ҚР сыртқы экономикалық қызметінің даму

Дамушы  елдердің  өз экспортын диверцификациялауға /шаруашылық қызметіне  жаңа  өріс табуға/  ұмтылыстары өнеркәсібі  дамыған елдер тарабынан қандай  нысанда  болмасын, қарсылыққа кездесуде. Дегенмен, кейбір  дамушы  елдер  ең  алдымен «жаңа индустриалды  елдер» өз экспорттарының  құрылымын  өзгерту  ісінде  айтарлықтай  жетістіктерге  жетті.  Олардың  экспорттарында  дайын өнімнің, өнеркәсіп  бұйымдарының,  соның  ішінде  машиналар мен жабдықтардың  үлесі артты.     

 Женевадағы  дүниежүзілік  сауда  ұйымының  деректеріне сәйкес  1994 жылы  ең үлкен  экспорттаушы  мемлекеттердің  қатарына  мыналар кіреді:   

     ХХ  ғ. соңғы ширегінде  халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде Азия-Тынық  мұхит аймағының ролі күшейді. Дүниежүзілік  банктің есептеуі  бойынша 2000  жылы  дүниежүзілік сауда  көлемінің 40%-і Тынық мұхит бассейнінде шоғырланады.

Өнеркәсібі  дамыған елдер арасындағы халықаралық  еңбек  бөлінісінің  тереңдеуі, олардың  өзара  қарым-қатынастарын  ұлғайтып, дамушы елдердің үлестерін  азайтады.    

Кедендік  тарифтер түрлері  және іс-әрекеті.Кеден тарифтік жүйесі көптеген элементтерді қамтиды. Кедендік тарифтік шаралар дегеніміз – сыртқы экономикалық қызметті реттеуге бағыталған және мемлекеттік органдармен заңға көрсетілген реттерде жүзеге асырылатын ұйымдастырушылық, экономикалық, құқықтық шаралардың жиынтығы. «Кеден тарифтері және баж» туралы ҚР-ның Заңы 1991 ж. 24 желтоқсанда белгіленді.   

  Кеден тарифтік реттеу дамуындағы жаңа кезең – «Кеден тарифтері және баж» туралы заңның қабылдануы. Бұл заңға сәйкес сыртқы экономикалық қызметті реттеудің негізінде тарифтік шаралар жатады.   

  Кеден тарифтері механизмді пайдалану барысында келесі негізгі мақсаттарда шешілені: реттеуші, сауда-саяси, фиксальды. Оның тиімділігі көбінесе реттеудің нормативтік тәртібіне және ережелеріне байланысты. Мұндай реттеудің заңдылық негізіне 1995 ж. 20 шілдедегі Қазақстан Республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасы Кедендік іс туралы» 
Қаулысы жатады.  

        Қазақстан Республикасында мынадай кедендік төлемдер қолданылады:

1.           Кедендік баж

2.           Кедендік алымдар

3.           Алымдар

4.           Алдын ала шешім үшін төлемақы. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қорытынды

Әр елдегі кедендік қызметтің ұйымдастырушылық құрылымы – елдің экономикалық даму деңгейіне, сыртқы экономикалық байланыстардың жан-жақтылығы мен ауқымына тәуелді  болады.Кедендік тарифтер қазіргі кездегі  сыртқы сауданы реттеудің негізгі  элементі болып табылады. Қазіргі  таңда кедендік тарифтерді әлемдегі жүзден астам ел қолдануда.

     Әлемдік тәжірибеде сыртқы сауданың реттеудің  экономикалық әдістері болып тарифтік реттеу саналады. Олар мемлекет шекарасынан  өту кезінде экспорттық-импорттық  ағымдардың базаның көрсеткіштеріне  ықпал етеді. Ең бастысы, тарифтік реттеу тауарға кеден салығын салу әдісі  мен тәртібін, сондай-ақ салық пен  тарифтердің түрлерін, оның себептерін, кеден жеңілдіктерін беру тәртібін анықтайды.

     1991 жылғы 16-желтоқсаннан бастап тәуелсіз  мемлекет деп жарияланған Қазақстан  Республикасы жөнінде сөз қозғалып  отырғандықтан, заңды және тұлғалар  да, жалпы алғанда, бүкіл республика  оның өзі халықаралық саудаға  белсенді түрде қатыса алады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Пайданылған әдебиеттер тізімі:

1. Әубәкіров Я.Ә., Нәрібаев К.Н., Жатқанбаев Е.Б. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. – Алматы, 2002.
2. Курс экономической теории: Учебник./ Под ред. М.Н. Чепурина, Е.А. Киселевой. – Киров: АСА, 2003.
3. Экономическая теория: Учебник / Под общ. ред. В.И. Видяпина, Г.П. Журавлевой. – М.: Изд-во ЭРА, 2000.

 Экономика:  Учебник / Под ред. А.С. Булатова. – М.: БЕК,2003.

4. Терминологиялық сөздік. Алматы: Рауан, 2000.  Мамыров Н.Қ.,