Сауда саясаты және кедендік тарифтер теориясы

align="justify">    Бірақ, квота ішкі нарық монополизациясын жүргізгенде және оның икемсіз орналасуы орын алған жағдайда, ол экономикаға кеден тарифіне қарағанда, көбірек шығын әкеледі.

    Мөлшерлік шектеулерді қолданудың ерекше жағдайы  — бұл тарифтік квоталар. Олар елге енгізуге рұқсат алған тауарлардың көлемін қатаң түрде шектейді.

    Тарифтік  квоталар — белгілі уақыт кезеңінде, тарифтік бағаның ерекше, неғұрлым төмен ставкасымен елге енгізуге немесе   шығаруға рұқсат алған тауарлардың мөлшерін бекіту.

    Квоталау  процесінің құрама бөлігі — лицензиялау. Лицензиялау — белгілі уақыт аралығында бекітілген мөлшермен тауарды елге енгізу немесе шығарудың мемлекетпен реттелетін рұқсат ету тәртібі.

    Лицензияның бірнеше түрі бар:

    І.Бір  реттік лицензия — елге енгізуге немесе шығаруға 1 жыл мерзімге жазбаша түрде рұқсат ету, ол Үкіметпен нақты бір фирмаға, сыртқы сауда келісім шартын жүзеге асыру үшін беріледі.

    2.Генералды лицензия — келісім шарт санына шектеу салынбайтын 1 жыл ішінде елге тауарды енгізуге немесе шығаруға рұқсат ету. Ол тауардың шектелмеген мөлшерін елге енгізуге құқық береді.

    З.Глобалді лицензия — белгілі бір тауарды белгілі уақыт 
аралығында саны мен бағасын шектемей, әлемнің кез- 
келген еліне енгізуге рұқсат етеді.

    Экспорттың  «еркін» шектеулерінің мәні - қандай да бір тауарды, қандай да бір елге экспорттауды шектеу бойынша міндеттерді сауда әріптестерінің өз қарамағына алуына күштеу. Іс жүзінде мұндай экспорттық шектеулер еркін емес, керісінше міндетті болып табылады. Олар импорттаушы   елдің   саяси   қысымы   нәтижесінде,   немесе неғұрлым    қатаң    протекционистик   шараларды    қолдану қаупінің әсерінен енгізіледі. 

  Халықаралық саудадағы  техникалық тосқауылдар.

    Техникалық  тосқауылдар— бұл мемлекеттің бақылау және шектеу бойынша барлық шаралары, олар шетелден тауарды енгізуге кедергі жасаушы құрал ретінде қолданылуы мүмкін тауардың техникалық параметрлерінің талаптарымен байланысты. Техникалық тосқауылдар стандарттар, техникалық нормалар мен тәртіптер, қаптау талаптары түрінде болуы мүмкін.

    Техникалық  тосқауылдар ішінен мыналарды бөлеміз: санитарлық, ветеринарлық және фитосанитарлық нормалар мен тәртіптер. Олар халықтың, ауылшаруашылық малдар мен өсімдіктердің қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты.

    Келешекте техникалық тосқауылдарды сауданы  реттеу құралы ретінде қолдануы кеңейіп, күрделене түседі, сонымен бірге, техникалық талаптар мен стандарттарды унификациялау процесі жүріп жатады. 

Мемлекеттік монополия және эмбарго.

    Мемлекеттік монополия — жалпы мемлекеттік  қызығушылықтарға сәйкес ұлттық нарықтың әлемдік нарықпен өзара әсерін орталықтан реттеу мақсатында, тек мемлекет қана экспорттық-импортық операцияларды жүргізу құқығына ие екендігін білдіреді.

    Сыртқы  саудаға мемлекеттік шектеудің  соңғы формасы сауда эмбаргосы болып табылады, ол қандай да бір елге тауар енгізуге немесе қандай да бір елден тауар шығаруға мемлекет тарапынан тыйым салуды білдіреді. Эмбарго, оны енгізетін елге және оған қарсы енгізілетін елге де экономикалық шығын әкеледі. 

5. Сауда саясатының қаржы әдістері. 

Экспорттық  субсидиялар және демпинг

    Халықаралық сауданы тарифтік емес әдіспен реттеуге экспорттық операцияларды мемлекетпен қаржыландыру да жатады.

    Қаржыландыру  — сауда саясатының әдісі ретінде шетел компанияларына қарсы, ұлттық өндірушілер мен экспорттаушылар пайдасына дискриминацияны қарастырады. Сауда саясатының қаржылық әдістеріне субсидиялар, несиелендіру және демпинг жатады.

    Субсидия — ұлттық өндірушілерге көмек көрсету үшін және импорттың жанама дискриминациясына бағытталған  ақшалай төлем.

    Субсидиялар тікелей, жанама қиылысатын, экспорттық және ішкі болып бөлінеді.

    Бәсекелестерді  басу мақсатындағы экспортты интенсивті субсидиялау демпинг формасына айналуы мүмкін.

    Демпинг — бұл экспорттаушының тауарды  шетел нарығында ішкі нарықтық бағадан төменірек бағаға өткізуі.

Демпинг келесі формаларда болады:

1. Спорадистік (кездейсоқ) — шетел нарығында тауарды төмен    бағамен,    уақытша,    эпизодтік    сату,    бұл    тауар өндірісінің ішкі көлемі ішкі ңарық сыйымдылығынан асып 
түсу   нәтижесінде   экспорттаушыларда   тауарлардың   үлкен көлемі жиналып қалғанына байланысты.

2. Қарақшылық   демпинг   —    нарықтан   бәсекелестерді ығыстыру  мақсатымен экспорттық бағаларды уақытша түсіру.

     3. Тұрақты   демпинг   -   әділдік   бағасынан   төмен   бағамен тауарларды тұрақты түрде экспорттау.

4. Қайтымды демпинг  — экспорт бағаларын ішкі нарықтағы  сондай тауарлардың сату бағасына қарағанда жоғарлату.

5.Өзара демпинг  — екі елдің бір тауарды төмен бағамен қарсы саудалауы.