Сөзжасамның аналитикалық тәсілі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сөзжасамның  аналитикалық тәсілі

Пәні: Қазіргі қазақ тілі

Тобы 2аҚМҚ

Уақыты: 

 

Сабақтың тақырыбы: Сөзжасамның  аналитикалық тәсілі

 

Құзыреттілікке жеткізетін сабақтың мақсат-міндеттері:

 

А) ақпараттық құзыреттілік

 

Ә) коммуникативтік құзыреттілік

 

Б) проблеманы шешу құзыреттілігі 

Ақпарат көздері арқылы сөзжасамның  аналитикалық тәсілдерінің зерттелуін және берілу жолдарын меңгерту

 

Тілдік заңдылықтар негізінде  жазбаша және ауызша тілде аналитикалық тәсілдің ерекшеліктерін сақтап қолдануын қалыптастыру

 

Сөзжасамның аналитикалық тәсілдері  мен түрлерінің жасалу жолдарына  байланысты жаттығу мен тапсырмаларды  өз бетімен орындауға дағдыландыру, тақырып бойынша берілген ақпаратты  жүйелеу, жинақтау

Сабақтың типі: жаңа материалды хабарлау

Сабақта қолданылатын педагогикалық  технологиялар: Оқыту үрдісін тиімді басқару және ұйымдастыру негізіндегі педагогикалық технологиялар: АКТ, модульдік технология

Сабақтың әдісі: сөздік, көрнекілік, практикалық

Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті, бейнелеу өнері

Оқыту құралдары: Н.Оралбаева «Қазақ тілінің сөзжасамы», Ғ.Әбуханов «Қазақ тілі», Ә.Ишмұхамедова «Қызықты грамматика», Н. М.Алдашев «Қазіргі қазақ тіліндегі қысқарған сөздер» автореферат, Б.Майлин «Ел аузынан», Ө.Жәнібеков «Қазақ киімі», проектор

Сабақтың барысы: Оқытушының қызметі Студенттің қызметі Күтілетін нәтиже

 

І. Ұйымдастыру бөлімі 

Студенттердің , дәріс бөлмесінің сабаққа дайын дығын қадағалау . Сабақтың мақсат-міндетін түсіндіру Сабақтың жүру барысында іс-әрекетерін жоспарлайды Назарларын сабаққа аударады. Оқытушы мен оқушы арасындағы  кері байланыс  орнайды.

ІІ. Өткен  материалды  қайталау арқылы жаңа материалды қабылдауға дайындық 

1.Синтетикалық тәсілде  неше  бірлік  болады?

 

2.Сөзжасамдық ұя дегеніміз не?

 

3.Сый,тый түбірінен өрбіген сөздерді  жазу, сөйлем  құрастыру

 

4. Әр сөз табының  телулі  жұрнақтары болатынын дәлелдеңіз. 

А)Лексикалық мағыналы сөз

 

Ә) сөзжасамдық жұрнақ

 

2.Негізгі бір түбірден тараған  туынды түбірлердің жиынтығы

 

3.Сыйлық,, сыйлы, сыйла, сыйлас  Тый- тыйым-тыйдыру, тыйылту, тыйылу, тыйымсыз

 

Әркім сыйлағанның құлы. Сыйласқанның сыйын іш.

 Қызға қырық үйден тыйым.  Зат есім Сын есім Сан есім Етістік Үс теу

шапқы қысқы біреу те ңе құсша

 

 

Қысқы, шапқы, теңе, 

Ақпарат көздерінен алынған мәліметті  баяндайды.

 

Ұсынылған ақпараттан қойылған міндеттерді шешуге қажеттісін бөліп алады.

ІІІ. Жаңа материалды түсіндіру 

Дәріс жоспары:

 

1.Туынды  сөздердің құрамына қарай жіктелуі

 

2. Аналитикалық  тәсілдің түрлері 

Дәрісті тезистеп жазады. Бірнеше  тілші ғалмдардың  зерттеулерімен танысады.  Тақырып бойынша  пікір , ой бөліседі.

ІҮ. Жаңа материалды оқытушының көмегімен  бекіту 

1. Берілген сөздерді білдіретін  мағынасына қарай топтап жазып,  сөзжасамдық тәсілін семантикалық кестемен көрсетіңіз.

 

2.Қос сөздің екінші сыңарын  тауып, мағынасын түсіндіріңіз. бала- алба- қыз- ағыл-  Сөз лек син сөзқос тіркес

тоғыз +   

Сырмақ  +  

Бойтұмар   + 

жағанқ шалбар    +

 

2.шаға -түрік, ажербсйжан тілдерінде  бала дегенді білдіреді алба- монғол сөзі түрлі –түсті жібекпен жігіілген әскери киім Өз іс -әрекеті мен топтың өзге мүшелерінің әрекеттерін бағалайды. Тіл ттарихы мәселелерін салыстырмалы әдіс негізінде пайымдайды. Зтимологиялық сөздік материал пайдаланады.

Ү. Жаңа материалды студенттің өз бетімен бекітуі 

І. 1-топ.Есімдері біріккен сөзден тұратын  күйшілерді атаңыз.

 

2-топ Қос сөзден құралған  шығарма атаулары

 

3- топ Қазақстан,  Шымкент, Маңғыстау, сәукеле сөздерінің  тұлғасын анықтаңызБіріккен сөзден  тұратын кісі аттары 

1.Қазанғап, Дәулеткерей, Құрманғазы

 

2. «Қараш-қараш», «Жиған-терген»

 

3.стан –ел,  кент-қала, маң- мың, көп, сәукеле-  сау келе ме екен Жаңа материал негізінде теориялықбілімдерін сарапқа салып, ұлттық дүниетаным мәселері бойынша ой айтуға дағдыланады. Әдебиеттермен танысады.

 

4-топ Сө  тіркестіру жолымен жасалған  ұлттық ойын атаулары

 

5-топ Қысқарған  сөздердің жасалу жолдары

 

ІІ.Суреттерді пайдалана отырып, «Ұлттық киім», «Зергерлік әшекей» тақырыптарын бірін  таңдап, мәтін құрастыру, сөзжасамдық  тәсіл түрлеріне талдау 

«Қыз қуу», «Теңге тастау»

 

5. 1)әріпті2) буындық3)аралас4) контрациялық 5)суспенсия  6) критоним

 

ІІ Ұлттық киім Сарыарқа мен оған іргелес жатқан ұланғайыр жерді, Сыр мен Жайық  бойын мекендеген халықтың заттық-тұрмыстық  мәдениетінің бірден-бір көрінісі Халықтың талғампаздығын, сезімталдығын аңғартатын қасаба, сәукеле, қыздар буынатын ширатпалы нәзік белдік, шолпы, білезік, сақина-жүзік шебер зергердің қолынан шығып, көздің жауын алған. 

ҮІ. Үйге тапсырма 

1. Сөзжасамдық  тәсілдер 2.«Өмірде өнер қалсын, өлең қалсын» тақырыбында ойтолғау жазуда этнограф ғалым Ө.Жәнібековтің «Қазақ киімі» Өнер баспасы,1996

 

3. Түсіндірме, этимологиялық сөздіктермен жұмыс  сөздік Көрсетілген әдебиеттермен жұмыстану Жаңа материалдарды бекітуге берілген тапсырмалармен жұмыстанады. Сөздік қоры молаяды. Ұлттық рухы қалыптасады.

Ү.Қорытындылау Оқушыларды сабаққа қатысуына байланысты бағалау. Жетістіктері мен толықтыратын жақтарын біледі. Әрі қарай ізденуге , жұмыстануға ұмтылдырады.