табиғи объектілер туралы географиялық білімін  толықтырады.

Географияны әртүрлі көрнекі құралдарды –  оқулықта берілген сурет, сұлба, кесте, әсіресе географиялық карталарды пайдаланып оқып - үйренудің маңызы зор.

 Географияны  оқыту жүйесінің басты құраушыларының  бірі оқушылардың оқыту үдерісіне  белсене араласуы болып табылады. Мұғалім оқушылардың оқу іс–әрекеттерін  ұйымдастырушы рөлін атқарады. [3]

IV. Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Ә.Бірмағамбетов, К. Мамырова, «Физикалық география», 6-сынып Алматы «Атамұра », 2011жыл.

2. Байсарова Г. Г.«Әдістемелік нұсқау», Ақтау, 2011жыл

3.http://kk.wikipedia.org

4.http://bilim.idhost.kz/ustaz/341-adistemelik-zhumysty-kyzmetter.html

5.http://53.astana-mektep.kz -Элективті курс-  География.