Жергілікті мемлекеттік басқарудың

Жоспар:

 

Кіріспе……………………………………………………………………………..3

1Жергілікті мемлекеттік басқарудың мәні мен теориялық негіздері……………………………………………………………………………4

1.1 Жергілікті мемлекеттік  және өзін-өзі басқару: мәні мен маңызы……………………………………………………………………………..5

1.2.Жергілікті мемлекеттік басқару органдарының қызметін жетілдіру” атты дипломдық жұмыстың негізгі мақсаты - Елбасының халыққа жолдауы......................................................................................................8

1.3Қазақстан Республикасындағы жергiлiктi мемлекеттiк басқару және өзiн-өзi басқару туралы» Қазақстан Республикасының Заңы...................................................................................................................8

Қорытынды..................................................................................11

Қолданылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Қай елде болмасын басқарудың екі деңгейі бар. Ол мемлекеттік  басқару және жергілікті басқару  болып бөлінеді. Азаматтық қоғамның қалыптасуы мен демократияның жетілуі  билік құзіретін кеңейтумен тікелей  байланысты. Сондықтан мемлекеттік  басқаруға азаматтардың қатысуын кеңейту  және мемлекеттік органдардың халық  алдындағы жауапкершілігін арттыру  бүгінгі күннің маңызды мәселесі. Қазақстанның қазіргі кездегі дамуы  мемлекеттік билікті орталықсыздандыруды, яғни орталықтан жергілікті деңгейді қолдауды қажет етеді.

“Қазақстан Республикасындағы  жергілікті мемлекеттік басқару  ту­ралы” Қазақстан Республикасының 2001 жыл­ғы 23 қаңтардағы Заңының қабылда­нуымен әрбір билік деңгейі үшін мем­лекеттік функцияларды жүзеге асыру, сондай-ақ оларды ретке келтіру жөнін­дегі өкілеттіктер мен жауапкершіліктерді бекіту мә­селелері реттелді. Тұтастай алғанда, мемлекеттік басқару жүйесінің  базалық негіздерін жасау аяқталды

Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев  Қазақстан халқына Жолдауында нақтылаған аудандық мәслихаттардың өкілеттігін  күшейту мәселесі де еліміздегі демократияның  кең қанат жаюына талпыныс екені  аян. Президент Қазақстан хал­қына Жолдауында: “...Біз мәс­лихаттарды күшейтіп, оларға қосымша өкілеттіктер беретін боламыз... Уақыт өте келе аудандық мәслихаттар жергілікті өзін-өзі  басқаруды қалыптастырудың негізіне айнала алады”, деген болатын.

Жергілікті мемлекеттік  басқару — Қазақстан Республикасының “Жергілікті мемлекеттік басқару туралы” Заңында (23.1.2001) және басқа да заң актілерінде белгіленген құзірет шегінде жергілікті өкілді және атқарушы органдардың тиісті аумақта мемлекеттік саясатты жүргізу, оны дамыту мақсатын жүзеге асыратын және сол аймақтағы істің жай-күйіне жауапты болып табылатын қызметі. Жергілікті атқарушы органның құрамына (әкімият) облыстың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың), ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) әкімі басқаратын, өз құзіреті шегінде тиісті аумақта жергілікті мемлекеттік басқаруды жүзеге асыратын алқалы атқарушы орган кіреді.

 

 

1. Жергілікті мемлекеттік басқарудың мәні мен теориялық негіздері

Қабылданған Заңға  сәйкес жер­гілік­ті мемлекеттік басқару – заңнамалық актілерінде белгіленген құзырет шегінде жергілікті өкілетті (мәслихаттар) және атқарушы органдар (әкімдіктер) тиісті аумақта мемлекеттік саясатты жүргізеді және тиісті аумақтағы істің жай-күйіне жауапты болып табылады.

Әкiм - Қазақстан Республикасының  Президентi мен Үкiметiнiң жергiлiктi атқарушы органды (ол құрылған жағдайда) басқаратын және тиiстi аумақта мемлекеттiк  саясаттың жүргiзiлуiн, Қазақстан  Республикасы орталық мемлекеттiк  органдардың барлық аумақтық бөлiмшелерiнiң  үйлесiмдi қызмет iстеуiн, тиiстi бюджеттен  қаржыландырылатын атқарушы органдарға басшылықты қамтамасыз ететiн, Қазақстан  Республикасының заңдарына сәйкес мемлекеттiк басқару өкiлеттiгi берiлген, тиiстi аумақтың әлеуметтiк-экономикалық дамуының жай-күйiне жауапты өкiлi;

Мәслихаттар мен әкiмияттар  өз қызметiнде:

1) жалпы мемлекеттiк сыртқы  және iшкi саясатқа, қаржы және инвестициялық  саясатқа сәйкес келмейтiн шешiмдердiң  қабылдануына жол бермеуге;

2) ұлттық қауiпсiздiктi қамтамасыз  етуде Қазақстан Республикасының  мүдделерiн сақтауға;

3) қызметтiң қоғамдық маңызы  бар салаларында белгiленген жалпы  мемлекеттiк стандарттарды ұстануға;

4) азаматтардың құқықтары  мен заңды мүдделерiнiң сақталуын  қамтамасыз етуге мiндеттi.

Еліміз өтпелі кезеңде  биліктің атқарушы тармағын күшейте  отырып, өзін-өзі басқару органдарының сатылық қалыптасуын анықтады. Енді бүгін, экономика мен мемлекеттігімізді  нығайтып, аяғымыздан нық тұрған кезде  жергілікті өкілетті органдарды күшейту  туралы сөз бастауымыздың дұрыс  таңдау, дұрыс жол екендігіне ешкімнің күмәні бола қоймас.

Сондықтан өзін-өзі бас­қа­руға  біз қоғамда сұраныс пен шынайы қа­был­дау болып, ол пісіп-жетілген кезде  ғана табиғи жол­мен келуіміз керек. Асығыстық өзін-өзі бас­қарудың  мәнін жоғалтуға немесе мемлекеттің  бү­лінуіне әкеліп соғады. Мемлекет басшысы  мәслихаттарды жергілікті өзін-өзі  басқаруды қалыптастырудың негізі деп атады, өйткені, жергілікті өкілетті органдар мен жер­гілікті бірлестіктер органдарының түпкі та­биғи бастауы  ұқсас — олардың екеуін де жер­гілікті жерде халық өзі сайлайды және өзінің әкім­шілік-аумақтық бірлігінің проблемаларын өздері шешуге шақырады.

Барлық елдерде жергілікті өзін-өзі басқару әкімшілік-аумақтық бірліктің төменгі буынынан, яғни ауылдық буыннан басталған. Дегенмен, жергілікті өкілетті органдар өзін-өзі  басқару органы сияқты биліктің өздерінен  жоғары тармағына тікелей байланбаған. Аудан­дық мәслихаттар мен жергілікті өзін-өзі бас­қарудың ауылдық  органдарының тікелей қатысы заңда  нақты көрініс табуы керек  Бұл жерде басты мәселе оның бюджетінде, қар­жылай негізінде болып отыр. Бүгінде жергілікті бюджеттерді  мәслихаттар бекітеді. Онда мәсли­хат­тар  туралы заңға да түзетулер енгізілуі  тиіс еді. Бюджетаралық қатынастар проблемасының  үл­кен бір бөлігі – бюджет қаржысын мақсатты пайдалануды, басымдықтарды, мемлекеттік сұраныстарды бақылау  шешімін табар еді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. Жергілікті мемлекеттік және өзін-өзі басқару: мәні мен маңызы.

Жергілікті өзін-өзі басқаруды  конститу­ция­лық-құқықтық реттеудің  теориялық базасы Еуропа Хартиясы бекіткен муниципалды демо­кратия мен  муниципалды басқарудың әлем мой­ын­даған құндылықтарынан тұратыны белгілі. Олар мыналар: жергілікті өзін-өзі басқару  кез келген демократиялық құрылыс  негіздерінің бірін құрайды; азаматтардың мемлекетті бас­қаруға қатысу құқы тікелей  жергілікті жерде жүзеге асырылады; жергілікті өзін-өзі басқару органдарына  шынайы биліктің үлес беруі; демократиялық  жолмен құрылған жергілікті өзін өзі  басқару органы өзінің құзырына кіретін  мәселелерді үй ішінен үй тіккендей  бөліп алуы және оларды жүзеге асырудың тәртібін анықтап алуы керек және ол үшін қаржысы болуы қажет.Жергілікті жерлерде өзін-өзі басқаруды енгізу Қазақстанның бірнеше халықаралық саяси инс­титуттарға және үдерістерге қатысуына, бәсекеге қабілетті елдердің қатарынан көрінуіне, ЕҚЫҰ-ны басқару мақсаттарымызға және Президенттің Қазақстан халқына биылғы Жолдауын жүзеге асыруымызға қызмет етуге тиіс.Елбасының Қазақ­стан халқына Жолдауының екі ерекшелігіне тоқталсам деймін. Біріншіден, онда халықтың әл-ау­қа­тын жақсарту мәселесі нақтылы цифрлармен дәйектелген. Әсіресе, ана мен баланы әлеуметтік жағы­нан қорғауға ерекше көңіл бөлін­ген. Екіншіден, Жолдауда жергілікті өкілетті органдардың жұ­мысын одан әрі жетілдіріп, дамыту мәселесінің де қамтылғанына ри­за­шылық сезімімізді білдіреміз. Бұл өзі еліміздегі саяси реформаны жү­зеге асырудың заңды жалғасы деп білеміз. “Мәскеу бірден орнаған жоқ” деген қанатты сөз бар ғой. Сол секілді саяси реформаны жү­зеге асыру әсіре науқаншылдықты, асығып, аптығуды көтермейді. Ол үшін, ең алдымен, тәжірибе жи­нақ­тауымыз керек. Мәселен, өткен жылы аудандық, қалалық дең­гей­дегі әкімдерді депутаттар корпусы ар­қылы сайлау басталды. Әкім­дер­дің мәслихатта, депутаттардың ал­дын­да есеп беруі дағдылы іске ай­налды. Жергілікті бюджетті бекітіп, оны қадағалап отыру мәслихаттың құзырында. Міне, енді жергілікті мәслихатқа қосымша мүмкіндіктер беріліп отыр Елбасы айтқан қандай міндет пен тапсырма да еліміздің дәулеті мен Қазақстанды мекендеген ұлттар мен ұлыстардың бейбіт, тату-тәтті өмірін орнатуды мақсат тұтады. Ал оны жүзеге асыруда биліктің жер­гі­лікті органдарының тиімділігін, ха­лық­тың өзі сайлап қоятын мәс­ли­хаттардың рөлін арт­тыру керек.

 

1.2.Жергілікті  мемлекеттік басқару органдарының  қызметін жетілдіру” атты дипломдық  жұмыстың негізгі мақсаты - Елбасының  халыққа жолдауы

“Жергілікті мемлекеттік  басқару органдарының қызметін жетілдіру” атты дипломдық жұмыстың негізгі  мақсаты - Елбасының халыққа Жолдауындағы тапсырмаларға сүйене отырып, еліміздегі жергілікті басқару деңгейіе зерттеу, сонымен қатар жергілікті халықтың демократиялық жағдайын қарастыратын шараларды ұйымдастырушы билік  органдарының қызметін жетілдіру шараларын  жан-жақты қарастыру болып табылады.

Тақырып өзектілігі зерттеу  барысында статистикалық мәліметтер мен нақты аналитикалық шолулармен ашылады. Дипломдық жұмыс үлкен  үш тараудан тұрады. Бірінші бөлімде  жергілікті мемлекеттік және өзін өзі  басқарудың теориялық негіздемелері  және шетелдердегі жергілікті басқару  модельдері салыстырмалы түрде баяндалған.

Екінші бөлімде Жамбыл облысы Жуалы аудандық маслихаты  тәжірибесіне сүйене отырып, жергілікті басқару деңгейі, жергілікті бюджет шығындары және ауданның әлеуметтік экономикалық жағдайы жан-жақты  көрсетілген. Осы бөлімнің өзектілігі ретінде қазіргі жергілікті басқару  органдарын дамытудағы кедергі болып  отырған мәселелер мен олардың  мүмкін шешілу жолдары алынған.

Үшінші бөлім барлығын қорытындылай келе, нақты өзекті мәселелердің шешілу жолдары мен жетілдіру  этаптарын, сонымен қатар демократиялану принциптері мен жергілікті мемлекеттік  басқару органдарының тиімді қызметі  үшін жағдай жасау амалдары қарастырылған.

Жалпы алғанда жергілікті мемлекеттік басқару - заң актiлерiнде  белгiленген құзырет шегiнде жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдар тиiстi аумақта  мемлекеттiк саясатты жүргiзу, оны  дамыту мақсатында жүзеге асыратын, сондай-ақ тиiстi аумақтағы iстiң жай-күйiне жауапты  болып табылатын қызмет.

 

 

 

 

1.3.Қазақстан Республикасындағы жергiлiктi мемлекеттiк басқару және өзiн-өзi басқару туралы» Қазақстан Республикасының Заңы

 

Қазақстан Республикасындағы  жергiлiктi мемлекеттiк басқару және өзiн-өзi басқару туралыҚазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы N 148 Заңы

ҚазақстанРеспубликасыПарламентiнiңЖаршысы, 2001 ж., N 3       

 Осы Заң Қазақстан  Республикасының Конституциясына  сәйкес жергiлiктi мемлекеттiк басқару  және өзiн-өзi басқару саласындағы  қоғамдық қатынастарды реттейдi, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың  құзыретiн, қызметiнiң ұйымдастырылуын,  тәртiбiн, сондай-ақ мәслихаттар  депутаттарының құқықтық жағдайын  белгiлейдi.

1-тарау. ЖАЛПЫ  ЕРЕЖЕЛЕР    

  1-бап. ОсыЗаңдапайдаланылатыннегiзгiұғымдар      

 ОсыЗаңдамынадайнегiзгiұғымдарпайдаланылады:  
      1) әкiм - жергiлiктiатқарушыорганды (олқұрылғанжағдайда) басқаратынжәнетиiстiаумақтамемлекеттiксаясаттыңжүргiзiлуiн, ҚазақстанРеспубликасыорталықмемлекеттiкоргандарыныңбарлықаумақтықбөлiмшелерiнiңүйлесiмдiқызметiстеуiн, тиiстiбюджеттенқаржыландырылатынатқарушыоргандарғабасшылықтықамтамасызететiн, ҚазақстанРеспубликасыныңзаңнамасынасәйкесжергiлiктiмемлекеттiкбасқаруөкiлеттiгiжәнеөзiн-өзiбасқаруфункцияларыберiлген, тиiстiаумақтыңәлеуметтiк-экономикалықдамуыныңжай-күйiнежауаптыҚазақстанРеспубликасыныңПрезидентi мен Үкiметiнiңөкiлi;  
      2) әкiм аппараты - жергiлiктiатқарушыорганның (олқұрылғанжағдайда) жәнеәкiмнiңқызметiнқамтамасызететiнмемлекеттiкмекеме;  
      3) әкiмшiлiк-аумақтықбөлiнiстiбасқарусхемасы - тиiстiаумақтаорналасқан, тиiстiәкiмшiлiк-аумақтықбөлiнiстiңбюджетiненқаржыландырылатынатқарушыоргандаржүйесi;  
      4) жергiлiктiатқарушы орган (әкiмдiк) - облыстың (республикалықмаңызы бар қаланыңжәнеастананың), ауданның (облыстықмаңызы бар қаланың) әкiмiбасқаратын, өзқұзыретiшегiндетиiстiаумақтажергiлiктiмемлекеттiкбасқарудыжәнеөзiн-өзiбасқарудыжүзегеасыратыналқалыатқарушы орган;  
      5) жергiлiктiбюджеттенқаржыландырылатынатқарушы орган - жергiлiктiмемлекеттiкбасқарудыңжәнеөзiн-өзiбасқарудыңжекелегенфункцияларынжүзегеасыруғаәкiмдiкуәкiлеттiкберген, тиiстiжергiлiктiбюджеттерденқаржыландырылатынмемлекеттiкмекеме;  
      6) жергiлiктiқоғамдастық - шекараларындажергiлiктiөзiн-өзiбасқаружүзегеасырылатын, оныңоргандарықұрылатынжәнежұмысiстейтiнтиiстiәкiмшiлiк-аумақтықбөлiнiсаумағындатұратынтұрғындардың (жергiлiктiқоғамдастықмүшелерiнiң) жиынтығы;  
      7) жергiлiктiмаңызы бар мәселелер - реттелуi осы ЗаңғажәнеҚазақстанРеспубликасыныңөзге де заңнамалықактiлерiнесәйкестиiстiәкiмшiлiк-аумақтықбөлiнiстұрғындарыныңбасымбөлiгiнiңқұқықтары мен заңдымүдделерiнқамтамасызетугебайланыстыоблыс, аудан, қала, қаладағыаудан, ауылдық (селолық) округ, ауылдық (селолық) округтiңқұрамынакiрмейтiнкент пен ауыл (село) қызметiнiңмәселелерi;  
      8) жергiлiктiмемлекеттiкбасқару - осыЗаңдажәнеҚазақстанРеспубликасыныңөзге де заңнамалықактiлерiндебелгiленгенқұзыретiшегiндетиiстiаумақтамемлекеттiксаясаттыжүргiзу, оны дамытумақсатындажергiлiктiөкiлдiжәнеатқарушыоргандаржүзегеасыратын, сондай-ақолардыңтиiстiаумақтағыiстiңжай-күйiнежауаптыболыптабылатынқызметi;  
      9) жергiлiктiөзiн-өзiбасқару - халықтiкелейжүзегеасыратын, сондай-ақмәслихаттаржәнебасқа да жергiлiктiөзiн-өзiбасқаруоргандарыарқылыжүзегеасырылатын осыЗаңда, өзге де нормативтiкқұқықтықактiлердеайқындалғантәртiппенжергiлiктiмаңызы бар мәселелердiөзiнiңжауапкершiлiгiмендербесшешугебағытталғанқызмет;  
      10) жергiлiктiөзiн-өзiбасқаруоргандары — осыЗаңғасәйкесжергiлiктiмаңызы бар мәселелердiшешужөнiндегiфункцияларжүктелгеноргандар;  
      11) жергiлiктiөкiлдi орган (мәслихат) - облыстың (республикалықмаңызы бар қаланыңжәнеастананың) немесеауданның (облыстықмаңызы бар қаланың) халқысайлайтын, халықтыңеркiнбiлдiретiнжәнеҚазақстанРеспубликасыныңзаңнамасынасәйкес оны iскеасыруүшiнқажеттiшаралардыайқындайтынжәнеолардыңжүзегеасырылуынбақылайтынсайланбалы орган;  
      12) мәслихат аппараты - тиiстiмәслихаттың, оныңоргандары мен депутаттарыныңқызметiнқамтамасызететiнмемлекеттiкмекеме;  
      13) мәслихатсессиясы - мәслихатқызметiнiңнегiзгiнысаны;  
      14) мәслихатсессиясыныңтөрағасы - мәслихатдепутаттарыныңарасынансайланатын, мәслихатсессиясындаұйымдастырушылық-билiкетуфункцияларынжүзегеасыратын, мәслихаттыңлауазымдыадамы;  
      15) орталықмемлекеттiкорганныңаумақтықбөлiмшесi - тиiстiәкiмшiлiк-аумақтықбөлiнiсшегiндеорталықатқарушыорганныңфункцияларынжүзегеасыратынорталықатқарушыорганныңқұрылымдықбөлiмшесi.  
      Ескерту. 1-бап жаңаредакцияда - ҚР 2009.02.09 N 126-IV (қолданысқаенгiзiлутәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.      

  2-бап. Жергiлiктiмемлекеттiкбасқаружәнеөзiн-өзi  
              басқарутуралыҚазақстанРеспубликасыныңзаңнамасы     

   Ескерту. Тақырыпқаөзгертуенгiзiлдi - ҚР 2009.02.09 N 126-IV (қолданысқаенгiзiлутәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.      

1. Жергiлiктiмемлекеттiкбасқаружәнеөзiн-өзiбасқарутуралыҚазақстанРеспубликасыныңзаңнамасыҚазақстанРеспубликасыныңКонституциясынанегiзделедiжәне осыЗаң мен ҚазақстанРеспубликасыныңөзге де нормативтiкқұқықтықактiлерiнентұрады. 
      2. ОсыЗаң Алматы қаласыныңайрықшамәртебесiжәнеастанамәртебесiтуралызаңдарғақайшыкелмейтiнбөлiгiнде Алматы қаласы мен астананыңаумағындақолданылады.  
       Ескерту. 2-бапқа өзгертуенгiзiлдi - ҚР 2009.02.09 N 126-IV (қолданысқаенгiзiлутәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.     

  2-1-бап. Жергiлiктiөзiн-өзiбасқарудыұйымдастыру  
                негiздерi     

1. Жергiлiктiөзiн-өзiбасқаруоблыс, аудан, қала, қаладағыаудан, ауылдық (селолық) округ, ауылдық (селолық) округтiңқұрамынакiрмейтiнкент пен ауыл (село) шегiндежекежүзегеасырылады.  
      2. Жергiлiктiөзiн-өзiбасқарудыжергiлiктiқоғамдастықмүшелерiтiкелей, сондай-ақмәслихаттар мен басқа да жергiлiктiөзiн-өзiбасқаруоргандарыарқылыжүзегеасырады.  
      Облыстың, ауданның, қаланың, қаладағыауданның, ауылдық (селолық) округтiң, ауылдық (селолық) округтiңқұрамынакiрмейтiнкент пен ауылдың (селоның) әкiмiмемлекеттiкбасқаруфункцияларыменқатаржергiлiктiөзiн-өзiбасқаруоргандарыныңфункцияларын да жүзегеасырады.  
       Ескерту. Заң 2-1-баппен толықтырылды - ҚР 2009.02.09 N 126-IV (қолданысқаенгiзiлутәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.     

  3-бап. Жергiлiктiмемлекеттiкбасқаружәнеөзiн-өзi  
              басқаруқызметiнiң экономикалықжәнеқаржылық  
              негiзi    

   Ескерту. Тақырыпқаөзгертуенгiзiлдi - ҚР 2009.02.09 N 126-IV (қолданысқаенгiзiлутәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.      

 Жергiлiктiмемлекеттiкбасқаружәнеөзiн-өзiбасқаруқызметiнiңэкономикалықжәнеқаржылықнегiзiн:  
      1) жергiлiктi бюджет;  
      2) коммуналдықзаңдытұлғаларғабекiтiлгенмүлiк;  
      3) ҚазақстанРеспубликасыныңзаңдарынасәйкескоммуналдықменшiктегiөзге де мүлiкқұрайды.  
       Ескерту. 3-бапқа өзгертуенгiзiлдi - ҚР 2009.02.09 N 126-IV (қолданысқаенгiзiлутәртiбiн 2-баптан қараңыз) Заңымен.

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

Сонымен,Қазақстан Республикасындағы жергілікті өзін-өзі басқаруды дамыту тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) «Жергілікті өзін-өзі басқаруды дамытудың, жергілікті дамудың барлық мәселелерін шешуге азаматтардың қатысуын кеңейтудің маңызы зор» екендігі аталып өткен «Әлеуметтік-экономикалық жаңғырту – Қазақстан дамуының басты бағыты» атты Қазақстан Республикасы Президентінің 2012 жылғы 27 қаңтардағы Қазақстан халқына жолдауына сәйкес әзірленді.