Аудиторлық дәлелдеулер

                                  Аудиторлық дәлелдеулер     

   Бухгалтерлік есептің дұрыстығы жөнінде өз мәнін негізін көрсету үшін аудитор мынадай процедуралардың негізінде жеткілікті аудиторлық дәлелдемелер алу қажет:

۰Шоттар бойынша қалдық және айналымдардың бухгалтерлік есепте көрсетілуінің дұрыстығын тексеру.

۰ Аналитикалық есептің дұрыстығын тексеру.

  ۰ Ішкі бақылау құралдарын тексеру.

Аудитор бағдарламасында аудиторлық дәлелдемелер жинау үшін қандай аудиторлық процедураларды және қандай көлемде орындау қажеттігін айқындау қажет. Аудиторлық бағалауға қажетті ақпараттың көлемі қатаң реттелмейді. Экономикалық субъектілердің бухгалтерлік есебінің дұрыстығы жайды қорытынды құрастыру үшін қажетті ақпараттың көлемі туралы аудитор өзінің мамандық пайымдаулары ретінде өзіндік шешім қабылдау міндетті. Дәлелдеулерді алу әдістерін таңдауда қаржылық ақпарат маңызды бұрмаланған болуы мүмкіндігін еске сақтаған жөн.

Аудиторлық дәлелдемелер ішкі және сыртқы немесе аралас болуы мүмкін. Ішкі аудиторлық дәлелдемелерге экономикалық субъектіден жазбаша немесе ауызша түрде алынған ақпарат жатады. Сыртқы аудиторлық дәлелдемелерге 3 жактың берген жазбаша ақпараты жатады. Аралас аудиторлық дәлелдемелерге экономикалық субъект жазбаша және аузша түрде алынған ақпарат және 3 жақпен берілген ақпарат жатады.

Аудиторлық дәлелдемелер дұрыс және жеткілікті болу керек. Олардың әрбір нақты жағдайында жеткіліктігін ішкі бақылау жүйесін және аудиторлық тәуекелділік шамасын бағалау негізінде анықтайды. Аудиторлық қорытынды құрастыру үшін аудитор сапалы дәлелдемелердің жеткілікті көлемін жинауға міндетті.

Аудиторлық дәлелдемелерді алатын көздері – дәлелдеуші ақпарат болып табылады. Дәлелдеуші ақпараттарға:

-экономикалық субъектінің және 3-ші бастапқы құжаттары

-экономикалық субъкеті бухгалтерлік есебінің регистерлері

-экономикалық субъект қаржы шаруашылық қызметін талдаудың нәтежиелері

-экономикалық субъект қызметкерлері мен 3-ші тұлға ауызша және жазбаша жауаптары

-экономикалық субъект кейбір құжаттарын басқалармен салыстыру

Аудиторлық дәлелдемелерді алу әдістері:

• бухгалтерлік есеп есептеулерін тексеру

• түгендеу

• ауызша сұрау

• құжаттарды тексеру

• бағдарлау

• аналитикалық процедуралар әдісі

• баланысты дайындау әдісі

   Ішкі аудит жүйесінің ұйымдағы мақсаты-серіктестіктің  шаруашылық істерін тәртіпке салу мен тиімді орындауы, басшылықтың қаржы-шаруашылық саясат талабын орындауы; ұйымның активтер мен қолайлы толықтық деңнгейін сақтау, құжаттардың дәл рісімделуін, ақпаратқа сәйкестігін қамтамасыз ету.

   Ішкі аудит жүйесінің тиімділігін анықтауда көптеген ықпалдары мағына алады, атап айтқанда:

  • серіктестіктің ақпаратын жасауға қатынасқан жұмысшы тобы және олардың тапсырылған іске жауапкершілігі;

  • ақпаратты жасау мен істі жүргізу арасында өзара қатынасты тәртіпке салу;

  • ішкі аудит жүйесінің техникалық құрал-жабдықтаурының болуы;

  • аудит технологиясының болуы;

  • ішкі аудит параметрлері

   Ішкі аудит жүйесі келесі нұсқалардан тұрады: аудит өрісі, есепке алу жүйесі, аудитті есепке алудың ішкі жүйесі.

   Ішкі аудит аумағындағы негізгі нұсқалар болып есептелетіндер:

  • ұйымдастыру құрылымының тиімділігі;

  • серіктестікті басқару ролі;

  • ішкі аудит ролі;

  • тұлға бюджетімен жоспарының дәлелділігі;

  • басшылық ақпаратының сенімділігі мен орындылығы;

  • басшылық есеп айырысу сенімділігі;

  • табыскерлікті бақылау үшін, саясат пен тәртіптің бірдей тіршілігі;

  • ішкі аудит жүйесінің жүйесін басшылықтың елемеуі немесе қаржы есептемесіне әдейі жалған цифрлар еңгізуінен болған тәуелділік;

  • компьтерлік деректерге басшылық тарапынан бақылаудыңтиімділігі;

     Ішкі аудит жүйесінің қарайтындары:

1.     Құқықтары мен мәндеттері дәл анықталған құзыретті, лайықты, сенімді қызметкерлер. Бұл ішкі аудит нұсқасының ең маңызы. Егер қызметкерлер тиісті талаптарға жауап бермесе, барлық жүйе тиімсіз болады. Өзіндік бағалауға қарамастан, аудитор қызметкерлердің құзыреттілігі мен адалдығын анықтауға қажет.

2.     Міндеттерді тиісті бөлу. Ұрлық пен қиянат етушілікті болдырмау үшін міндеттерді келесідей бөлу қажеттілігі: активтерді сақтау мен оларды есепке алу; пайдалы мәліметтерді жетілдірі; есепке алу бойынша ( егер бір адам, барлық есепке алу міндетін, операция жазбасынан бастап, баланс жасаумен аяқтаса, қате жіберу ықтималы өседі). Сонымен қатар, егер әрбір бөлім есепке алу қызметін жүргізсе, онда өз көрсеткіштерін жақсарту мақсатымен жалған деректер көрсету қаупі өседі.

3.     Операция жасауда қажетті әріптерді сақтау. Операция жасауда, барлық талаптарды орындау мен операцияны есепке алу талабы бойынша атқарушы тұлғалардың тиісті шешімі қажет;

4.     Құжаттардың сақталуын бақылау. Барлық құжаттар мен жазбалар;