Кәсіпкерлік құқықтың пайда болуы және функциялары

         5.Маталарды техникалық, қаржылық, еңбек,  табиғи және басқа да ресурстарды  пайдалану оларды тарту.

         6.Заңға сәйкес экономикалық қызметтердің  кәсіпкер мен еркін сезінуі  оны жүзеге асыруы.

                Кәсіпкерліктің маңызды функциялары  болып табылатындар мыналар.

         1.Новаторлық  функция  техниканың  ұйымдастырылған және басқарылған жұмыс процесіндегі жаңа идеялардың жүзеге асыуы, тәжірбиелі конструкторлық  өндеулер,жаңа товарлар мен жаңа қызметтердің пайда болуы.

         2.Ұйымдастырылған  функция өндірісті  ұйымдастыруда жаңа формалар  мен  тәсілдерді  еңгізу жаңа  жалақы формасын, өндірістік  жүйенің негізгі элементтерін  енгізу.

         3.Шарауашылық  функциясы  еңбек   материалды  қаржылық  интелектуалдық  және  оқылықтың  ресурстарды   тиімді  пайдалану.

         4.Элементтік  функция  қоғамға   қажетті  элементтің  заңдар  талабына сәйкес  товарлар  мен  қызметтерді   ұсыну.

         5.Тұлғалық   функция  кәсіпкердің   жеке  мақсатын  іске  асыру   мақсатында, өз қызметінен  қанағат   алу  барысында  өз-өзін  жүзеке асыру.

             Кәсіпкерлік  қызмет  теориясы  экономикалық  пәндер  қатарына  жатады.Кеңінен қолданылатын  кәсіптік  теория  пәні  көбіне  адамдардың  қызметін  үйретумен байланысты  болады.Кәсіптік  қызмет теориясының пәні – кәсіпкерлердің  іс-әрекетін негізін, яғни  өндіріске қажетті ресурстарды таңдауда, айырбастауда,бөлуде ,түрлі товарлар мен қызметтерді  пайдалануда  анықталады.

           Кәсіпкерлік  қызметің  әдістемесі  болып , зерттеу  әдісі, яғни  жүйелі  құрылымдық  анализдің   маңызды  элементтері,тарихи және  логикалық  жолдары, қарсылық  принциптері, анализ және синтез  және т.б. жатады.

            Кәсіпкерлік  қызмет  теориясының   методологиялық  базасы  деп   диалектикалық  зерттеу  тәсілі  б.т.жүйелі құрылымының  анализдің   элементі, тарихи  және  логикалық   бағыттары, анализ және синтез, абстракциялық  тәсіл және басқаларды жатқызамыз.

            Жүйелік  бағыт  дегеніміз  – кәсіпкерлік  қызмет топтарының  кешендік  мінездемелік  негізгі   бөлімшелерің білдіреді.

            Логикалық  бағыт  дегеніміз  – кәсіпкердің  қызметіндегі  негізгі іс шаралардың  анықталуын  көрсетеді.Кәсіпкерлік идеяның тууынан, оны жүзеге асыруға дейінгі аралықтағы  процесс.

             Анализ  тәсілі – жалпы процестің  жеке  тарауларың  анализдеу   бағытында  анықталып  бұдан  соң, синтез этапы  п.б. 

             Абстракциялық  тәсіл -өмір сүрмейтін  әрекеттермен  құбылыстардың  пайда  болуынан  тыс, екі жақтың  процесінен  бас тарту, яғни  тұрақты байланыстардың, құбылыстың  ішкі  мақсаттарын  алуда  пайда  болды. 

 

            6-лек. Кәсіподақтың  меншігі   және  оның  құқықтық  ұйымдастырылған  формасы.

       1.Меншік  формаларының  типтері   және  оның  маңызы.

       2.Кәсіподақтарды  ұйымдастыру   негіздері. 

       3.Кәсіптік  қызметтің  құқықтық  ұйымдастырылған  формасы. 

        Меншік  дегеніміз  әлемдік   категория б.т, яғни , экономикалық  ғылымдар, политология, психология, тарих және социология пәндердің жеке  бөліктерін үйрететін категория  б.т. Меншік  сонымен  қатар  заңды және  экономикалық  меншіктердің  аспектілерінде қарастырады.

        Заңды  меншік  дегеніміз  нақты  бір класстың  әлемдік  топтың            жеке-меншік  қарасты объектілермен  құқықтық түрлі құжаттарды дайындауда  адамдардың  жеке  қатынасы  ретінде  заңды ынталармен  нормалардың  жеке-меншік  құқықтарға  еркіндіктің  пайда  болуын айтамыз.

Экономикалық  меншік  дегеніміз- қосылу  себептері, иелену түрлі  экономикалық  субъектінің  материалды қызметтерді  басқару  нәтижесінде  пайда  болатын  қатынастар  жиынтығын  айтамыз.

        Жеке  меншіктің  теориялық   қатынасы , оның  экономикалық  категория жиынтығы  негізінде танылады, яғни, құн, өзіндік құн, ақша  капитал, еңбек ақы, пайда, салық және т.б.

            1.Сандық

            2.Сапалық 

        Сандық  аспект- меншікті  түрлі   объектілермен  ұсынады. Заводтар, еңбек  құралдар, ақша, потенттер, және  лицензиялармен.

        Сапалық  аспект- Адамдар  арасындағы  кәсіподақтықтар  мен  мемлекеттер   аралық  және  басқа  да субъектер   арасындағы  өндірістік  құралдар  шығарылған  өнімдермен  құнды   қағаздар  және  т.б. арасындағы  қатынас  меншік  түрін  айтамыз.

           Кәсіпкерлік – белсенді  іскерліктің   қоғамның  талаптарын  қанағаттандыру  бағытында  коммерциялық  жетістіктерге   жету  үшін, инновацияны  пайдалануда   новаторлық  мінездемеге  жеке  форма  б.т. Нарықтық  экономикада  жеке  формалары әр-түрлі болып табылады.

               1.Жеке  меншіктік

               2.Мемлекеттік 

               3.Ұжымдық

        Мемлекеттік  меншік  экономикалық  талаптардағы  кеңінен  таралған  меншік түрі.б.т. Кәсіпорын   дегеніміз - өз алдына  қызмет  атқаратын  субъект б.т.

         Кәсіподақ  пайда  табу және  қоғамның  қажеттілігін  қанағаттандыру  мақсаттарында  кәсіпкерлермен  өндірістік  өнімдерді  шығару   оларды  ұсыну б.т.    

         Кәсіпкерлік  дегеніміз- қызмет  етуші  субъектілердің  новаторлық  инициативалық  қызметі. Кәсіпкерлік – экономикалың  және  ұйымдастырудың  жағдайлары, жаңа материалдың  қызмет көрсету мақсатында, және тапқан пайданың шығындарын қысқарту  бағытына  арналған  қызмет түрі.

          Кәсіпкер -  бұл тәуекелден  орықпайтын, жауапкершілікті  мойына алатын, инновациялық  және инициативалық  қызметтерді  іске  асыра отырып , нарықта бәсекеге  түсетін  субъектіні  айтамыз.

          Кәсіпкерлік  қызмет  процесінде  бірнеше  субъектлер қатысады.

               1.Кәсіпкерлер

               2.Тұтынушылар 

               3.Жалданушы  жұмысшылар 

               4.Бизнес  бойынша  серіктер 

               5.Мемлекет

         Кәсіпкерліктің  негізгі  қызығушылығы  тұтынушыларға  көп  мөлшерде  товарлар  мен  қызметтерді  ұсына  отырып, жоғарғы  денгейде  максималды  пайда  табу  жатады.

          Тұтынушы  бизнес  товардың қанша   көлемде  шығарылуын, қызметтердің  қай  денгейде  ұсынылуын , қанша   көлемде  және  қандай  сапада, қандай  бағамен   сатылуын , қандай  орындарда орналасуын 

шешетін  бизнес  түрі  б.т.

    Т-м  к-о бұл  түрлі   меншік формасында  жүргізілетін  к-о,яғни, м-к , жекеменшік ААҚ,ЖАҚ,  және т.б. түрлерде көрсетілетін  көпшілікке  н-е жекеге  т-л   товарлармен  қыз-ді өндіретін   өнеркәсіп  к-о б.т. Т-л бизнес тури-дің  мақсаттарын  кешендік  жүйеде  қанағаттандырады, ол тек жалғыз отель ғана емес сонымен  қатар мейрамханалар, т-к офистер және агенттіктер бола  алады. Отель н/е  т-к офис туристерге  т-к өнімдерді  ж -е қыз-ді ұсынылатын  орын  б.т. Т-к бизнес бірнеше отельдер мен агенттіктердің жұмысынан тұруы мүмкін.Мәселен,Американ қонақ үй  фирмалар «Интерконтиненталь Киптон», «Шератон», «Холледей-Ин» және т-к офистер «Американ экспресс» және т.б. әлемнің барлық жерлерінде кеңінен таралған.

     Бизнесті енгізуде келесідей формалар түрін көрсетуге болады. 1) Жаңа бизнес-бұл бизнес түрі жеке кәсіпкерге тікелей, яғни, оның жжұмыс  істеуін кәсіпкердің өзі жауапкершілікті мойына алады. Мұндағы басты ерекшелік меншік  иесі бизнестегі  еркіндікпен  бақылауға қақылы.Ал оның  кемшілігі болып –меншік иесі басқалар үшін де болған қателіктерге  өзі жауап береді.

     Адамдарды біріктіру, яғни,ұйым  –бұл қызмет түрінде екі н-е  одан  да  көп қатысушылар бірлескен   қызметті атқару мақсатында ұйымдасады.Ұйымды ұйымдастыру үшін ең бірінші қажеттілік болып, алғашқы капитал саналады.Шығындар мен кірістер,қатысушылар арасында теңдей  бөлікке түседі.

                 Шаруашылық  серіктестері мен   қоғамдары.

      Бұл –коммерциялық  қызметпенен   шұғылданау  туралы  өзара  келісімге  отырады.Олар қоғамның  мүлкіне және барлық  міндеттеріне  жауапты б.т. Шаруашылық  қоғамдары 3 түрге бөлінеді.1)ЖШҚ,2)ҚЖҚ, 3)АҚЖШҚ.

     Бұл  коммерциялық  ұйым бір  адам н-е бірнеше адамның   қатысуымен атқарылады.Жорғы капиталы  құжатта көрсетілгендей  әрбірінің  үлесіне тиесілі.

    2.КЖҚ(ОДО).Қызмет негізінде құжаттармен   реттеледі ж -е қоғам қызметі  регломенттік жағдайларға  негізделеді.

    3.АҚ.Басқа  ұйымдардан  өзінің  акциясын шығаруға  жарғы капиталына  сәйкес қызмет атқаруыменен  ерекшеленеді.

          Акционерлік қоғам  2 формаға бөлінеді.

        1.ААҚ(ОАО)

        2.ЖАҚ(ЗАО)

    4.Кооперативтер құрамына өз еркімен  азаматтардың  бірлескен  өндірісті  н-е шаруашылық  қызметті жүзеге  асыру  үшін береді.Коорператив  мүлігі коорператив мүшелерінің  ақшалай н-е материалды формадағы салым  ретінде құрылады.Кооператив мүшелері заңға сәйкес кооператив жарғысында көрсетілген  субсидиялық  жауапкершілікте болады.

    5.Мем-к ж –е муниципалды, унитарлы  к-о.Унитарлы к-о –коммерциялық   ұйым  б.т.Унитарлы к-о мүлігі мем-ң меншігінде болады және ол к-о жұмысшыларының  арасында үлес арқылы бөлінбейді.

     Унитарлы к-о өз міндеті бойынша  барлық өзінің мүлкіне жауап  береді,алайда жеке меншік мүлігінің  міндетін мойнына алмайды.Унитарлы        к –о мемлекет органдары мен өзін-өзі басқару жергілікті органның шешімі бойынша құрылады.