Өрт деп адамдардың денсаулығына және өмірі үшін қауіп төндіретін материальды шығындар әкелетін жанудың басқарылмайтын процесі

Өрт деп  адамдардың денсаулығына және өмірі үшін қауіп төндіретін  материальды шығындар әкелетін жанудың басқарылмайтын процесі.

 

 Әрбір 5 секунд сайын біздің ғаламшарда өрт тіркеледі, оларда жылына 5,5 млн жуыққа өрттер тіркеледі. Жыл сайын әлемде өрттің себебінен орта есеппен 85 мың адам қайтыс болады. Олардың әсерінен туындайтын өрттердің және шығындардың саны жыл сайын көбею үстінде .

 

 Ресейде жылына 300 мыңға жуық өрт тіркеледі, онда 20 мың адам қайтыс болады, соның ішінде ресейліктер (2005 жылы 18194 адам қайтыс болды). Біздің елде өрттен туындаған материальды шығындар жылына миллиард рубль құрайды. Басқа мемлекеттермен салыстырғанда өрт бойынша шығындар Ресейде ең жоғары орында болып табылады - олар АҚШ қа қарағанда 3 есе көп , Жапониямен салыстырғанда 3,5 есе көп және Ұлыбританияда көрсеткішінен 4,5 есе көп болады.

 

 Өрттердің, материальды шығындардың, адамдардың қайтыс болу санының артуы техниканың және технологияның қарқынды дамуы, өнеркәсіптің концентрациясы, жаңа өртке қауіпті материалдарды жасау, өртті өшірудің бірінші құралдарының жеткілікті мөлшерде болмауы, өрттер туралы профилактика және ескерту бойынша халықты әрекеттерге дайындаудың төмендігі , өрттерді ескерту, өрт кезінде өртті сөндіру дағдылардың және қауіпсіз әрекеттердің ( 3.1 кесте ) болмауы.

 

 Өрттер келесідей түрлерге : күнделікті заттар (үй, бөлім , гараж, қосалқы үй); өнеркәсіптік  (цех, қойма , мекеме , транспорттық құралдар ); табиғи  (орман ,алқап , шөп ,қоға, шым тезек) ( 3.1 сурет) болып бөлінеді.

7. Техногенді сипаттағы жағдай.

 

      Транспорттық  авариялар – қаза тапқандар саны бір адам және одан көп; жараланғандар, зақымданғандар мен басқа да зардап шеккендер саны үш адам және одан көп;

 

      теміржол транспортында - өрттер, жарылыстар, апаттар, магистральды тасымалда жылжымалы құрамның шығуы және поезд қозғалысын 1 сағаттан аса уақытқа тоқтататын төсемнің бұзылуы;

 

      автомобиль  транспортында – соның ішінде көлік жолдарындағы өрттер, жарылыстар, мұнай өнімдерінің, жанғыш және улы заттардың, прекурсолар мен басқа да заттардың 1 тоннадан аса мөлшерде төгілуі;

 

      жер мен әуедегі әуе кемелерімен болған авиаапаттар мен оқиғалар; ұшу алаңдары мен аэропорттағы өрттер, жарылыстар; ұшу апараттарының бөлігі мен сынықтарының құлауы;

 

      су транспортында – өрттер, жарылыстар, тасқын сулар;

 

      магистральды құбырларда – өрттер, жарылыстар, бұзылулар, ажыраулар; мұнайдың 1 тонна көлемінде немесе газдың 100 м 3 және одан көп мөлшерде авариялық тасталуы.

 

      Өндірістік  авариялар мен оқиғалар, өндірістегі жарақаттар – қаза тапқандар, жараланғандар, зақымданғандар мен басқа да зардап шеккендер саны бір адам және одан көп:

 

      шахтадағы  авариялар – қираулар, таулы өнімдердің үйінділері, шахта жұмысының бүтіндей тоқталуына әкелетін технологиялық процестердің бұзылуы;

 

      өндірістік  авариялар – мұнай мен мұнай өнімдерінің 1 тоннадан аса тасталуы; мұнай газдарының фонтандары (құрамында мұнай мен газы бар күкірт сутектерінің 100 м 3 аса шығарылуы), өрттер; жарылыстар; су басулар; теңіз құрылысы мен платформалардың құлауы; республика аймағы мен іргелес мемлекеттердің қоршаған ортасына кері әсері: Солтүстік Каспийдің аса елеулі экологиялық аймағының ластануы; өндіріс ғимараттары мен құрылыстарының кенеттен қирауы.

 

      Өрттер, жарылыстар, от пен газдың кенет шығарылуы, технологиялық процестің бұзылуы – қаза тапқандар, жараланғандар, зақымданғандар мен басқа да зардап шеккендер саны бір адам және одан көп:

 

      өнеркәсіп  және құрылыс нысандарында – реңдік мәнін, ең мүмкін шоғырлануын, ең мүмкін деңгейлерін айтарлықтай артатын қоршаған ортаның ластануы;

 

      энергетикалық  нысандар мен энергоблоктарда (гидроэлектрстанцияларда, жылуэлектрстанцияларда және электр желілерінде), – электрмен жабдықтауды тоқтатудың авариялық жағдайы;

 

      шахтада, жерасты және таулы өндірістерде – өрттің кез–келген жағдайы;

 

      биологиялық,  химиялық, радиациялық–қауіпті нысандарда – адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіпті болып табылатын технологиялық учаскелердің жануы;

 

      әлеуметтік–тұрмыстық  мақсаттағы ғимараттарды, билік органдарында, мемлекеттік меншіктің, діни конфессиялар, елшіліктер мен дипломатиялық өкілдердің аса маңызды нысандарында – өрттің кез–келген жағдайы;

 

      ауылшаруашылық  нысандарында – 50 бас ірі қара малдың өлуі және одан көп; 100 үй құсының өлуі және одан көп; 100 тонна және одан да көп пішеннің өртенуі;

 

      жаратын құрылғының жарылуы, жарылғыш заттар мен жаратын құрылғыны, оқ–дәрілерді табу (жоғалту) – бақыланбайтын жарылыстың кез–келген жағдайы, жарылғыш заттар немесе жаратын құрылғыны табу немесе жоғалту.

 

      Шығарумен  болған авариялар, күшті әсер ететін улы заттарды, биологиялық қауіпті заттарды табу (жоғалту) – тұрғындарға зақымдау қаупі, шығарумен болған аварияларды тіркеудегі кез–келген жағдай немесе кемуі, көзін табу немесе жоғалтудың кез–келген жағдайы.

 

      Радиоактивті заттардың тасталуымен болған авариялар – аварияны тіркеудің немесе радиоактивті заттарды табудың (жоғалтудың) кез–келген жағдайы:

 

      атом электрстанцияларында (одан әрі - АЭС), ғылыми–зерттеу мекемелерінде – санитарлық қорғаудан тыс зонада қоршаған ортаның радиоактивті ластануы 100 және одан көп; АЭС үшін болуы мүмкін тәуліктік тастамалардан 10 есе артық радиоактивті заттардың шығарылуы; трансшекаралық таралуға әкелетін радиоактивті заттардың шығуымен болатын кез–келген авариялар.

 

      Тіршілікпен қамтамасыз ету жүйесіндегі авариялар мен қираулар – шаруашылық нысандары іс–әрекетінің бұзылуына әкелген; қаза тапқандар, жараланғандар, зақымданғандар мен басқа да зардап шеккендер – бір адам және одан да көп:

 

      бөгеттердің  бұзылуы (дамбалар, шлюздар)– тұрғындар мен аймақтарға қауіп төндіруі;

 

      электроэнергетикалық  жүйелерде (гидроэлектрстанцияларда, теплоэлектрстанцияларда, электр желілерінде) – электрэнергияны, жылу мен су беруді 1 тәулікке және одан көпке ажыратуға әкелу;

 

      тіршілікпен қамтамасыз етудің коммуналдық жүйелерінде (жылу желілерінде, ауыз сумен, коммуналдық газ құбырларымен қамтамасыз ету) – 50 адамнан аса тұрғындардың тіршілік әрекеті жағдайының бұзылуына әкелу;

 

      қарқынды  суды тазарту құрылысында;

 

      транспорттық  қатынас элементтерінің кенеттен қирауы (көпірлердің, туннельдердің және басқа да құрылыстардың), соның ішінде салынып жатқан; ғимараттар мен тұрғын үй, өнеркәсіп құрылыстары, әлеуметтік–тұрмыстық және мәдени мақсаттағы құрылыстар.

 

      Табиғи ортаның  айрықша жоғарғы ластануы:

 

      атмосфералық  ауаның ластануы – атмосферадағы зиянды қоспаның 50 есе және одан көп артуы: 8 сағат ішінде 30–49 есе; 2 тәулік ішінде 20-29 есе; қышқыл шөгінділерінің көлемді аймағының пайда болуы;

 

      теңіз (өзен) суының жоғарғы қабатының ластануы – ластаушы заттардың максималды бір жолғы артуы 100 есе және одан көп, егер бұл акваториялар хроникалық ластану зонасы болып табылмаса; су исінің 4 балдан аса қарқынмен және суға тән емес ерте пайда болуы; балықтар мен басқа да су организмдерінің жойылуына әкеліп соқтыратын улағыш заттардың пайда болуы; ерітінді оттек құрамын 2 мг/л және одан аз төмендету; көлемі 6 км 2 су айдынының 1/3 және одан көп ауқымын төсеммен жабу; ауыр металдар (соның ішінде радиоативті) мен басқа да зиянды заттардың жоғары болуы;

 

      топырақтың  ластану – ауыр металдар (соның ішінде радиоативті) мен басқа да зиянды заттардың жоғары болуы; химиялық қауіпті және экологиялық зиянды заттар бойынша 50 есе және одан да көп артуы немесе радиоактивті заттар бойынша 100 есе және одан көп; жер қойнауының өндірістік сипаттағы токсиканттармен ластануы; бедерсіз бір түстердің 50 немесе 100 есе артуы; жер қыртысының санитарлық токсикологиялық белгілер бойынша пестицидтермен 50 көп немесе 100 га аумақта фототоксикологиялық белгілер бойынша 100 көп ластануы.