Инвестициялық саясат

 

КС = БСх(п + г), мұндағы -

 

КС - келешектегі ақша сомасы (келешек құн);

 

БС - бастапқы (қазіргі, күнделікті) құны;

 

г    - процент төлемі немесе табыс нормасы;

 

п   - табысты қосып  есептейтін жылдар саны.

 

Келешек ақша сомасы мен  проценттік төлемді білу арқылы, осы  формула бойынша, осы ақша сомасының  қазіргі кездегі құнын анықтауға  болады, алдыңғыдан шығатын.[17;168]

 

Шетел инвестициясы Қазақстанға  не үшін керек және қандай пайда  келтіреді? Ірі инвестициядан алғашқы  табысты ең кем дегенде үш-бес  жылда ғана алуға болады. Қайтарым кезеңі бірнеше жылға созылған Қазақстандағы  инвестиция инвесторлар үшін ешқандай қызықты емес, өйткені олар қысқа  мерзімді инвестицияларға мүдделі. Әлемнің бұл ауданында өз нарығын  кеңейткісі келетін компанияларға  Қазақстан керек. Алайда Қазақстанның өзі де шетел инвестицияларын  қажет.

 

Бірінші кезекте, шетел инвестициялары бұрынғы мемлекеттік кәсіпорындар үшін берік валюта әкеледі.

 

Екіншісі және шетел инвестициясымен  ере келетіндерің ең маңыздысы - технология мен кәсіпорын қызметкерлерін оқыту. Оқытылған жұмысшылар жақсы жұмыс  істейді де, жоғары жалақы алады. Оның үстіне, оқытылған жұмысшылардың  бизнесін ашу үшін жақсы мүмкіндігі бар. Оқыту - кәсіпкерлер қатарынан  көбеюіне және шағын бизнестің қанат  жаюына өріс ашады. Ақырында, қаншалықты қисыны байқалмаса да, инвестициясы елдің  тәуелсіздігін нығайтуға қызмет етеді, Дербес жекешелендірудің жобасындағы бірінші оқиға болған темекі комбинатын Филип Морис компаниясының қолға алуы елге 300 млн. доллардың қолма-қол әрі инвестиция түрінде келуіне жол ашты.

 

Сөйтіп, инвестициялар - Қазақстан  экономикасының қозғаушы күші екенін ұғынуымыз керек.

 

 

 

3.Қазақстан Респулликасының   кәсіпорындарындағы инвестициялық  қызметті қаржыландыру барысында  кездесетін мәселелер және жетілдіру  жолдары

 

 

 

Эконамиканың дамуында жақсы  қалыптасқан ол инвестициялық саясат. Экономикадағы бағаны ырықтандыру  және қайта құру саясатының арқасында  пайда болған 136 аса ірі және орташа тауар өндірушілердің біріктіретін индустриялық базаның маңызы зор.

 

Мәселен, жаңашылдықты пайдалану  мақсатында көптеген ірі жоба іске қосылған. Оның ішінде: "Алкан Пэкеджинг" жауапкершілігі шектеулі серіктес (ЖШС), "Райымбек Агро" ЖШС, "САФ" әйнек  компаниясы, "Вимпек" спирт зауыты, "Ерка" ЖШС, СПаккумулятор зауыты, "Эфекс Карағанда" Жабық акционерлік  қоғам (ЖАҚ), Ақ жол" ЖШС, "Шамалған спирт" ЖШС, "Зеленый дом" ЖШС. "Алтын нан' ЖШС, "Кнауф Гипс Капшағай" ЖШС, ″Қазақстан қағазы" ЖАҚ бәсекеге төтеп беретін ыңғайда  толық қуатында жұмыс істеуде. Айталық, қазіргі кезде қайта өндеу  кәсіпорындары шығарған өнімнің  көлемі ғасыр басындағы мөлшерден  еселеп артып отыр.

 

Сондай-ақ жеміс-жидек өндейтін 20 цех пен зауыт, 5 кант зауыты, 29 сүт  өндірісі, 25 шарап зауыты, 12 құс фабрикасы, жугеріні калибрлейтін 5 өндіріс орны, тағы баска да кәсіпорындар оны өндіру бағытында толық қайтарымен жұмыс  істеуде. Сол сияқты Казақстан Рсспубликасының  Индустриялық-иновациялық даму стратегиясы  бойынша облыстың кластерлік өнімдер  өндіру жөніндегі ізденістері де қуантарлық. Бұл тұрғыда көкөніс, жеміс-жидек, шарап, темекі, сут және құс етін қайта өндеу мақсатындағы жұмыстар нақгы нәтиже беруде.

 

Ұлан-байтақ аймаққа орналасқан облыс байлығын тізіп айта берсек, ұзақ-сонар әңгімеге арқау болары анық. Өйткені, өсу көкжиегі сәт сайын  кеңейген көптеген басқа да салалар  аз емес. Соның бірі балық кәсіпшілігі, балық зауыты, кұрылыс материалдарын  өндіру, шағын өзендерде энергетикалық  нысандар салу аралығы олардың куатты энергетикалық кешеңдерге баламалық қабілетін күшейту, ірі караның және үй кұстарының еті мен ішек-қарын, тағы басқа мүшелерін қайта өндеу және бұқтыру, сүт, қант, сусын, ұн, кондитерлік бұйымдарды қайта өңдеу кәсіпорындарын барынша көбейту де күн тәртібінен, уақыт ауанынан түспейтін мәселе.

 

Ауыл шаруашылығы дегенде, тіл ұшына алдымен ірі қара, жылқы және кұс, жүгері, қант қызылшасы, майбұршақ, темекі, картоп пен көкөніс  өсіру және сүт пен жұмыртқа, жүн  өндіру кәсіптері оралады. Өйткені, аграрлық кешенде көпсалалы, тұрақты 4 жылда орта есеппен жыл сайын 455,3 мың тонна көкөніс өсірілгені осының дәлелі. Айталық, Еңбекшіқазақ ауданында қуаттылығы 20 тонна табиғи шырын шығаратын ″Ақжол" ЖШС  іске қосылды. Ал "Фуд Мастер Компания" ЖШС "Пике" сауда маркісімен табиғи жеміс-жидек және көкөніс шырындары  шығарылуда. Сол сияқты Текелі қаласындағы "Зеленый дом" ЖШС ұзақ мерзім сақтауға шыдас беретін сапалы өнімдері де мол сұранысқа ие. 

 

Облыстың жеміс-жидек  өсірудегі тәжірибесі мол. Жеміс  ағаштарының, жалпы көлемі 17,2 мың  гектарды, оның ішінде күзімдік алқалардың өзі 4,5 мың гектарды алып жатыр. Соңғы  жылдары алманың ежелг ″Апорт'" сортын қалпына келтіру қолға  алынды.  Сондықтан, Алматы облысының  өз атына  лайық дүниежүзіне даңқы  жайылатын кезі де алыс емес екендігіне сенім мол. Бұл бағытта, Қарасай, Жамбыл, Іле, Еңбекшіказақ, Талғар аудандарындағы бағбандар еңбегі үлгі, етуге тұрарлық.[22;24-26]

 

Жүзім шаруашылығын дамытуда да жақсы істер бар. 4,5 мың гектарға жуық алқапты осы жеміс ағашынан жасалатын сапалы жүзім шарабы ауыл шаруашылығының тиімді буындарының қатарына жатады.

 

Облыстағы қаржылық саланы дамытудың тағы бір көзі — туризм. Табиғат таңғажайыпоблыстарымыздың  тау-тасы, өзен-көлі, таза ауасы кімді  болса да тамсандырмай қоймайды. Өйткені  шөл дала мен мәңгі қарлы  шындары  бар 5 климатық аймақтың өзіндік ерекшеліктерін айтып жеткізу мүмкін емес. Ежелден  бері Талгиз, Алмалық, Құйған, Қойлық, тағы басқа атақты елді мекендері болған байсын өлкеде қазір Алматы, Алакөл  мемлекеттік қорықтары мен Іле  Алатауы, "Алтынемел" табиғи парктері бар. Шынында да бір кездері көршілес Қытайдан шыққан Жібек жолымен Жетісу арқылы Түркия және Еуропа елдерін  шарлауға мүмкіндік беретін киелі  жерімізде тарихи орындар қаншама  десеңізші.

 

Облыс Қытай мен Орталық  Азия республикаларының, Ресей мен  Қырғыстанның  және Тәжікстанның арасындағы қолайлы көлік дәлізі ретінде  де үлкен маңызға ие. Достық темір  жол бекеті және Қорғас автокөлік  жолдары арқылы Қытайға және одан   әрі   әлемнің   басқа   да   елдеріне қазақстандық тауарлар экспортка еш кедергісіз шығарылады. Көліктік логистикалық қызмет көрсетулер кластерін дамытудың аясында Алматы қаласының "Достық'' бекетінін; жол желілерінде ірі көліктік-логистикалық орталықтар кұру көзделіп отыр.

 

Инвестиция  салымдар құрылысқа  жұмсалған қаржының үлсс салмағы  басым 61,2 пайыз. Жаңарту және техникалық қайта жарақтау жалпы инвестиция көлемінің 28 пайызын құрайды.

 

Қазақстанның интеллектуалдық  және рухаи потенциалдығын негізі болып  саналатын білім жүйесі туралы қазіргі  заманның талабына сай жалпы ұлттық жоспар қабылдап, әртүрлі тәжірибелерді  тоқтатып, оларды реттейтін уақыт  жеткен сияқты. Толыққанды білім жүйесіне мүмкіншілік беретін экономикалық - ұйымдастыру тетіктерін жетілліру - мемлекет алдында тұрған үлкен  міндет. Бұл мәселеде бюджеттің әлеуметтік салаға үлесін көтеріп қана коймай, бюджеттен тыс қаржылаидыру мүмкіншіліктерін жетілдіру қажет. Осы орайда инвестицияның  орны ерекше. Еліміздегі үлкен-үлкен  коммерциялық компанияларды бұл  мәссле  бойынша   жоспарлары  болып олардың жүзеге асырылуы мемлекет тарапынан бақыланып отырылуы керек. Мұндай оңтайлы процесті одан әрі  дамыту үшін Қазақстан экономикасындағы шынайы жағдайды сараптап, инвестициялық  процестін даму стратегиясын жасау  кажет. Ең бастысы, бұл стратегия  алдымен салаға инвестиция жүмсаумен  жене шаруашылық инвестициясынан түсетін  кайтарым мен ерекшеленуі керек. Инвестициялық іс-әрекет әлеуметтік факторларды ескере отырып реттелінбесе онда ол жалпы дағдарысқа апаратын негзігі себептердің біреуі болып  табылады. Сондықтан да экономиканы, соның ішінде инвестицяны әлеуметтік тұрғыдан талдап, соның негізінде  әлеуметтік және экономикалық" кұрылымдарды  қатар  қалыптастырып,   ескеріп   отырғанда   ғана дағдарыстан  ептеп құтылуға болады. [Қосымша  Д]

 

Әрине,   экономикалық   және   әлеуметтік  тиімділіктерді,  дегенімен де олардың нақты қырларын айқындап, нәтижелерін қадағалап  отыру қажет. Сонда ғана инвестициялық  процесс әлеуметтік-экономикалық саланың  құрамдас бөлігі ретінде өз міндеттерін  атқарып отырады.[22;18-19]

 

 

 

 

 

 

                                                   Қорытынды

 

Республикада инвестициялық белсенділікті арттыру үшін қажетті жағымды орта қалыптастырудың басты шарты инвестициялық саясатты ақпаратпен жеткізуге және қаржыларын салудың тиімді екендігіне оларды сендіруге мүмкіндік береді.

Жер қойнауы операцияларын жүргізудің құқықтық жағдайлары бойынша мұнай операцияларын жүргізу үшін “ Лицензия мен контрактінің қосындысы қажет “- ол Қазақстан Республикасындағы мұнай және газ кен орындарына шетел инвестициясын салудың ең көп тараған түрі. Оған жер қойнауын пайдалану үшін жасалатын контрактілердің жалпы ерекшеліктері де және мұнай операцияларына ғана тән ерекшеліктері де енеді.

Қабылдаушы мемлекет ретіндегі Қазақстанның мақсаты:

-Лицензия берілген жерді тез  және мұқият барлау;

• қоршаған табиғи ортаны қорғай отырып, кез келген мұнай орнының табылған жерлерін толық және тиімді пайдалану;
• жергілікті мұқтаждықтарды қанағаттандыру және шетелдік инвесторға тәуелділікті азайту үшін көмірсутектері байлықтарын пайдаланудан жоғары түсім алу;
• отандық тнхнологиялармен сараптау білімдерін дамыту ;
• мұнайлы энергетика саласы бойынша ұлттық саясатқа сай бағамен отандық және экспорттық нарықтарға сай өткізу.

Салған капиталына сәйкес түсім алу, яғни, инвестициялардың өзін-өзі ақтауы қолайлы болуы керек. Мысалы, инвесторлық банкке  ақша салып, процент алады, олай болмаса ешкімнің де басқа салаларға капитал сатып тәуекел етуінің қажеттігі болмаған болар еді. Әлемдік мұнай өнеркәсібінде оннан бір ғана капитал салушылар табысты болады, сондықтан әрбір кәсіпорынның пайдасы барлық шығынын жабуы керек, сонымен қатар келесі жылдары капитал салу үшін олар пайда да табуы керек:

• шикі мұнайға, табиғи газға ұзақ мерзімдік құқығы және компанияның өнімдегі үлесін сақтап тұру мүмкіншілігі және шикізатты дер кезінде еркін жеткізу мүмкіншілігі;
• инвестициялық жобаның барлық мерзімінде тұрақтылық және жағдайлардың анықтылығы;
• барлық операцияларды жүргізу кезінде қоршаған ортаны қорғауға қойылатын талаптардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету.

Қазақстан егемендігін  алып, жеке шаңырақ көтергелі бері елге инвесторларды тарту мәселесіне ерекше ден  қойып  келеді. 2004 жылы алтыншы желтоқсан күні Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев қатысқан мәжілісте 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды- инновациялық даму стратегиясын жүзеге асырудағы  шетелдік инвесторлардың алатын ролі талқыланған.

Қазақстанның қазіргі инвестициялық жағдайына баға берер болсақ, ең алдымен қарыштап дамып келе жатқан экономикалық жағдайына шолу жасау керек. Тәуелсіздік таңы атқан 15 жылда, тарихи көрсеткіштер бойынша 15 күнге тең кезеңде еліміз бұры-соңды болмаған әлеуметтік-экономикалық, саяси дамуға қол жеткізді. Әлемнің дамыған елдерімен тең дәрежеде сөйлесу әркімнің қолынан келе бермейді. Сараланған саясаттың арқасында Қазақстан бұған да қол жеткізді. Дегенмен, қол жеткізген табыстарға масаттанып, күн сайын заулаған даму үрдістерінен қалып қоймау керек. Халықтың болашаққа деген сенімі мен жүргіліліп отырған саясаттың біріккен күші еліміздің одан әрі дамуына әсер етеді. Жаһандану,интеграциялық процестердің тереңдеуі, халықаралық терроризмнің,экстремизмнің,ұлтаралық қақтығыстардың шиеленісіп тұрған шағында елімізде бейбітшілік пен татулықтың арқасында экономикалық, соның ішінде инвестициялық хал-ахуалдың қолайлы болуы әрбір Қазақстандыққа әсер ететіні сөзсіз.

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

 

Қазақстан Республикасының  “Инвестиция туралы” заңы. 2003 жыл  және 2005, 2006 жылдардағы енгізілген өзгертулермен

М.В Ивошин «Инвестиция. Организация  управления и финонсирования.»//Москва 1999 год//

Аналитическая  информация  о   состоянии рынка ценных бумаг Республмкиа Казахстан. // Рынок  ценных бумаг Казахстана. N° 1. 2006 г,

Бочаров В.В. “Современный финансовый менеджмент”  Москва Санкт-Петербург, Нижний Новгород Воронеж Ростов-на-Дону Екатеринбург, Самара Новосибирск Киев-Харьков. Минск. 2006 год. 

Бочаров В.В. “Управление  денежным оборотом предприятий и  корпораций. Москва Финансы и статистика 2001.г.

Васина А.А. “Финансовая  диагностика и оценка проектов”  – СПб: Питер 2004. г.

Журнал “Хабаршы” 2004-2006 жылдар

Инвестициоиный рейтинг  Казахстана // Офиальный сайт ЗАО  «Казинвест », 2006 г.

Интернет сайт WWW.WFIN.KZ

Косжанов.Т.Н. “Промышленная  и  инвестиционная политика в  долгосрочной стратегии экономики страны, //Транзитная экономика,№ 7.2005 г,

Казахстанская правда. // С.Тай  «Влияние прямых иностранных инвестиций// 07.03.2006 г.

Крушевиц Л. “Инвестиционные  расчеты” Питер 2004г

Ковалев В.В. Финансовый анализ  Алматы Финансы и статистика. 2004 год.