Бағалы қағаздар нарығы

    Қор биржасы - бағалы қағаздар сатып алынатын және сатылатын тұрақты рынок. Қор биржасында экономикаға ұзақ мерзімді инвестиция салу және мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру үшін қаражат жұмылдырылады, акционды компаниялардың акциялары, облигациялары, мемлекеттік облигациялар сатып алынады және сатылады. Биржада айналысқа түсетін бағалы қағаздардың бағамы белгіленеді, бұл бағам түсетін кіріспен (дивиденд не пайыз түрінде), несие пайызының деңгейімен айқындалады. Қор биржасындағы операциялар ақша капиталдарын тартуға, оларды өндірістің түрлі салалары арасында қайта бөлуге жәрдемдеседі. Қор биржасы тәжірибесінде бағалы қағаздардың мәміле жасалған сәттегі бағамы мен оның аяқталған кездегі бағамы арасындағы айырмадан табыс алу мақсатындағы операциялар кең қолданылады.       

    Қор нарығында не болып жатқандығын түсіну үшін, түрлі акцияларға салымының кірісін орташалау қажет. Ал, оларың саны нарықта мыңнан асады. Сондықтан, жалпы бағалы қағаздар нарығының жай-күйін пайымдау үшін инвесторға «өлшеуіш құрал» керек. Дәл осы құрал ретінде индекстер қолданылады. Индексті құру тәсілі әртүрлі. Сондықтан, бір мезгілде бір ғана нарықтың бірнеше түрлі (тіпті көптеген) индекстері болуы мүмкін. Индекстер нарықтың серпінділігі мен жай - күйін сипаттайтын, ондағы өткен өзгерістерді бақылап отыратын және келешектегі оның бет алысын болжауға мүмкіндік беретін бағалы қағаздар нарығының индикаторы болып саналады. Листингтік компаниялар бағалы қағаздарының кірісі мен баға көрсеткіштері индекс есеп айырысының негізі болып табылады.

   Доу-Джонс (DJI) Индексі

    Бұл индекс 1884 жылы АҚШ-та есептелінді. Доу-Джонса 4 индексі бар. Атап айтсақ: Доу-Джонстің өндірістік индексі (The Dow Jones Industrial Average - DJIA)- 30 ірі өндірістік корпорациялардың акция курстарының қозғалысының жай орташа көрсеткіші. Доу-Джонстің өндірістік индексі қаржы нарығында ең көне және көп тараған көрсеткіш болып саналады. Оның құрамы өзгеріске ұшыраған емес, оның компененттері нарықтағы және АҚШ экономикасындағы ірі өнеркәсіп корпорацияларының позициясына байланысты өзгереді. Бірақ қазіргі кезеңде мұндай жағдайлар болған емес.

     Атап айтқанда оның  құрамына Нью-Йорк қор биржасында  анықталған акциялардың нарықтық  бағамының 15 до 20% кіреді. Бұл индекс  оның құрамына кіретін акциялардың  бағамдарын қосу арқылы және алынған соманы бекітілген деноминаторға (акция түрінде акциялар мен дивидендтерді бөліктеу мәні арқылы анықталады. Ол шығарылған акциялардың нарықтық құнының 10 пайызын құрайды және қосылу және жойылу компонентерінің орнын басады) бөлінеді. Доу-Джонса индексі тармақ бойынша котировка жасалынады. Оның құрамы Нью-Йорк қор биржасында анықталатын акциялардың нарықтық құнынан тұрады. Қазір нарықта оған Чикагода фьючерстік контракттер қосылды. Доу-Джонстың Көліктік индекс (The Dow Jones Transportation Average - DJTA) – 20 көліктік корпорациялардың (авиакомпаниялар, теміржол және автокөлік компаниялары) акцияларының бағамының қозғалысын көрсететін орташа көрсеткіш. 15 компаниялардың Доу-Джонстың коммуналдық индексі (The Dow Jones Utility Average - DJUA)- газ және электр жабдықтаушы компаниялардың акцияларының бағамының қозғалысын көрсететін орташа көрсеткіш. Доу-Джонстың құрамдас индексі (The Dow Jones Composite Average - DJCA)- Доу-Джонстың өнеркәсіп, көлік және коммуналдық индекстердің құралған көрсеткіш.

    "Стэндард энд пауэрз" (S&P) Индексі

Аталынған индекс егеменді "Стэндард энд пауэрз" компаниясы екі түрлі вариантпен жариялайды: біріншісі-500 корпорацияның акциялары  бойынша; екіншісі – 100 корпорацияның  акциялары бойынша; S&P – 500 - 500 корпорацияның акцияларының нарықтық бағаға теңестірілген индексі төмендігідей пропорциямен анықталады: 400 өнеркәсіп корпорациясы, 20 көлік, 40 қаржы және 40 коммуналдық корпорациялар.Оның құрамына тіркелген компаниялардың акциялары кірген, бірақ сонымен қатар, Америкалық қор биржасы мен биржадан тыс айналымдағы акцияларда есепке алынады. Индекс Нью-Йорк қор биржасында барлық шығырылған акциялардың нарық құнының 80 пайызын құрайды.

Аталынған индекс Доу-Джонстың индекстерімен  салыстырғанда күрделі болып  есептелінеді, себебі онда корпорация саны жоғары және барлық акциялар акционерлердің қолындағы акцияларды есепке алып теңестіріледі. Бұл индекстер бойынша фьючерсы и опциондар Чикаго қор биржасында сатылады. S&P - 100. Индекс жоғарыда аталынған 500 корпорациядың индексінің негізінде есептелінеді, бірақ онда Чикаго биржасында тіркелген опциондар бойынша компаниялардың акциялары есепке алынады. Оның негізін өнеркәсіп корпорациялары құрайды.

     Нью-Йорк қор биржасының (NYSE Index) Индексі

Аталынған индекс дегеніміз  Нью-Йорк қор биржасында бағалы қазаздары тіркелген барлық корпорациялардың акцияларының курстарының нарықтық бағамына теңестірілген көрсеткіш, басқаша айтқанда, Нью-Йорк қор биржасында тіркелген барлық компанияларының акцияларының орташа бағамы жеке корпоррциялардың нарықтық бағамына теңестіріліп анықталады. Тармақтармен анықталатын Доу-Джонса индексіне айырмашылығы NYSE индексі доллармен көрсетіледі. Аталынған индекс бойынша опциондық операциялар Нью-Йорк қор биржасында жүргізіледі, ал фьючерстік операциялар Нью-Йорк қор биржасының бөлімі болып есептелінетін Нью-Йорк фьючерстік биржасында жүргізіледі.

    1972 жылдың 17 мамырында қаржы құралдарымен жұмыс істеген 24 нью-йорктік брокерлер және олардың лондондық әріптестер, кофеханаларда (ең белгілі кофехана «Тонтин»), Нью-Йорк қор биржасын құру туралы «Платан астындағы келісім» (Бұттонуоод Агреемент) құжатына қол қойды.

   1975 жылдан бастап 1366 жеке мүшелердің меншігінде болған коммерциялық емес корпорацияға ауысты. Корпорациядағы мүшелер орындары сатыла алады, әрбір орынның құны қазіргі кезде 3 миллион АҚШ долларына тең.

   2006 жылдың наурыз айының басында НYСЕ Арцһіпелаго Һолдінгс электрондық биржасымен қосылуын аяқтады және өз тарихында бірінші рет инвесторларға акцияларын ұсынды, сөйтіп, коммерциялық ұйымға айналды. НYСЕ Гроұп акцияларының сауда-саттығы биржаның өзінде жүргізіледі; капиталандыру 2007 жылдың 5 желтоқсанына қарай $22,6 млрд. құрды.

   2006 жылдың маусым айының басында Нью-Йорк қор биржасының болашақта еуропалық Еұронехт қор биржасымен қосылып кетуі туралы жарияланды. Бұл қосылу 2007 жылдың 4 сәуірінде болды [2]

   Нью-Йорк қор биржасындағы жерде жатқан «трейдерлер. Әрбір сатылатын құнды қағаздың бөлек сауда орталығы бар.

   Биржада акциялар мен басқа да құнды қағаздармен операциялар жүргізіледі. Биржада бағалы қағаздар 3 мың (2008) серіктестіктермен баға белгіленеді. НYСЕ-де сататын серіктестіктіерінің жалпы капиталандыруы, 2006 жылдың соңына қарай $26,5 трлн. құрады.

   НYСЕ директорлар кеңесі төрағадан, президенттен, биржаның он мүжесінен және іскерлер тобының он өкілдерінен тұрады.

   Биржа ғимараты Уалл Стреет, 11 адресі бойынша танымал Уолл-стрит көшесінде орналасқан.

2007 жылы 17 ақпанда - тапсырыстар тасқыны кесірінен Нью-Йорк қор биржасының сауда-саттық электрондық жүйесі жұмыс көлемімен жұптаспай, тапсырыстардың бір бөлігі орындалмай қалған.

     Америка қор биржасының (AMEX) Индексі

Америка қор биржасы  әртүрлі әдіспен анықталатын  екі негізгі индексті жариялайды. Америка қор биржасының негізгі  нарықтық индексі (AMEX Major Market Index) болып 20 алдыңғы қатарлы өнеркәсіп корпорацияларының акцияларының бағамының қозғаласының орташа жай көрсеткіші есептіленеді. Аталынған индекс Доу-Джонс индексінің өзіндік суституты санатында пайда болған. Ол Америка қор биржасында жарияланғанымен, оның құрамына Нью-Йорк қор биржасында тіркелген барлық компанияларының акциялары кіреді. Сонымен қатар, оның 15 компоненеті Доу-Джонс индексінің компоненті болып есептелінеді. Фьючерстік операциялар Чикаго сауда биржасында жүргізіледі. Америка қор биржасының (AMEX Market Value Index) нарықтық құн индексі басқа тәсілмен есептелінеді. Ол компонент ретінде анықталған корпорациялардың барлық шығарылған акцияларының нарықтық құнына теңестіріліп анықталатын көрсеткіш болып есептелінеді. Ол алғаш рет 1973 жылы Америка қор биржасында тіркелген ірі салалық топтарға кіретін корпорациялардың 800 шығарылған акциялары компонент санатында жарияланды. Оның құрамына жай акциялар, депозиттік куәлік, және тіркелген сертификаттар да кіреді.

Оның техникалық тұрғыдан ерекшелігі есептеу кезінде акциялардың құрамына кіретін нақты ақшамен төленетін дивидендтер қайта инвестицияланады және соның негізінде индексте көрсітіледі. Опциондық операциялар Америка қор биржасында жүргізіледі.

 

     Биржалық айналымнан тыс Индекс (NASDAQ)

Ұлттық қор дилерлерінің ассоциациясы Биржалық айналымнан тыс  Индекс ретінде және жеке салалар  бойынша корпорациялардың құнды  қағаздары ретінде бірнеше индекстерді  есептеп шығарды, Оның ішінде негізгі  түрі – NASDAQ индексінің компонентінің құрамына 3500 корпорацияның акциялары кіреді ( биржалардағы анықталатын түрлерінен басқа). Аталынған индекс оның құрамындағы акциялардың нарықтық бағамына теңестіріліп анықталады. Ол алғаш рет 1971 жылдың ақпан айында есептелініп шығарылды. Опциондық және фьючерстік операциялар Чикаго тауар биржасында жүргізіледі. Қор индексінің құлдырауы ұлттық валютаның құлдырауына әкеліп соғады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

              Халықаралық қор биржалары таныған қор биржаларының тізімі

 

1. Америка қор биржасы (American Stock Exchange).
2. Австрия қор биржасы (Wiener bourse AG).
3. Гонконг қор биржасы (Hong Kong Exchanges and Clearing).
4. Амстердамдағы «Евронекст» Еуропа қор биржасы (Euronext Amsterdam).
5. Брюссельдегі «Евронекст» Еуропа қор биржасы (Euronext Brussels).
6. Лиссабондағы «Евронекст» Еуропа қор биржасы (Euronext Lisbon).
7. Париждегі «Евронекст» Еуропа қор биржасы (Euronext Paris).
8. Ирландия қор биржасы (Irish Stock Exchange).
9. Италия қор биржасы (Borsa Italiana SPA).
10. Лондон қор биржасы (London Stock Exchange).
11. Лондон халықаралық қаржы фьючерстері биржасы (London International Financial Futures and Options Exchange).
12. Малайзия қор биржасы (Bursa Malaysia).
13. Үндістан ұлттық қор биржасы (National Stock Exchange of India Limited).
14. Неміс қор биржасы (Deutsche bourse AG).
15. Нью-Йорк қор биржасы (New York Stock Exchange).
16. Испанияның біріккен қор биржасы (ВМЕ Spanish Exchanges).
17. Құрамына Стокгольм, Хельсинки, Таллин және Рига биржалары кіретін біріккен қор биржасы (Hex Integrated Markets Ltd.).
18. Сингапур қор биржасы (Singapore Exchange).
19. Стамбул қор биржасы (Istanbul Stock Exchange).
20. Стокгольм қор биржасы (Stockholm Exchange).
21. Токио қор биржасы (Tokyo Stock Exchange).
22. Француз халықаралық қаржы фьючерстері биржасы (French International Financial Futures Exchange MATIF).
23. Франкфурт қор биржасы (Frankfurt Stock Exchange).
24. Филиппин қор биржасы (Philippine Stock Exchange).
25. Афина қор биржасы (Athens Exchange).
26. Австралия қор биржасы (Australian Stock Exchange).
27. Джакарта қор биржасы (Jakarta Stock Exchange).
28. Йоханнесбург қор биржасы (Оңтүстік Африка) (JSE Securities Exchange South Africa).
29. Копенгаген қор биржасы (Copenhagen Stock Exchange).
30. Люксембург қор биржасы (Bourse de Luxembourg).
31. Мальта қор биржасы (Malta Stock Exchange).
32. Монреаль қор биржасы (Bourse de Montreal).
33. Жаңа Зеландия қор биржасы (New Zealand Exchange).
34. Осака қор биржасы (Osaka Securities Exchange).
35. Осло қор биржасы (Oslo bourse).
36. Швейцария қор биржасы (SWX Swiss Exchange).
37. Чикаго опциондар биржасы (Chicago Board Options Exchange).
38. Чикаго мерзімді тауар биржасы (The Chicago Board of Trade).
39. Чикаго тауар биржасы (Chicago Mercantile Exchange).
40. Шанхай қор биржасы (Shanghai Stock Exchange).
41. Шэньчжень қор биржасы (Shenchzhen Stock Exchange).
42. Оңтүстік Корея қор биржасы (Korea Stock Exchange).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    Швейцарская фондовая биржа (Swiss Exchange — SIX)

Финансовые традиции Швейцарии давно известны всем крупным  мировым инвесторам и компаниям, которых влекут привлекательность  ведения бизнеса и широкие  возможности в горной европейской  стране. Неудивительно, что 25% находящихся в листинге крупнейшей фондовой биржи Швейцарии SIX Swiss Exchange эмитентов имеют иностранную прописку, что сравнимо только с показателями другого гиганта на рынке ценных бумаг — LSE.

    Создание швейцарской фондовой биржи.SIX Swiss Exchange базируется в Цюрихе, а годом ее основания принято считать 1873 год. Владеют долями в биржевой площадке ассоциация из 55 банков, каждый из которых имеет равное право голоса в вопросах, касающихся управления и регуляции данной фондовой структуры.

   SIX Swiss Exchange стала первой фондовой организацией в мире, перешедшей на полностью автоматическую систему торговли, клиринга и расчетов. Произошло это в 1995 году.

    Совместно с Deutsche B?rse Швейцарская биржа контролирует торговую площадку Eurex, имеющей статус одной из крупнейших в объеме операций с производными инструментами, такими как фьючерсы и опционы.

    SIX Swiss Exchange занимает 14 место в списке наикрупнейших бирж планеты с рыночной капитализацией в 1,229 млрд долларов.

Индекс SIX Swiss Exchange

    SIX Swiss Exchange является основной биржей и рынком для акций ведущий международных компаний, таких как Novartis, Nestl, Roche, ABB и UBS. Таким образом, индексы, составляемые биржей SIX Swiss Exchange, являются серьезным и общепризнанным инструментом международного значения. Наиболее известен индекс Swiss Market Index SMI, включающий 20 крупнейших и наиболее ликвидных ценных бумаг на швейцарском фондовом рынке.

Швейцария. Наиболее крупная  из швейцарских бирж — Швейцарская  фондовая биржа, образованная в 1996 г. в результате объединения бирж Цюриха, Базеля и Женевы, участвует в международном обороте ценных бумаг. Большую роль играет Женевская фондовая биржа, которая проводит биржевые операции, котировку ценных бумаг, выплачивает комиссионные посредникам, определяет порядок совершения операций. Управляет биржей биржевая палата, назначающая персонал биржи и секретаря. Сделки на ней заключаются маклерами. Брокерские компании и банки, как правило, делегируют на Женевскую биржу своих маклеров, которые должны быть

6 Рынок ценных бумаг  либо полными, либо ассоциированными  членами Женевской биржевой палаты.

Биржевые курсы официально регистрируются государственными комиссарами  биржи. К котировке на бирже не принимаются ценные бумаги компаний, капитал которых не достиг 1 млн. швейцарских франков. Операции с рентой и облигациями проводятся за наличные. Операции биржевого характера осуществляются только переводными бонами швейцарского национального или клирингового банков. Для ценных бумаг со сделкой под эмиссию биржевая палата определяет специальный ликвидный порядок.