Елдің экономикалық жағдайын макроэкономикалық көрсеткіштерді есептеу

                             Қазақстан Республикасының білім  және ғылым министрлігі

                                        Әл-фараби атындағы Қазақ Ұлттық  университеті

 

 

 

 

 

 

 

С Ө Ж

                                                                                           

 

                                                                                           Тақырыбы: Елдің экономикалық жағдайын макроэкономикалық көрсеткіштерді есептеу

 

                                              Орындаған:

                                           

                                              Тексерген:

 

 

 

 

 

 

Алматы-2012

 

Макроэкономика – ұлттық өндіріс  көлемінің жалпы деңгейі, жұмыссыздық  пен инфляция сияқты іргелі проблемаларды  зерттейтін ғылым; экономикалық жүйені біртұтастылық ретінде қарастыратын, әрі ел экономикасының даму факторлары мен нәтижелерін жалпылама түрде  зерттейтін экономикалық теорияның  маңызды бір саласы.

Макроэкономиканың зерттейтін негізгі  проблемалары:

1. Тұрақты экономикалық өсу, оның қарқыны мен динамикасы;

2. Экономикалық цикл, оның пайда болу себептері;

3. Жұмысбастылық деңгейі және жұмыссыздық мәселесі;

4. Бағалардың жалпы деңгейі және инфляция мәселесі;

5. Пайыз мөлшерлемесінің деңгейі және ақша айналымының мәселесі; 

6. Мемлекеттік бюджет жағдайы;

7. Бюджет тапшылығын қаржыландыру мәселесі және мемлекеттік қарыз мәселесі;

8. Төлем балансының жағдайы және валюта бағамының мәселелері;

9. Ел ішіндегі ұлттық нарықтардың жағдайы және олардың сыртқы ортамен байланысы;

10.  Макроэкономикалық саясатты жүргізу мәселелері.

Кез келген ғылым сияқты макроэкономика да теориялардың өзара байланысы  мен бақылауларға бағытталған. Сол  себептi, макроэкономикалық теорияны зерттеу мақсаты бұл экономиканы  қалыптастыру механизмiнiң түсiнiгi болып  табылады, яғни экономикалық бақылаулар теория негiзiнде қалыптасқан

Экономикалық көрсеткiштер экономикалық саясатта, экономикалық талдау және бағалау  үшiн жиi қолданылады. Жалпы Ұлттық өнiм (ЖҰӨ) азаматтар табыстарының жиынтығын  және өндiрiс тауарлары мен қызметтерi үшiн жұмсалған жалпы шығын  көлемiн сипаттайды.

ЖҰӨ экономика көрсеткiштерiнiң  ең нақтысы деп есептеледi. Статистикалық  деректер мемлекеттiң экономика  министрлiгiнiң 3 айда бiр есептеуi бойынша, экономикалық iс-әрекет нәтижесiн бiрыңғай көрсеткiшпен беруге негiзделген. ЖҰӨ-дi төмендегiдей бөлiктерге бөлiп көрсетуге  болады:

1) Барлық экономикалық агенттер  табысының жиынтығы. 2) Өндiрiс тауарлары мен көрсетiлген қызметтердiң жалпы шығын көлемi. 

ЖҰӨ – экономика жағдайын сипаттайды, себебi адамдар аз табыстарға қарағанда  үлкен табыстарды көбiрек қалайды. Яғни өндiрiс тауарлары мен көрсетiлген қызмет көлемi жоғарылаған сайын, өзiндiк  қанағаттану дәрежесiнiң деңгейi, өндiрiстiк және мемлекеттiк тұтыну деңгейi жоғары болады.

ЖҰӨ – экономикадағы табыс пен  өндiрiстегi шығын көлемiн бiрдей өлшейдi. Себебi бұл өлшемдер соңында бiрдей болады. Жалпы, экономика үшiн табыс  көлемi шығын көлемiне тең болуы  керек.

Жалпы Ішкі Өнім, ЖІӨ (ағылш. Gross Domestic Product) — мемлекет территориясындағы барлық өндірушілердің белгілі бір кезең  ішінде өндірген түпкі тауарлары  мен көрсеткен қызметтерінің  нарықтық құнын білдіретін жиынтық  көрсеткіш. Бұл атауды ең алғаш Саймон Кузнец ұсынды.

Жалпы Ішкі Өнім - қорытынды макроэкономикалық  көрсеткіштердің бірі, бір жылда  елдің ішінде осы елге, сондай-ақ өзге де елдерге тиесілі өндіріс  факторларын пайдалана отырып жасалынған түпкілікті өнімнің рыноктық бағалармен белгіленген жиынтықты құнын  білдіреді.

атаулы' (ағылш. nominal GDP) — берілген жылдағы ағымдағы бағалар арқылы көрсетіледі.

нақты (ағылш. real GDP) (инфляцияға түзетілген) — базалық жыл ретінде көрсетілген  уақыттағы бағалар арқылы көрсетіледі . Нақты ЖІӨ бағаның әсерін емес, нақты өндіріс өсуінің ЖІӨ-ге әсерін көрсетеді.

Атаулы ЖІӨ-нің нақты ЖІӨ-ге қатынасы ЖІӨ дефляторы" деп аталады.

Фактылы ЖІӨ— толық жұмыспен қамтылмаған  кездегі ЖІӨ. Экономикада іске асырылған  мүмкіндіктерді көрсетеді.

Әлеуетті ЖІӨ — толық жұмысбастылық  кезіндегі ЖІӨ.Экономиканың бар  мүмкіндікті пайдалану кезіндегі  ЖІӨ-н көрсетеді.

Инвестиция қоры – бұл фирманың қордағы тауарларының бағасының  өсiмi (егер қорлар қысқартылса, инвестиция қоры өлшемi терiс мәнге ие болады).

Мемлекеттiк шығындар – өкiмет  тарапынан сатып алынатын тауарлар мен қызмет көрсетулердiң жалпы  құны

Таза экспорт тауарлар мен көрсетiлген қызметтердiң экспорт және импорт құны көлемiнiң айырмашылығына тең.

Ұлттық  табыс (ҰТ) – бұл экономикада  өндiрiстiң барлық факторларымен (жермен, еңбекпен, капиталмен, кәсiпкерлiкпен) өндiрiлген өнiмнiң бағасы.

Жеке табыс (ЖТ) –барлық үй шаруашылықтары табыстарының сомасы + трансферттiк  төлемдер. Ол тұтынуға, ақшаны жинауға, салықтарды төлеуге кетедi.

Нидерланд патшалығы (бейресми атауы – Голландия) – Батыс Еуропадағы мемлекет. Нидерландының солтүстік және батыс бөлігі Солтүстік теңіздің жағалауында орналасқан. Жер аумағы 41532 км². Халқы 15,6 млн. (2000). Тұрғындарының 96%-ы голландықтар. Ресми тілі – нидерланд (голланд) тілі. Халқының 50%-ға жуығы – католиктер, 40%-ға жуығы – протестанттар. Нидерланд – король (патшайым) басқаратын конституциялық монархия. Жоғары заң шығарушы органы екі палатадан (бірінші және екінші) тұратын Бас Штаттар. Астанасы – Амстердам қаласы (үкімет резиденциясы Гаага қаласында орналасқан). Әкімшілік жағынан 12 провинцияға бөлінеді. Ақша бірлігі – еуро (2002). Ұлттық мейрамы – Патшайым күні (патшайым Беатрикстің таққа отырған және оның анасы Юлиананың туған күні) – 30 сәуір. Нидерланд БҰҰ-ға (1945), Еуроодаққа (1957),НАТО-ға (1949) мүше.

Нидерланд,Нидерланд корольдігі (бейресми атауы – Голландия) – Батыс  Еуропадағы мемлекет. Нидерландының  солтүстік және батыс бөлігі Солтүстік  теңіздің жағалауында орналасқан. Жер  аумағы 41532 км2. Халқы 15,6 млн. (2000). Тұрғындарының 96%-ы голландықтар. Ресми тілі –  нидерланд (голланд) тілі. Халқының 50%-ға жуығы – католиктер, 40%-ға жуығы  – протестанттар. Нидерланд –  король (патшайым) басқаратын конституциялық монархия. Жоғары заң шығарушы органы екі палатадан (бірінші және екінші) тұратын Бас Штаттар. Астанасы –  Амстердам қаласы (үкімет резиденциясы Гаага қаласында орналасқан). Әкімшілік жағынан 12 провинцияға бөлінеді. Ақша бірлігі – еуро (2002). Ұлттық мейрамы – Патшайым күні (патшайым Беатрикстің таққа отырған және оның анасы Юлиананың туған күні) – 30 сәуір. Нидерланд БҰҰ-ға (1945), Еуроодаққа (1957), НАТО-ға (1949) мүше.

Елордасы (және ең ірі қаласы): Амстердам

Координаталары: 52°21′N, 04°52′E

Ресми тілдері: Голланд тілі

Этникалық топтары  : 80.9% голландықтар

  2.4% германдықтар

  2.4% индонезиялықтар

        2.0% суринамдықтар

            12.3% басқалары

     Халық атауы: Dutch (датч)

     Үкімет түрі: Парламенттік демократия

                               Конституциялық монархия

                     Патша: Queen Beatrix

     Премьер-министр: Jan Peter Balkenende

     Тәуелсіздік: (Eighty Years' War)

     Демократиялық: Шілденің 26, 1581

     Қабылданған: Қаңтардың 30, 16484

     ЕО мүшелігі: Мамырдың 25, 1957

     Аумағы:

Барлығы 41 526  км² (134-ші)

     Су (%): 18.41

     Жұрты: 2007 сарап. 16,570,613 (61-ші)

    ЖІӨ (АҚТ) 2006 сарап.

Бүкіл: $541 млрд (23-ші)

Жан басына шаққанда: $35,078 (10-шы)

ЖІӨ (nominal) 2005 сарап.

Бүкіл : $625.271 млрд (16-шы)

Жан басына шаққанда: $38,618 (10-шы)

АДИ:   (2006)  0.947 (жоғары) (10-шы)

Ұлттық ақшасы: Еуро (€)5 (EUR)

Уақыт белдеу(лер)і: CET (UTC+1)

Жазғы уақыт: CEST (UTC+2)

Телефон белгілемесі: +31

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 1. Нидерланды туы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 2. Нидерландының елтаңбасы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 3. Нидерландының орналасуы

 

Жер аумағы• Барлығы  41 526 км²        • % су беті 131-ші    18,41

Жұрты

• Сарап (2011) 16 733 727 адам (61-ші)

• Тығыздығы  394 адам/км²

 

 

 

 

 

 

 

Экспорт, 2008-2011 жж.
жыл	Экспорт, млрд. долл.	Дүниежүзілік экспорттағы үлесі %	ЖІӨ-дегі, %	Жан басына шаққандағы экспорт, долларов	Экспорттың өсу қарқыны,%
2008	664	3,36	76,2	40235	114,3
2009	546	3,44	68,9	32,973	82,2
2010	608	3,25	78	36598	111,4
2011	625	3,11	75,3	38658	112,6

 

 

 

Импорт, 2008-2011 гг.
жыл	Импорт, млрд. долл.	Дүниежүзілік импорттағы үлесі, %	ЖІӨ-дегі ,импорт үлесі %	Жан басына шаққандағы импорт, долларов	өсу үдерісі,%
2008	592	3.05	68	35872	114.7
2009	492	3.17	62	29712	83.1
2010	550	3.02	70.6	33107	111.8
2011	568	3,09	65	36952	113,6

 

 

 

 

 

 

Тұтыну шығындары, 2008-2011 гг.
жыл	Тұтыну шығындары, млрд. долл.			Дүниежүзілік тұтыну шығынындағы үлесі, %	Жан басына шаққандағы тұтыну шығындары, долларов
2008	620			1.34	37569
2009	592			1.31	35751
2010	576			1.19	34672
2011	587			1,26	35265
Жалпы инвестиция, 2008-2011 гг.
жыл		Жалпы инвестиция, млрд. долл.	Жан басына шаққанда, долларов			өсу үдерісі,%
2008		178	10786			78
2009		148	8938			83.1
2010		146	8788			98.6
2011		151	96231			95,3

 

ЖІӨ, млрд.долл., 2008-2011 гг.                 Жан басына шаққанда

2008  783 млрд. долл.                    47619 долл

2009  871 млрд. долл.                    52778 долл

2010  779 млрд. долл.                    47889 долл

2011            706,7 млрд. Долл                     46891 долл

 

Жұмысбастылық:8.33 миллион (2011)

Жұмыссыздық деңгейі 5%(2011)

Инфляция деңгейі 1.2 % (2011)

Сонымен, Нидерланды – экспортқа бейімделген жоғары өнімді ауыл шаруашылығы бар, дамыған өнеркәсіпті ел. Экономикасында сыртқа капитал шығару, сыртқы сауда, теңіз транспорты маңызды орын алады. Мұнай, табиғи газ (жылына 90 млрд. м3 шамасында) өндіріледі. Өнеркәсіптің жетекші салалары: мұнай өңдеу (органикалық химия өнімдерін өндіру), мұнай-химия, машина жасау, кеме және ұшақ, газ және химия өнеркәсібіне қажетті құрал-жабдықтар, дәрі-дәрмектер жасау, металлургия мен металл өңдеу, электротехника (Нидерланд – дүние жүзіндегі бейне және дыбыс аппаратураларын шетке шығаратын ең ірі мемлекеттердің бірі), дәмдік тағамдар шығару. Алмас пен қымбат бағалы тастарды өңдеу бұрыннан жақсы дамыған сала болып есептеледі. Ауыл шаруашылығында етті-сүтті ірі қара өсіру басым. Нидерланд – дүние жүзіндегі сүт пен сүт өнімдерін сыртқа ең көп шығаратын мемлекеттердің бірі (сары майдың дүниежүзілік экспортының 1/5; қоюлатылған сүттің 1/2 ; құрғақ сүттің 1/4; ірімшіктің 1/4 бөліктері Нидерландының үлесіне тиеді). Сондай-ақ сыртқа көп мөлшерде шошқа, құс етін, жұмыртқа, темекі, арақ-шарап пен сыра шығарады. Жылыжайда көкөніс пен жеміс-жидек (жылыжайлардың көлемі жөнінен дүние жүзіндегі алғашқы орындардың бірін иеленеді), гүлдер мен гүл түйнектерін (жылына 2 млрд-тан астам қызғалдақ түйнектерін шет елдерге сатады), саңырауқұлақтар өсіру жақсы дамыған. Негізгі ауыл шаруашылығы дақылдары – бидай, картоп, қант қызылшасы. Балық аулау, шетелдік туризм де қазынаға елеулі пайда келтіреді. Ұлттық жиынтық өнімнің жан басына шаққандағы жылдық мөлшері 18560 АҚШ долларына тең. Негізгі сауда серіктестері – Еуроодақ елдері.

2009-2011 жыл аралығында бұл елдің  макроэкономикалық көрсеткіштерінен  дүниежүзілік дағдарысқа байланысты ЖІӨ,импорт,экспорттың азды-көпті азайған шамаларын көруге болады,алайды осы 2011 жылдан бастап мемлекет экономикасының деңгейі қалпына келе бастағанын байқадық.Яғни бұл көрсеткіш нидерланды экономикасының жоғары деңгейде екенін, басқа да циклдiк дағдарыстың процессiнде төзетін ел екенін куәландырады.