Автор: Пользователь скрыл имя, 09 Октября 2011 в 13:10, статья
Қоршаған ортаны ластау – адамның шаруашылық қызметінің нәтижесінде - қатты, сұйық және газ тәріздес қалдықтарды табиғи ортаға: атмосфераға, гидросфераға, топыраққа шығару; қоршаған ортада қажет емес физикалық факторлардың: шудың, жылудың, сәуле шығаратын радиацияның, ультрадыбысты толқындардың, вибрациялардың және т.б. пайда болуы нәтижесінде қоршаған ортаның физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеруі. Қоршаған ортаның ластануы санитарлық-гигиеналық нормативтердің асып түсу деңгейімен сипатталады.
Табиғи орта
және адамзат аурулары
Қазақстан Республикасының
экологиялық заңнамасы
Қоршаған табиғи орта – адамның өміріне, тіршілік ету жағдайына және денсаулығына әсер ететін табиғи компоненттердің жиынтығы. Қоршаған табиғи ортаның компоненттеріне атмосфералық ауа, сулар, топырақ, жер асты байлықтары, хайуанаттар және өсімдіктер әлемі жатады.
Қоршаған ортаны ластау – адамның шаруашылық қызметінің нәтижесінде - қатты, сұйық және газ тәріздес қалдықтарды табиғи ортаға: атмосфераға, гидросфераға, топыраққа шығару; қоршаған ортада қажет емес физикалық факторлардың: шудың, жылудың, сәуле шығаратын радиацияның, ультрадыбысты толқындардың, вибрациялардың және т.б. пайда болуы нәтижесінде қоршаған ортаның физикалық-химиялық қасиеттерінің өзгеруі. Қоршаған ортаның ластануы санитарлық-гигиеналық нормативтердің асып түсу деңгейімен сипатталады.
Елдегі экологиялық жағдаяттың нашарлауы да алаңдаушылық туғызады. Экологиялық мәселелер адамзат үшін маңыздылығымен-ақ елеусіз алдыңғы шепке шықты.
Адамдарда кездесетін кейбір патологиялық аурулардың таралуына, экологиялық факторлар тобының әсеріне бақылау жүргізгенде бірқатар мәселелер нақтыланған. Мысалы, жүйке, қан айналыс жүйесінің, асқорыту мүшелерінің патологиясына ішетін су сапасының төмендігі, атмосфераның ауыр металдар мен мұнай өнімдері буымен ластануы едәуір әсер ететіні анықталды. Қатерлі ісік ауруларының 75-80%-ы химиялық заттардың (асбест, полициклді көмірсулар, ауыр металдар) әсерінен пайда болады. Аяқ-қолдарының дамуы тежелген, мүшелері жетілмеген сәбилердің туылуы, өлі туу мен төтеннен іш тастаудың жиілігі ластанған ауадағы кейбір заттар мен дәрілік препараттарға да байланысты. Олай болса, халықтың денсаулығына экологиялық қауіп-қатерді азайту үшін қоршаған ортаны тазарту бағытындағы нақты істерге шындап кірісу қажет.
Қазақстан Республикасында табиғи жүйелердің өздігінен реттелу қабілетін және антропогендік қызмет салдарының орнын толтыруды қолдау үшін жеткілікті, ландшафттық және биологиялық әралуандықты сақтау және қалпына келтіру жөніндегі ғылыми негізді шаралар жүзеге асырылатын болады.
Табиғи ортаны сақтау және қалпына келтіру жөніндегі шаралар:
-қоршаған ортаның сапасын басқару жүйесін оңтайландыру;
-табиғатты пайдалануды
басқаруда экожүйелік
-мемлекеттік,
өндірістік және қоғамдық
-қоршаған ортаға мониторинг жүргізу жүйесін дамыту;
-жер және
су ресурстары тозуының, ластануының,
әуе алабының ластануының
-Жердің озон
қабаты мен климатқа
-биологиялық
әралуандықты сақтау және
-ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың ауданын ел аумағының кемінде 10%-ына дейін кеңейту;
-табиғи жүйенің
тұтастығын сақтау және
-антропогендік
іс-әрекеттен бұзылған
-өндірістік
объектілердің жұмыс істеу
-экологиялық
апат аймақтарын, зымыран-ғарыш және
әскери-сынақ кешендерін
Каспий теңізі қайраңы мен оған іргелес жатқан аумақтардың ластануының алдын алу;
-өндіріс және
тұтыну қалдықтарын қайта
-халықаралық ынтымақтастықты кеңейту жолымен іске асырылады.
Халықтың денсаулығына қоршаған ортаның тигізетін қолайсыз әсерін азайту. Қоршаған орта факторларының қолайсыз әсерінен халықтың денсаулығын қорғау орнықты даму саласындағы мемлекеттік саясаттың маңызды элементтерінің бірі болып табылады.
Қолайсыз экологиялық факторлардан халықтың денсаулығын қорғауға:
-экологиялық тәуекелді бағалау және оны азайту жөнінде бағдарламалар жасау;
-елді мекендердің
аумағында қоршаған ортаның
-өнеркәсіп объектілерін
қоныстанатын аймақтан тысқары
жерлерге шығару арқылы қала
құрылысы шешімдеріне жаңа
-су құбырына
және шөлмектерге құйылған
-тұрғын үй ортасының, әсіресе радиоактивті параметрлер бойынша жағдайын бақылау;
-экологиялық
себептерден болған ауруларды
емдеу үшін клиникалық
-қоршаған ортаның
жағымсыз факторларының
Төтенше экологиялық
жағдайлардың және экологиялық лаңкестіктің
алдын алу. Қазақстан Республикасында
төтенше экологиялық
- қоршаған орта үшін жағымсыз салдарға әкеліп соғатын төтенше жағдайларды болжау;
- жағымсыз экологиялық
салдарлары бар төтенше
- төтенше жағдайлардың алдын алу және олардың салдарын жою жоспарына міндетті экологиялық бөлімдерді қосу;
-шаруашылық қызметінің ерекше режимі бар аймақтарды, экологиялық апат және дағдарыс аймақтарын белгілеуді заңнамалық регламенттеу;
-қоршаған ортаға жағымсыз салдары бар арандатушылық пен техногенді авариялардың алдын алу;
-табиғи ортаның
тозуына әкелетін химиялық
-табиғи және
аграрлық экожүйелерді
Генетикалық өзгерген организмдердің пайдаланылуына және таралуына бақылау жасау, сондай-ақ карантиндік және бөтен текті зиянды организмдердің әкелінуін немесе өз бетімен енуін болдырмау. Қазақстан Республикасында генетикалық өзгерген организмдердің пайдаланылуына бақылау жасауды ұйымдастыру, сондай-ақ карантиндік және бөтен текті зиянды организмдердің әкелінуі мен таралуын болдырмауына бақылау жасау жөніндегі шаралардың қабылдануы мынадай жолмен жүзеге асырылатын болады:
-өсімдіктер
карантині жөніндегі қызметтің
тиімді жұмысын халықаралық
-карантиндік
және бөтен текті зиянды
-ел ішінде
жерсіндіру жұмыстарының
-генетикалық өзгерген организмдерді және олардың көмегімен алынған өнімдерді бақылаусыз әкелудің алдын алу жөніндегі іс-шаралардың жүйесін әзірлеу және іске асыру.
Қоршаған ортаны қорғаудың экономикалық құралдары. Қазақстан Республикасында қоршаған ортаны қорғаудың экономикалық құралдары:
-қоршаған ортаны қорғау жөніндегі іс-шараларды республикалық және жергілікті бюджеттердің, табиғатты пайдаланушылардың қаражаты есебінен, халықаралық заемдар, гранттар және өзге де көздерден мамандандырылған қорлар құру мүмкіндігімен қаржыландыру;
-қоршаған ортаны
қорғау және табиғатты ұтымды
пайдалану жөніндегі
-табиғатты пайдаланушының
қоршаған ортаны қорғау
-келешекте экологиялық
стандарттарды бұзғаны үшін
-қоршаған ортаға келетін залалды экологиялық сақтандыру, сондай-ақ таратылу сатысында өз қаражатынан қоршаған ортаны қалпына келтіру жөніндегі іс-шараларды қаржыландыру үшін кәсіпорындар жанынан қорлар ұйымдастыру;
-экономикалық
көрсеткіштерге табиғи
-қоршаған орта
эмиссияларына квоталармен
-табиғатты қорғаудың
нарықтық, оның ішінде өнеркәсіп
тауарларын қайта пайдалану
-халықаралық
конвенциялар және
Қоршаған ортаны қорғауды ғылыми қамтамасыз ету. Қазақстан Республикасында қоршаған ортаны қорғауды ғылыми қамтамасыз ету елдің орнықты даму жолдарын белгілеу жөніндегі мемлекет қызметінің тиімділігін арттырудағы маңызды элементтердің бірі болып табылады.
Қазақстан Республикасында қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылым мынадай негізгі бағыттарда дамуға тиіс:
-орнықты даму
теориясын жасау және осы
-қоршаған ортаны
қорғауды басқарудың ғылыми
-қоршаған ортаның
жай-күйі индикаторлары
-экологиялық аудандастыру;
-жергілікті
жерлердегі экологиялық
-ресурс үнемдеуші, қалдығы аз, экологиялық тиімді жаңа технологияларды жасау;
-жаңартылатын биологиялық ресурстардың (орман, су, аңшылық-кәсіпшілік, дәрілік және басқалары) орнықты өсіп-өнуін қамтамасыз етіп пайдаланудың ғылыми қағидаттарын және технологияларын әзірлеу;
-биологиялық әралуандықты сақтаудың тиімді әдістерін әзірлеу;
-тірі организмдердің бөтен текті және генетикалық өзгерген түрлерінің таралуын талдау және осы процестерді бақылау мен келеңсіз салдарын азайтудың тиісті әдістерін әзірлеу;
-экологиялық-экономикалық
бағалаудың әдіснамасы мен
-ластанудың алдын алу және жою, қоршаған ортаны оңалту және қауіпті қалдықтарды кәдеге жарату құралдары мен әдістерін әзірлеу;
-адам аурулары
мен қоршаған орта сапасының
өзгерістері арасындағы
-экологиялық мониторингтің қазіргі заманғы әдістерін, сондай-ақ табиғатты пайдалану және қоршаған ортаны қорғау саласында мемлекеттік басқару мақсатында ақпараттық технологияларды әзірлеу және дамыту.