Қазақстан және Біріккен Ұлттар Ұйымы

     Қазақстан БҰҰ-ның бітімгершілік қызметін және оның бітімгершілік әлеуетін нығайту  жөніндегі күш-жігеріне қолдау көрсете  отырып, БҰҰ-ның резервті келісім-шарттар  жүйесі мандатын кеңейту шараларын  оң бағалайды. Қазақстанның осы бағытта белсенді қызмет атқаруының дәлелі Қазақстандық бітімгершілік батальонының (Қазбат) құрылуы, әрі осы батальон сарбаздарының Иракта тұрақтандыру күштері қатарында қызмет көрсетуі болып табылады.

     Қазақстан 2003 жылы БҰҰ-ның дайындық іс-шаралары жүйесіне үлес қосу жөніндегі Өзара түсіністік меморандумына қол қойып, қазіргі таңда бітімгершілік операцияларға Қазбат батальонының адам, бронетехника және көлік ресурстарын бөлуге дайындығын, әрі БҰҰ-ның бітімгершілік операциялары үшін сатып алулар жүйесінде неғұрлым белсенді қатысуға ынтасын білдіреді.

     Біз БҰҰ мен аймақтық ұйымдар арасындағы ықпалдастықты кеңейтуді, әрі аймақтық ұйымдардың өздері арасындағы ұйымдасқан қылмыс, есірткі қаупі, заңсыз миграция, діни экстремизм, жоқшылық пен АҚТҚ/ЖҚТБ таралуымен күресте серіктестік байланыстарын кеңейтуді қуаттаймыз.

     Қазақстан БҰҰ-ның және оның мамандандырылған мекемелерінің мүмкіндіктерін Арал теңізінің тартылуы, Семей сынақ  алаңының радиоактивті ластануы, ауыз-су көздерінің ластануы секілді техногендік және экологиялық апаттардың экономикалық және гуманитарлық салдарларын азайтуға мақсатты түрде пайдалануды көздейді. Осы тұрғыда жеке назарды Мыңжылдық даму мақсаттары мен орнықты даму ұстанымдарын жүзеге асырудағы Қазақстанның белсенді қатысуына аудару керек [5].

     1992 жылғы ақпаннан бастап Қазақстанда  БҰҰ-ның мамандандырылған мекемелерінің,  қорларының және бағдарламаларының  өкілдіктері жұмыс істеуде. Олардың қызметі техникалық, кеңес және қаржылық көмек көрсетуге бағытталған.

     Қазіргі уақытта БҰҰ-ның Қазақстанда келесі 15 ұйымы жұмыс істейді: Біріккен Ұлттар Ұйымының Даму бағдарламасы (БҰҰДБ), БҰҰ Балалар қоры (ЮНИСЕФ), БҰҰ Халық қоныстану қоры (ЮНФПА), БҰҰ есірткі және қылмыс мәселері жөніндегі басқармасы (БҰҰ ЕҚБ), БҰҰ Жоғарғы комиссарының босқындар ісі жөніндегі басқармасы (БҰҰ ЖКББ), БҰҰ Еріктілері (БҰҰЕ), Әйелдер қоры (ЮНИФЕМ), Халықаралық еңбек ұйымы (ХЕҰ), БҰҰ білім, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегі ұйымы (ЮНЕСКО), Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ), БҰҰ өнеркәсіптік даму жөніндегі ұйымы (ЮНИДО), Дүниежізілік Банк (ДБ), Халықаралық валюта қоры (ХВҚ), АТҚБ/ЖТҚБ жөніндегі БҰҰ бағдарламасы (ЮНЭЙДС) және Қоғамдық ақпарат жөніндегі департамент (ҚАД).

     Біріккен  Ұлттар Ұйымы (БҰҰ) - жалпы құзыры бар, ашық түрдегі халықаралық, мемлекетаралық әмбебап ұйым. Біріккен Ұлттар Ұйымы 1945 жылы КСРО, АҚШ, Ұлыбритания және Қытай арасындағы келісім негізінде құрылды. Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысы 1945 жылдың 26 маусымында қабылданып, 1945 жылдың 24 қазанында күшіне енді [5].

     Біріккен  Ұлттар Ұйымының мақсаттары мен принциптері Жарғының 1-2 баптарында бекітілген. Осыған сәйкес Біріккен Ұлттар Ұйымы мына мақсаттарды көздейді:

• халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету; • ұлттардың теңдігі және өзін-өзі басқару принципін құрметтеу негізінде халықтар арасында достық қарым-қатынасты дамыту; • экономикалық, әлеуметтік, мәдени және гуманитарлық сипаттағы халықаралық мәселелерді шешуде және адам құқықтары мен негізгі бостандықтарын дамыту мен қолдауда әріптестікті жүзеге асыру;
• ұлттардың осы мақсаттарға жету жолында үйлестіруші орталық болу.

Біріккен  Ұлттар Ұйымы келесі принциптерге сүйеніп әрекет етеді:

• оның барлық мүшелерінің егеменді теңдігі; • олардың мойнына алған барлық халықаралық міндеттемелерді адал орындауы; • олардың арасында туындайтын халықаралық дау-жанжалдарды бейбіт жолмен шешу;
• басқа мемлекеттерге қарсы күш қолданбау немесе күш қолданамын деп қоқан-лоқы көрсетпеу; • олар Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысына сәйкес жүргізілетін барлық шараларға жанжақты кәмек көрсетуі керек;
• Біріккен Ұлттар Ұйымы оған мүше емес барлық мемлекеттердің осы принциптерді ұстануын талап етеді, өйткені бұл халықаралық бейбітшілік пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін қажет;
• Біріккен Ұлттар Ұйымына Жарғы ешқандай жағдайда мемлекеттердің ішкі ісіне жататын әрекеттерге араласуына құқық бермейді. Кез келген бейбітшілік сүйгіш, Біріккен Ұлттар Ұйымының Жарғысын мойындап, ондағы міндеттемелерді орындауға келіскен мемлекет Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше бола алады.

     Біріккен  Ұлттар Ұйымының ресми тілдері: қытай, ағылшын, француз, орыс, испан тілдері. Бұлардан басқа Бас Ассамблеяда, Қауіпсіздік Кеңесте және Экономикалық және әлеуметтік кеңесте ресми тіл ретінде араб тілі қосылды. Біріккен Ұлттар Ұйымының құрылымы алты басты органнан тұрады. Ол: Бас Ассамблея (БА), Қауіпсіздік Кеңесі (ҚК), Экономикалық және әлеуметтік кеңес, Халықаралық сот, Қамқорлық жөніндегі Кеңес және Секретариат.[6] 
 

     2.1 Біріккен Ұлттар Ұйымының халықты орналастыру қоры 

Біріккен  Ұлттар Ұйымының Халықты Орналастыру  Қоры - отбасын жоспарлау және ана мен баланың денсаулығын сақтау саласында қызмет атқаратын халықаралық қор. "Туды реттеу жөніндегі мәліметтерге қол жеткізу аясын кеңейту" жобасы шеңберінде 1992 жылы құрылған. 1995 жылы бөлімшесі Қазақстанда ресми түрде ашылды. 1993-1996 жылы елімізге ана мен баланың денсаулығын қорғауға, отбасын жоспарлауға арналған және оқыту құрал-жабдықтары жеткізілді. Қазіргі таңда ЮНПФ мен үкіметтік емес Патфайндер халықаралық ұйымы бірлесіп, үш негізгі жоба жүргізуде:

• түрлі деңгейдегі ауруханаларды құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету;
• Қазақстанда ұрпақ денсаулығы саласындағы қызметті дамыту мен отбасын жоспарлау мүмкіндігін кеңейту. Бұл жоба бойынша, ана мен бала денсаулығын жақсарту, жасанды түсікті азайту, мамандарды жетілдіру, т.б. іс-шаралар атқарылуда;
• Қазақстанда ұрпақ денсаулығы мен отбасын жоспарлау салаларында білім беру, ақпараттық және ағарту істерін жүргізу.[7]

     2.2 Біріккен Ұлттар Ұйымының атаулы күндері 

     2-ақпан - Дүниежүзілік сулы-батпақты алқаптар күні;

     1-наурыз - Дүниежүзілік азаматтық қорғану күні;

     22-наурыз - Дүниежүзілік су күні;

     23-наурыз - Дүниежүзілік метеорологтар күні;

     1-сәуір - Халықаралық құстар күні;

     7-сәуір - Дүниежүзілік денсаулық сақтау күні;

     22-сәуір - Жер күні;

     3-мамыр - Күн күні;

     5-маусым - Дүниежүзілік қоршаған ортаны қорғау күні;

     17-маусым - Дүниежүзілік шөлейттену және күрғақшылықпен күрес күні;

     26-маусым - Халықаралық нашақорлықпен күресу күні;

     6-тамыз - Дүниежүзілік ядролық қаруға қарсы күні;

     15-қыркүйек - Халықаралық бейбітшілік күні;

     16-қыркүйек - Дүниежүзілік жануарларды қорғау күні.[8] 

     2.3 Галерея 

     БҰҰ-ның штаб-пәтері (Нью-Йорк) және Бас Ассамблеяның залы.

Қауіпсіздік Кеңесінің залы және Женевада орналасқан БҰҰ-ның Білім Сарайы. 
 

Женевада  орналасқан БҰҰ-ның бас залы және Женевада орналасқан БҰҰ-ның туылары. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Қорытынды 

      Қазақстан Республикасының Біріккен Ұлттар Ұйымына  енгендігі – біздің еліміздің  әлемдік қауымдастыққа шынайы тәуелсіз мемлекет ретінде кіргендігін көрсететін маңызды тарихи акция болып табылады.

      Қазақстан Біріккен Ұлттар Ұйымына әлемдік  қауымдастықтың қарапайым ғана жаңа мүшесі ретінде емес, ядролық  қарусыздандыру қозғалысының алдыңғы қатарында  тұратын, қазіргі кездегі маңызды  халықаралық мәселелерді шешудегі белсенді жақты ұстанатын мемлекет ретінде кірген. 1991 жылы Семей ядролық полигонының Жабылуы мен 1992 жылғы Лиссабон Хаттамасына қосылуы – Қазақстанға үлкен бедел әкеліп, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясының жоғары трибунасынан халықаралық қауіпсіздік саласындағы өз бастамаларын жариялауға моральды құқықты қамтамасыз еткен.

     Еліміздің осындай деңгейге жетуі – елбасымыз  бен отандық дипломатияның ілгерішілді  жүргізілген сыртқы саясатының нәтижесі.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

     Пайдаланылған әдебиеттер тізімі 

1. Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
2. Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007. ISBN 9965-32-491-3
3. Қазақстанньң физикалық географиясы, Алматы: Атамұра, 2008. ISBN 9965-34-809-Х
4. Токаев К. Дипломатия Республики Казахстан. - Астана’01
5. Чжен Кун Фу. Геополитика Казахстана. - Алматы’99
6. Токаев К. Внешняя Политика Казахстана в Условиях Глобализации. – Алматы’00
7. Мухамеджанов М.Б. Формирование Основных Приоритетов Внешней Политики Казахстана. – Алматы’97
8. Есжан А.К Казахстан и Мировое Сообщество. – Астана’99