Нашакрлыкка карсы

2. Жүректі жегідей  жейді. 

 Адамның “моторы”  айталықтай өзгеріске ұшыраса,  оның өмірі де қысқаратыны  белгілі. Дәрігерлер “алкогольдік  кардиомиопатия” диагнозын қойса,  осы бастан жақындарыңмен қоштасып, ахиретке дайындала беруіңе болады.

3. Бауырды езеді.  Арақты “жақсы көретіндер” әлі  емі табылмаған цирроз ауруына,  сонымен қатар гепатит, бауырдың  майлы дистрофиясы сырқаттарына  жиі, ерте ұшырайды. Ондай адамдардың  бауыры бүрісіп, езіліп кетеді.

4. Тамырларды  тарылтады, қуысын бітейді. Негізінен,  қан қысымының жоғарылауы тамырлардың  тарылуынан, оның қуысының атеросклероздық  әктенуі салдарынан бітелуінен  болады. Бұндай адамдардың инфаркт,  инсульт алу мүмкіндігі жоғарылайды. 

5. Шұғыл өліп  кетсең, арақтан көр. Маскүнемдер  арасындағы тұтқиыл өлімдер арақ  ішпейтін адамдардан әлдеқайда  көп кездеседі. Ол жүректің  ырғағынан жаңылысуынан, өкпе артерияларының  қан ұйындыларымен бітелуінен  т.б. болады.

6. Ақылдан адастырады. Психиатриялық емханаға түсетіндердің көбі – маскүнемдікке салынғандар. Галлюцинация, сандырақтау, иллюзия, құтыру, есте сақтау қабілетінің төмендеуі – осының бәрі арақтың кесірі.

7. Иммунитет  төмендейді. Араққа құмар адамдар  жұқпалы ауруларға, соның ішіндегі  қауіптілері туберкулезге, тұмауға жиі шалдығады.

8. Қабыну процестерін  қарқындатады. Өңештің, асқазанның, ұйқы безінің, өкпенің, бүйректің,  жүйкенің қабыну аурулары да  осы арақтың кесірі.

9. Астың сіңірілуін  азайтады. Мальабсорбция процесі  жүрсе, яғни ас сіңірілмесе, тағам құрамындағы құнарлы заттар қанға өтпесе, ақуыз, көмірсу, май, витамин, минералды заттар жетіспегендіктен ағза ашығады.

10. Кемтар ұрпақты  дүниеге келтіреді. Спиртті ішімдіктерді  “сүйетіндерден” туған балалар  өле-өлгенше ата-аналарын қарғап өтетін шығар (егер оған ақылдары жетсе!).  
 
 

Нашақорлық-қоғам  дерті 
 

Ғасыр індеттерінің бірі нашақорлық бұдан былай да адамзат  тұрған жерде жойылмақ емес деген  шешімге келген шетелдік ғалымдар мұны өркениетпен бірге жүретін қара құрт деп отыр. Осы індеттен қаржылық жағынан зиян шегіп отырған Америка Құрама Штаттары нашақорлыққа қарсы күрес жүргізудің үш тұжырымдамасын іске қосу мүмкіндіктерін қарастыруда. Біріншісі, АҚШ-тың өз ішіндегі сондай-ақ, елден тыс жерлердегі есірткі саудасымен айналысатындар және оны өндіретіндермен қатаң күрес жүргізу туралы айтылып, есірткіге қарсы заңдарды күшейту сынды дәстүрлі тәсілдерді жанжандыру қажеттілігі қарастырылған. Алайда, ол елде мұндай іс-шараларды сынап-мінеушілер де шығып отыр. Олар нашақорлықты түп қазығымен жойып жіберуі мүмкін емес екенін, өйткені есірткі пайдалану немесе тұтыну қай кезде де өркениеттің ажырамас бөлігі екендігін алға тартуда. Ал, біздің елдегі нарколог-мамандар да мұнымен күресудің қашанда күрделі екендігін тағы да нақтылады.

 Нашақорлармен жұмыс істеу жалпы кезең-кезеңімен жүргізіледі. Бұл айтылған кезеңдердің ең біріншісі науқастың организмін ауыр халден босатып, аяғынан тұрғызу болып табылады. Ал бұдан кейінгі кезең-психологиялық көмек беру, екінші жұмыс алғашқыдан біраз күрделілеу. Өйткені, нашақорларды құрдымға кетіретін де олардың ішкі жандүниесінің әлсіздігі. Бұдан кейінгі емдеу жұмысы оларды еңбекке жарамды ету яғни реабилитация кезеңінен өткізу керек. Бір айта кететініміз нашақорлық тек медициналық ауру емес, бұл негізінен әлеуметтік дертке жақынырақ. Нашақорлықтан біржола құтылу мүмкін емес шығар сірә. Осы орайда, тағы да әлемдік зерттеулерге жүгінетін болсақ, есірткіге қарсы заңдарды қатайтудың салдарынан аз-маз мөлшерде есірткімен ұсталып жазықты болғандар есебінен әсіресе, дамыған елдерде темір торлар тұтқындарға толып кететінге ұқсайды. Құқық қорғау органдары ролінің күшейуі полицейлер мен арнайы қызмет мамандары тарапынан қызмет бабын асыра пайдаланушылыққа, заңды белден басып, бұрмалай қолдануға жол ашылады деп болжануда. Осындай іс-әрекет қарапайым халықтың азаматтық құқығын шектеуге ұрындырары хақ дейді ғалымдар. Қалай болғанда да Нарколог-мамандар мен ғалымдар және салауатты өмір салтына болысатындар түрлі амал-тәсіл ойлап табумен әлек. Ал нашақорлар болса, мұндай шараларадан бейхабар болуы былай тұрсын тіпті, өзінің болашағын ойлаудан да қалған.

 Жоғарыда  айтып кеткен АҚШ тұжырымдамасының  Екінші бөлігінде есірткі тұтынуды  азайтуға ерекше көңіл бөлу  жағы қарастырылады. Әсіресе жұртшылық  арасында бұған қарсы үгіт-насихат  жумыстарын жургізуге баса назар аудару қажеттілігі айтылады. Есітркі саудагерлерін барынша қатаң жазаға тарту қажет. Ал, есірткіні тұтынғаны немесе сақтағаны үшін жазықтылар ауыр жазаға тартылуы тиіс. Мұндай стратегияны сынаушылар салауатты өмір сүру салтын насихаттау есірткі тұтыну деңгейін төмендетуге қауқары жетпейді деп пайымдайды. Сондай-ақ, есірткі саудагерлерінің нақты жазасын алмауы да есірткінің таралуына жол ашып, оның дәмін татып көруге бой ұрған адамдардың қатарын көбейте түседі деген қорытынды жасайды.

 Біздің елдегі  дәрігерлердің айтары АҚШ ғалымдарының  үшінші тұжырымдамасына сәйкес, онда нашақорларға ықпал ету  тәсілін өзгертуді ұсынады. Оларды  қылмыскер ретінде емес, ауруға  душар болған адамдар деген  тұрғыдан қарап, жазалаудың орнына  қайта емдеу қажет дегенді көлденең тартады. Мемлекет есерткі пайдалануды қылмыстық әрекетке жатқызбай, оның жарияланғанына жол ашқан жағдайда ғана олардың сатылуына бақылау жасауға мүмкіндік туады делінеді. Сөйтіп, жастардың қолына есірткіні түсіруге жол бермеу керектігі де түртілген. Сонымен бірге бұл стратегия қылмыстық топтардың күш-қуатын әлсіретеді. Ал, қарсы пікір айтушылар есірткінің болуы оның анағұрлым кеңінен таралуына жол ашады. Ал, есірткіге тәуелділіктен құтқаруға кепілдік беретін құрал әзірге қолда жоқ деп есептейді. Есірткі АҚШ-та ХІХ ғасырда пайда болды. Дәрігерлер алдына келген науқастарға, сай-сүйегіндей сырқырайтын ауруды басып, тез ұйықтататын дәрі-дәрмек ретінде адам ағзасынынң жалпы күш-қуатын арттыратын морфи мен апииннан алынатын препараттарды қолданатын.

Спирттік ішімдіктердің қауіптілігі мен тигізетін зардаптарына көзің жетті ме? Бұл әңгімемізде тек оның ағзаға ғана әкелер зиянын айтып өттік. Ал, харам сусыннан қоғамға келер моральдық, қылмыстық т.б жайттар өз алдына бөлек тақырып. Ендеше одан отбасыңды, жақындарыңды сақтандыр, өзгелерге де осыны айт! Ұлт болашағына қауіпті осы құбылыспен қоғам болып күресейік.

 Осыдан он жыл бұрын “Қазақстан-2030” стратегиясындағы 7 басым бағыттың ішінде денсаулық сақтау және білім беру, адамдардың өсіп-өнуі өміршең міндеттер екені белгілі. Бірінші кезекте сырқаттың алдын алу және дені сау болып, жақсы өмір сүрудің берік дағдысын күнбе-күнгі әдетке айналдыру, нашақорлық, арақ ішу, темекі шегу секілді теріс құбылыстарға қарсы күрес жүргізу, ана мен баланың денсаулығын қорғау, дұрыс тамақтану, қоршаған орта мен экологияның таза болуына күш салу секілді міндеттерді жүзеге асыру бағытында әлі де көп істер атқарылуы тиіс. Бұл ретте медициналық қызметтің сапасын халықаралық стандарттарға сәйкес ету, озық та жаңа технологияларды дамыту асығыс-үсігіс реформалар жасауды емес, байсалды көзқарастарды және мәселеге ғылыми саралау тұрғысынан келуді қажет етеді. Нарық жағдайында жеке меншік медициналық қызметтің де дамуына жол ашылды. Бір ғана мысал. Қазір ірі қалалар мен облыс орталықтарында тіс емханасының көптігінен аяқ алып жүре алмайсыз. Бұл жақсы ма, жаман ба? Егер әр адам өз денсаулығын күйттеп, шын кәсіби дәрігер таңдауға жүгіне алатынын ойласақ және санның сапаға айналмай тұрмайтынын, ол қолайлы қызмет көрсету бәсекелестігіне жетелейтінін ескерер болсақ, бұл жағымды көрінеді. Ең өткір мәселе, соған қарамастан ауру біткеннің алдын алу, адамдардың өзін-өзі күту жағдайы медициналық білім мен қолжетімді ақпарат болуымен байланысты екені дау туғызбайды.

 Сондықтан  да қоғамда саламатты өмір салтын қалыптастыру аясында жаңа міндеттерді шешуіміз керек. Оны медициналық сауаттылық және өз денсаулығын ойлау жолындағы сауаттылық және мәдениеттілік десек