Аудиттің түсінігі

 

      6. Аудитор   ақпараты. Аудитор  өз  жұмысының  қорытындысын тексеру  барысында   анықталған  кемшіліктердің       

мазмұнын ,өзінің  аудиторлық  қортындысын  ақпаратында  көрсетеді.

      Қорыта  келгенде, жоғарыда  келтірілген  аудиттің  міндетті  құрамын  қарастырмай  , нақты  аудит  жүргізу   мүмкін  емес . Аудиттің  міндеті   мен  мақсаты  толық  орындау   үшін  оның  принціптерін  білу  қажет. 

 

 

                     3. Аудиттің  негізгі  принциптері 

 

     Аудит   жұмысы  нақты  принциптерді  сақтау     арқылы   жүргізледі.

    1. Ғылыми  негізделігі . Аудиттің   ғылыми  негізгі оның  метадалогиасының   диалектиалық   әдісімен   дамиды . Эканомика тэориасындағы   объективтік   шындықты   негізге   алу болып   табылады . Аудит жұмысының    барлық   мәліметі ,  тұжырымы  ғылыми   жолмен   анықталған,  дәлденген болуы   қажет . Аудит

қызметінің   ғылыми  даму   барысы   оның   көптеген  нақты    факторларын    талдау   арқылы   ол   өзінің    теориасын  құрайды.

Аудит  жұмысы   барысында  ғылыми  зерттеу  әдісі  қолданылады.

Мысалы,  аудитте   эканомикалық талдау    қолданылады, ол   яғни фактілерді   зерттеп    қортынды  жасау.  Сондықтан   да   аудит         фирмалардың    басшылығы  зерттеу    жұмысын,  тәжирибесін   игерген   ғалымдар.

     2.Объективтілік. Бұл   қағида  ойлану,  тек   қана   фактіге сүйену   арқылы   ғана   тұжырым   жасау.  Аудитор      шыншыл,   бұрмалаушылыққа    бармайтын,  тазалық     ұстайтын   маман   болу   керек.   Ол     өзінің аудиторлық    қортындысына   кәсіпорыннның    табыстылық   ақпаратын   шыншылдықпен   тексеріп ,   объективті   көрсеткіштерін    анықтауға    міндетті.   Оның     қортындысы   ешқандай     күндіктенбеушілікке   немесе   сенбеушілік жол бермейтін дәлелді болу  қажет.

     3. Дербестілік  . Қоғам  тану  жолында  аудитордың  статусы  өз  бетінше  дербес  деп  танылған . Оған  себеп  ол  бірінші ден , тапсырушыға  тәуелді  емес , өйткені  ол  төлем  алуына  алдын  тапсырушыға  тәуелді  емес , өйткені   ол  онда   төлем  алуына алдын  ала  келісіп  қояды, екіншіден,  оның  жұмысын  мемлекеттік  аудит  заңы  мойындайды, үшіншіден, тапсырушы  мен  аудитордың  түпкі  мақсаты  бір .  Олардың  өзара  келісім  -шарт  бойынша  анықтайтыны  тек  қана  шындық.

   Аудитордың  дербестігін   қорғау   үшін   арнайы  шаралар   қолданылады: аудиторларды  ротациялау, аудитор  соты, мемлекеттік   аудитор  тағайындау,  мемлекеттік  аудитор  департаментін, аудитор  комитетін  құру.

    Қорыта   келгенде,аудит   стратегиаын    кеңейту   тұрғысына   арнайы   инстеттар   ашу  қажет,  аудитті    жүргізу    жұмысын   жетілдіру   қажет. Біздің  ойымызша   сондай   жұмыстарды   іске   асыру    үшін  Мемлекеттік  Қаржы   Министірлігі ,  аудит  платасы  ,  бухгалтерлер  ассоциациясы   көмектесуі   қажет .

     4. Кәсіби  біліктілік .Аудит   жұмысын   өте жоғары    деңгейдегі   мамандар  жүргізуі  қажет , ол   теориалық   және    практикалық   жағынан өте білімді   маман   болуы   және  арнайы   аудит   әдістерін   жақсы   біліуі   қажет . Ол   тексеру   жұмысына    машықтанған болуы   керек . Аудитор   өз   жұмысына   қажетті    ереже нұсқауларын   өте   жақсы   біліп іс   жүзінде қолдана    білуі   қажет . Аудитор   өз   жұмысына    анализ  жасауда , сараптау   жүргізуде ,  компютермен жұмыс   істеуде .  әбден машықтанған   болуы қажет   Ол  барлық    тексерушіге   сене  бермеуі керек ,   тек өзі    тексеріп   көзі    жетпеиінше    ешқандай   қорытынды   жасамауы   керек .

       5.  Сенімділік , сөзге   берік    болуы   ( конфиденцальность)

Аудитор   өз   жұмысының   комиссялық    құпиалығын    сақтауға  міндетті . Үшінші   жаққа   өз   мәліметін   ерекше   жағдайда   ғана     хабарландыруға,  тапсырушымен   жазбаша   келісім  жасау    арқылы   беруге  қүқылы . 

 

      6.  Тез-жеделдік   принципі . Аудитордың     жеделдігі  ол    өз      жұмысының   тез,  тианақты     орындаудан   тапсырушыға   аудит    материалын    уақытымен   тапсыру .  Аудиттің   тез,   жедел   жүргізілуіне    екі  түрлі   себеп    бар.   Бірінші  ,  аудит   жүргізу  уақыты   нақты    белгіленбегендіктен ,  екіншіден ,    аудит  үшін   төлем   сол     жұмыс     уақытымен    есептелінеді .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

            

                                            

 

                                                 Қорытынды

 

    Қорыта   келгенде,аудит   стратегиаын    кеңейту   тұрғысына   арнайы   инстеттар   ашу  қажет,  аудитті    жүргізу    жұмысын   жетілдіру   қажет. Біздің  ойымызша   сондай   жұмыстарды   іске   асыру    үшін  Мемлекеттік  Қаржы   Министірлігі ,  аудит  платасы  ,  бухгалтерлер  ассоциациясы   көмектесуі   қажет .

   Біздің  көзқарасымыз  бойынша бұл түсінік “ қаржылық  бақылау”  түсінігінен біршама кең. Өйткені, ол  көрсеткіштердің дұрыстығы тексертуді  ғана  емес,сондай-ақ  шығындарды  рационализациялау мен паиданы заңдық  негізде оптимизациялау  мақсатымен  шаруашылық  қызыметін жақсарту  жөніндегі ұсыныстарды даиындауды  қамтиды.Сонымен қатар аудитті тексерумен,аудиторларды  тексерушілермен теңестіруге болмаиды.”Ревизия”термині  латынның “revision”сөзінен  аударғанда  “қызметті зерттеу”дегенді,ал”ревизор”термині”ревизияны  жүргізуші адам”деген  мағынаны  білдіреді.Тексеру мен аудит мазмұны жағынан жақын болса да  бір түсінік емес.Аудит тексеру мен бақылаудың  түрлі әдістері  мен тәсілдерін  қолдана отырып,сонымен бірге өзіне тән ерекшеліктері бар.Олар  жүйеленген  түрде 2-ші  кестеде көрсетілген.

    Аудит   екшқашанда    белгілі   бір   сыңар  жақ    мақсатымен    жүргізілмейді    және    өзінің   алдына   клиеиенке    зиян   келтіру     мақсатымен   негативті   материалды    жинау    және   толтыру    міндетін      қоймайды. Ал   ревизия     көп  жағдайда   сыңар  жақ    бағытта    болып   өзінің  алдына   ұнамсыз   тұлғаларға  қатысты,  оның  беделін  түсіретін  материалдар  жинауы   міндет   етіп   қояды.   Тексеруге (орынан   дабыл)  деп  аталған   сылтау   болады,  яғни  қарапайым  тілмен   айтқанда   кәсіпорын   басшылығының   сыртынан  сөз  тасу   немесе  жоғары  тұрған  ұйымдарға    жеткіліксіз  силамшылық   сылтау   болады.   Болашақ    қаралаушы  бола   отырып ,  ол  өзіне  тән  қылықтармен     айыптаушы  болады . Кейбір  аса  ақылды   емес  тексерушілер  өзінің   түрімен   және  мінез-құлқымен   тексерушіліге   көбірек   қорқыныш   ұялатуға   тырысады;  талап  етпей  керіліп,  минут   сайын  есеп  жұмыстарын   олардың   ағымдағы  жұмысынан   аландаттырады.  Мұндай  тексерудің  салдарымен   аудиторлар  әлі  де   соқтығысуда,  есеп  жұмысшыларының   көздерінде  тексерушінің     алдындағы   қорқыныш    ұялап    тұрады.

   Аудитордың   тексерушіден  ерекшелігі   тексерушінің  тексерілумен  серіктестік  қалпына  тән.  Мұнан   өзге,  оның  жұмысында   көп   орынды   клиентке        коммерциалық  қызыметтің   түрлі   қиын   сұрақтарына  жауап   табуға  кеңес  беру  қызыметі   алады. Ол  клиентке  кеңес   беріп  көмектесуі  қажет. Аудитордың  тексерушіден    өзгешелігін   түсіндіре  отырып  аудиторды   адвакатпен, тексерушіні  кінәләушімен  салыстыруға  болады.

    Қазіргі  кезде   елімізде   аудитор  мамандығының  қалыптасуы  жүріп  жатыр. Былаиша   айтқанда, барлығын  нөлден  бастауға  тура   келеді.

 

                               Пайдаланған  әдебиеттер:

 

 

1.Сәтмырзаев  Асан  Абдасбекұлы,  Уқашев  Бақыт  Еркінбекұлы. 

  Аудит  теориясы;  оқу   құралы – Алматы  Р.Б.К  2000ж

2.Сәтмырзаев  Асан  Абдасбекұлы,  Уқашев  Бақыт  Еркінбекұлы. 

  Аудит  теориясы;  оқу   құралы   Ұлағат университеті  Алматы                                      1998ж