Кәсіпкерлік бәсекелестік, франчайзинг жүйесі

Қазақстандық кәсіпкерлер  үшін халықаралық франчайзинг ең алдымен біріккен кәсіпорын, лицензия сатып алу, тікелей инвестиция және мемлекеттік деңгейдігі келісім  түрінде болуы мүмкін. Көп нәрсе  осы бағтта іске асырылуда, бірақ  өкінішке орай батыс бизнесмендерінің қолдарындағы Қазақстан нарығы оның әлеуеті мен дамуы туралы алған  мәліметтері аз. Шетелдік франчайзерлер  үшін арзан жұмысшы күші мен жоғары білікті мамандардың болуы, қолда  бар ресурстар, оңтайландырылған инфрақұрылым, саяси тұрақтылық және кәсіпкерлікті  қолдауға бағытталған мемлекеттік  саясат ұтымды факторлар бола алар еді.

Шағын бизнестің негізін  қалаудың төртінші жолы – бір отбасы мүшелерінің күшімен негізі қаланып, жұмыс істеп жатқан отбасылық  бизнес. Отбасылық бизнестің көбісі – шабын, бірақ отбасылық бизнестің  ірі кәсіпорынға айналып, отбасылық  болып қала беретін мысалдары  да іс жүзінде аз кездеспейді.

Кез келген отбасылық бизнес – бұл  отбасы мен бизнестің  симбюзы. Отбасының мақсаты –  балаларды тәрбиелеу және отбасы мүшелеріне қарау. Бизнестің мақсаты - өндіріс жолымен немесе тауар  сатып, қызмет көрсетіп пайда табу. Бұл екі мақсат көбінесе бір-бірін  толықтырып отырады, бірақ ұрыс-керіс  жағдайлар да болуы мүмкін. Менеджер қызметкерді жұмысқа кешігіп  келгені үшін сөгуі мүмкін, бірақ  сол кешігіп келген қызметші өз отбасының  мүшесі болса, онда бұл проблематикалық  жағдайға айналады.

Отбасылық бизнестің басты  артықшылығы – кез-келген қиыншылықтарға қарамастан бизнесті жүргізуге көмектесетін туыстық байланыстың беріктігі. Отбасы мүшелері бизнесті ағымдағы қажеттіліктері үшін өздерінің еңбек ақылары  мен дивиденттерін жиі құрбан етеді. Жұмысқа берілгендік, жоғары әдептік нормалар, тұтынушылар үшін тікелей жауапкершілік – отбасылық  бизнестің негізгі критериялары екендігі белгілі. Кәсіпорын отбасылық  бизнестің тағы бір артықшылығына, ірі корпорацияларымен салыстырғанда жұмысшыларға қарау деңгейінің жоғарылығы жатады.

Отбасылық бизнес кәсіпорындары  көлемдері бойынша, ұсынатын өнімдері мен қызмет түрлері бойынша әр алуан болуымен ерекшеленеді. Отбасының  бизнеске қатысу деңгейі бойынша  былай айыруға болады:

1. толығымен отбасы басқаратын және бақылайтын бизнес.
2. Отбасы бақылайтын, бірақ маман менеджерлер басқаратын бизнес.
3. Отбасы тарапынан басқарылмайтын бизнес.

Франчайзингтік  қарым-қатынастардың терминологиясы

                              Пайдаланылған әдебиеттер:

1. К.Б. Бердалиев «Қазақстан экономикасын басқару негіздері», Алматы «Экономика», 2001ж.
2. Г.С. Смағұлова «Аймақтық экономиканы басқару мәселелері», оқу құралы, Алматы 2005 ж.
3. С.С.Сахариев, А.С.Сахариева «Жаңа кезең – экономикалық теориясы» (оқулық), Алматы «Данекер» 2004ж.
4. «Қазақстан – 2030» стратегиясы.
5. Д.Қ. Қабдиев, «Экономикалық саясат» Лекциялар, Алматы 2002ж.  «Экономика».