Жер учаскелерін есепке алудың автоматтандырылған автоматтық жүйесі

Жоспары:

 

   Кіріспе

 

І. Негізгі бөлім

 

1. Жер учаскелерін есепке алу.
2. Жер учаскесін тіркеге алу.
3. Есеп беруді құрастыру және автомттандыру.
4. Жерді есепке алудағы автоматтандыру жұмыстары.

 

ІІ.Қорытынды

 

 Пайдаланылған  әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Республика аймақтарының климаттық‚ топырақтық және экономикалық жағдайлары мен оларда жерлерді пайдалану  сипаты әр түрлі болғандықтан‚ облыстар мен жалпы республикада жер кадастрын  жүгізудің ең бір маңызды міндеті  – ауыл шаруашылық өнірісінің табиғи эканомикалық аймақтары  және әкімшілік аудандары бойынша жағдайларын, даму ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік беретін мәліметтерді алу болып табылады. Облыста және республикада  жер кадастрының обьектісі сол әкімшілік – аумақтық бірліктер шегінде орналасқан мемлекеттік жер қоры болып табылады. Мұнда жер кадастары жұмыстарын жүргізуде сол аумақтардың әр түрлі түсірулеріне, ізденіс – зерттеулуріне, құжаттарына, жерге орналастыру мелиорация және басқа жобалардың мағұлматтарына сүйенген кадастрдың ең негізгі әдісі – құжаттық әдіс қолданылады.

Республика, облыстардың  жер ресурстарын басқаруда мемлекеттік  жер кадастры мәліметтерін қолдану  ауыл шаруашылығында топырақ құнарлығын жоғарлату және пайдалану тиімділігін  көтермеумен қатар, жер қорын  жер санаттары арасында қайта үйлестіруде құнды жерлердің сақталуын және экономикалық қорғалуын қамтамасыз етеді. Сондықтан қәзіргі кезде жерлерді тіркеу мен есепке алудың ролі өсіп отыр.

Жер учаскелерін тіркеу кадастрлық іс - әрекет ретінде жер  кадастрының барлық құқықтық бөлігінің негізі деп санаймыз. Оның үстіне нарықтық қатынастарға көшумен, Қазақстанда жерлердің кейбір санаттарына жеке меншік енгізумен байланысты мемлекеттік жерлермен қатар жерге жеке меншіктің құқықтық қорғалуының қажеттілігі туындап отыр.

Тіркеуді мемлекетік жазу деп қарау қажет. Оның негізінде заңды түрде жерді пайдаланушылар және нақты жер учаскелері жалға алушылар, меншік иелерінің құқығы рәсімделеді. Бұл жазу жерді пайдалану, иелену және билік ету заңдылығын дәлелдеуде заңдық, құқықтық сипатта болады. Жер учаскелерін мемлекетік тіркеу әр түрлі құқық бұзушылыққа жол бермейді, жерді паудаланйдың тұрақтылығын және дұрыс пайдалануды қамтамасыз етеді.

Мемлекеттік тіркеуде есептік  тірку бірлігі болып жер учаскесі алынады. Жер учаскесі бір уақытта  пайдлану және меншіктеу құқығының обьектісіәр учаскеге құқық субьектісінің шаруашылық немесе басқа іс - әрекет обьектісі болып келеді.

Жер пайдалану немесе меншіктеу құқығына рәсімделген  акт және учаскенің құрастырылған жер кадастрлық құжаттары негізінде жазу жүргізіледі.

Жер учаскелерін мемлекеттік  тіркеудің міндеті – жерлердің  құқықтық жайлары туралы мәліметтері  жүйеленген және көрнекі түрде жинау  мен сақтау. Сондықтан жер учскесі  туралы барлық негізгі ақпарат компьютерге  түсіріледі. Сөйтіп, қолда жер учаскесі бойынша ақпарат болғандықтан, ауданның, қаланың, облыстың, республиканың барлық жерлері бойынша негізгі ақпарат компьютерге түсіріледі. Мұнда сақтаушыларға жер учаскелерінің тек қана құқықтық жайы туралы ақпарат түсірілмейді, сонымен қатар жер кадасатры жұмысының құжатындағы барлық ақпарат( учаскеге құқық субьектісі, орны, нысаналы арналуы, бөлінуі және бөлінбеуі, сетвитуттар, ауыртпалықтар, алқаптардың аудандары және құрамдары, оның сапалық сипаттамасы, бонитет балы, учаскенің құны туралы және т.б.мәліметтер) сақталады. Яғни, бір уақытта жерлерді негізгі және күнделікті есепке алу үшін ақпаратты түсіру мен  баланс, есеп беруді құрастыру процесі жүріп жатады.

Тіркеу алдында жергілікті жерде шекараны заңды түрде рәсімдеу, жерді пайдаланудың кемшіліктенін  жою, шекараның дәл орналасуын анықтау, шекараларды межелік белгілер мен бекіту, учаске шекарасы бойынша сызықтық және бұрыштық шамаларды өлшеу, алынған мәліметтерді есептік өңдеу  мен ұштастыру, учаскенің жалпы ауданын анықтау және жопар құру жұмыстары орындалады. Бұл жұмыстар шаруашылық жерді үйлестіру тәртібінде өткізіледі.

 

Жер учаскесін мемлекеттік  тіркеу  құжаттарында жерді пайдаланушының немесе меншік иесінің аттары, орны, оны беру негізі, ауданы нысанасы, орналасуы көрсетіледі. Пайдаланылатын жердің құқықтық жайларында болған өзгерістер мемлекетік тіркеу құжатында және жерлерді күнделікті есепке алуда көрсетілуі керек. Тіркеу ауданының жер кадастар  кітабында жүргізіледі. Жер санаттарына қарамай барлық учаскелер тіркеуге алыну керек.

Учаскенің кадастарық номері, учаскеге құқығы бар субьектінің аты, оның орны, атқарушы органдардың актілері, мөлшері, учаскенің және жер пайдалану құқығының құны, нысаналы арналуы, бөліну және бөлінбеуі т.б. жер пайдаланушылар туралы мәліметтер сақталып, сақталатын мәліметтер тиісті әкімшілік аудандарда жинақталады. Осы көрсетілген мәліметтер меншік түрлері және жерлер санаттар бойынша жүйелендіріледі.

Жер кадастралық құжаттарына:

• жер учаскесінң жер кадастарлық ісі;
• тиісті әкімшілік – аумақ бірлігінің мемлекеттік кадастрлық кітабы;
• жер акадастры картасы жатады;

Жерді есепке алу дегеніміз  – жер ресурстарының мөлшері, орналасуы, шаруашылық пайдалануы және жай – күйі туралы мәліметтері  жинау, жүйелендіру, талдау бойынша  мемлекеттік шаралар. Есепке алудың ең басты мақсаты жер қорын, алқаптар құрамын, пайдалану туралы, мерзімділіге және аудандар, қалалар және әкімшілік – аумақтары бойынша сипаттама беру болып табылады.

Мемлекеттік жерлерді есепке алу сапалы жоспарлы – картаграфиялық материалдар негізінде жер алқаптарының нақтылы жай – күйі бойынша жүргізіліп, суарылатын жерлерді есепке алуға ерекше көңіл бөлінеді. Мұнда ауыл шаруашылығына және елді мекенге арналған жерлер мұқият есепке алынады.

 

 

Қазақстан  Респулбликасының жер қорын топтастырудың негізгі  таксономиялық бірлігі ретінде негізуін жер қорын табиғи – ауылшаруашылық аудандастыруда бөлінетін жерлердің аймақтық түрлері және  жарамдылық санаттары, жер кластары, әр аймақтық түрі шегінде, жерлердің класс сипаты түрлері немесе топырақтар топтары ретінде көрсетіледі.

Жерлердің аймақтық түрлері табиғи – ауыл шаруашылық аймақтар шекаралары мен  аумақтық беттесіп, табиғи ортаның аймақтық жағдайларын  және егіншілік, мал шаруашылығы, орман шаруашылығы үшін жерлерді пайдаланудың жалпы бағытын көрсетеді. Жарамдылығы бойынша жерлерді келесі санаттарға бөледі:

• жыртылуға жарайтын;
• негізінде шабындыққа жарайтын;
• жайылымды;
• түбегейлі жақсартудан соң ауыл шаруашылығы алқаптарына жарайтын;
• ауыл шаруашылығы алқаптарына жарайтын;
• ауыл шаруашылығы алқаптарға жарамайтын;
• бұзылған;

Жерлерді белгілі жарамдылық санатына, класына, түріне жатқызу сол немесе басқа алқаптар құрамында оларды пайдалану мүмкіндігінің сипатына, ерекшелігіне кәдімгідей әсерін тигізетін нышандары және қасиеттері арқылы жүгізіледі. Жер алқаптарының саласын және мөлшерін есепке алу жер түрлері шегінде топырақтардың механикалық құрамы, тастану, сортаңдану, батпақтану, бүліну, тұздану дәрежесі, қара шірік мөлшері, жер бедері және т.б. бойынша жүргізіледі.

Жерлердің сапасын есепке алу материалдары алқаптардың трансформациялау, топырақтарды ластанудан, бүлінуден, жерледі бонитировкалау және экономикалық бағалау жұмыстарын жүргізу мәселелерін шешу үшін сипаттама мен қажетті ақпараттарды береді.

 

Кадастралық мәліметтерді дәлелдеу және жаңарту мақсатында:

• жер учаскелерінің меншік иелері мен жерді пайдаланушылар, әкімшілік – аумақ бірліктері әкімнің өкілетті тұлғалары және органдары жылда Аудандық агенттікке белгіленген рәсімде жерлер құрамында болып жатқан өзгерістер туралы есеп беру жылынан ккейінгі жылджың 1 қаңтарындағы күйі бойынша есеп береді;
• жер ресурстарын басқару жөніндегі мемлекеттік агенттік Қ.Р. аудандары, қалалары, облыстары бойынша жерлердің бар болуы, сапалық жай күйі және пайдалану туралы мәліметтер құрастырылады;

Аудан бойынша есепті Агенттік мамандары компютерде құрады. Барлық керек ақпатрат, ең алдымен негізгі және күнделікті есеп мәліметтері  мемлекеттік кадастрлық кітап формасында, кесте түрінде компьютер базасында болады.Учаске иелерінің және жер пайдаланушылар есептерінің мәліметтерімен салыстырылып, өзгерістер енгізіледі.

Содан кейін жылдық есептің кестелік түрлерін компютерде толтыру жолымен есепке цифрлық ақпаратты салады, ал олар текспен және графикалық бөлікпен толықтырылады. Есептің цифрлық бөлігі А22 фомасы түріндегі мемілекеттік статистикалық есеп болып келеді. Оған қосымша кестерлер 22а, үш жер, Ф1 жерді үйлестіру ,қосымша кестелер Ф1 – Ф2 тіркеледі.

 

 

 

Кадастрлық прогрецке  компьютерлік технологияны енгізуге байланысты соңғы жылдарда жер кадастрын  жүргізуге автоматтандыру жұмыстарын енігізу шұғылкеңейді.  Мысалы, жер  учаскесін тіркеу кезінде жер учаскесі және жер пайдаланушылар туралы барлық мәліметттер компьютерлік мәліметтер банкінде  енгізіледі, яғни ауданның мемлекеттік жер кадастрлық  кітабына жазылған бар мәліметтер толығымен ақпараттарды таратушы магіниттік таспаға түсіріледі.Сонымен жер учаскесін тіркеуде барлық құжаттар мен жер кадасртлық іс қалыптасады, жер учаскесі туралы барлық мәліметтер компьютерге түсіріледі.

Ақпаратты автоматтық тәртіппен  сақтаумен қатар, онымен жұмыс ісеуге, жердің негізгі және кезекті есебін жүргізуге болады. Мысалы: аудан, сапалық сипат жөнінде әр жер учаскесі туралы мәліметтер, алқапттар, алқап түрлері, және жер санаттары жаындағы мәліметтер.

Қазіргі уақытта жерлердің  бар болуымен қатар үйлестірілуі, олардың санаттары, жер учаскесінің  иесі, жер пайдаланушы және ақпараттар бойынша кезектегі жылдың 1 – қарашасына қосымша кестелермен бірге есеп беріледі. Осы мемлекеттік статистиаклық есеп беру аудан, қала, облыс, республика деңгейлерінде толық автоматтандырылған.

Республикада жер туралы есеп беруді автоматтандыруды жүргізу жұмыстары жер қатынастарын қайта қарумен қатарбіргежүргізіле бастады. Ең алдымен бұл жұмыстар республикалық МемҒӨО, Жер ресурстарын басқару жөніндегі, Алматы олблыстық, қалалық комитеттерде басталды. Мысалы: Алматы қаласының қалалық комитеттерінде 20 – дан астаам автоматтандырылған жұмыс орны бар, барлық қажетті техникамен  және бағдарламалық бұйымдармен жабдықталған жер кадасртын  жүргізуді автоматтандыру бөлімшелері құалған.

Қажетті  техникамен жабдықталған АЖО қаланың 6 аудандық агенттігінде қалыптаса бастады. Қазіргі кезде жер учаскесін тіркеу, жерді негізгі және кезекті есепке алудыжүргізу, барлық деңгейде есеп құру жұмыстары толық автоматтандырылған.

Алматы қаласының аудандық жер комитетінде1997ж компьютерлік техника және технологияны пайдаланып, жер учаскелері бойынша құжаттардың жеәне ақпараттың келесі түрлері дайындлып, беріледі:

1. пайдалану және меншіктеу құқығы актілері
2. жер учаскесінің жоспары
3. учаске ауданы
4. жерлер санаты
5. жер кчаскесіне құқық және құжаттар(құқық, үлес, құқық  субьектісі, мекен – жай. )
6. құқық көрсетуші құжаттар
7. берілген құжаттар
8. учаскені экономикалық бағалау

т.б.  матариалдар дайындалады.

Қазіргі қалалық агенттікте жоспарлы  тәртіпте автоматтандыруды әрдайым дамыту мәселелері жатыр

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды.

 

Қоытындылай келгенде Жер  туралы Жарлықта Мемлекеттік жер  кадастрының біріңғай жүйесін және республиканың әкімшілік – аумақтық бөлінуіне  сәйкес кадастрдың автоматтандырылған ақпараттық жүйесін қалыптастыру қарастырылған. Қ.Р. жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттігі құқық аясында мемлекеттік жер кадастрын жүргізуді мемлекеттік жерді үйлестіру құрылымдарына, олардың өндірістік бөлімшелеріне жүктелетін тәртіппен орнатқан дұрыс болар еді.Есеп беру жұмыстарын автоматтандыру орталықтары қазірдің өзінде Мем.Ғ.Ө.О. жер негізінде ұйымдастырылып жатыр. МемҒӨО жер облыстық мемлекеттік еншілес кәсіпорындарының негізінде автоматтандыру орталықтары құрылып жатыр.Оның себебі – жер учаскелерін бөліп беруді және графикалық есепке алуды жүргізу болып табылады. Бұл жағдайда жер учаскелерін тіркеу және есепке алудың маңызы өте зор. Жер учаскелерін тіркеу және есепке алудың басты міндеті – жерлердің құқықтық жайлары мәліметтер жүйеленген және көрнекі түрде жинау мен сақтау болып табылаы.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер:

 

1. «Жерді кадастрлық аймақтау, бағалау және жер салығын салу»,

        Ж.Т. Сейфуллин    Г.Ж.Сейтхамзина

 

2. «Жер ресурстарын басқару»,Т.И.Есполов  Ж.Т. Сейфуллин