Особьтар экологиясы-аутэкология

  Аутэкология – жалпы экологияның бір бөлімі. Ол тек даралар немесе особьтарды, олардың тіршілік ортасымен байланысын, ара-қатынасын зерттейтін экология бөлімі. Экологияның бұл бөлімі тек особьтарды немесе олардың тіршілік ортасымен ара-қатыгнасын зерттеп қана қоймай, сонымен қатар особьтарға, олардың тіршілігіне әсер ететін факторларды да қарастырады. Экологиялық факторлар организмдерге тікелей немесе жанама әсер етеді. Экологиялық факторлардың 3 түрі бар. Олар:

1. Абиотикалық фактор – тірі организмдерге өлі табиғаттың тікелей немесе жанама әсер етуі.
2. Биотикалық фактор – тірі организмдердің бір-бірінің тіршілігіне және тіршілік ортасына әсері.
3. Антропогендік фактор – адамның іс-әрекеттерінің қоршаған орта организдерінің тіршілігіне тікелей әсері.

Организмдерге қатысты факторлардың әсерін бірнеше заңдылықтармен түсіндіруге болады. Ол заңдылықтар мыналар: оптимим ережесі, максимум немесе Шелфордтың талеранттық заңы және де минимум ережесі немесе Ливих заңы, факторлардың өзара әсер заңы. Осы факторлардың өзара әсеріне мысал келтіретін болсақ, ылғалды ауамен салыстырғанда құрғақ ауада ыстықты жеңіл көтеруге болады. Қысты күні желсіз ауадағы ауа температурасын қатты жел тұрған кезбен салыстырғанда жеңіл көтеруге болады.

Аутэкологияның  зерттеу аумағы осылар, яғни особьтар және олардың тіршілік ортасымен қарым-қатынасы.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Бейсенова  Ә.Б. Экология және табиғатты  тиімді пайдалану. Оқу құралы. Алматы, 2004.

2.Сағымбаев  Ғ.Қ. Экология негіздері. Оқу құралы. Алматы, 1995.

3.Оспанова Г., Бозшатаева. Экология. Оқу құралы. Алматы, 2000.

4.Бродский А.К. Жалпы  экологияның қысқаша курсы. Оқу  құралы. Алматы,«Ғылым», 1997, қаз.ауд.  Көшкімбаев Қ.С. 

5.Жамалбеков Е.Ү., Білдебаева Р.М. Жалпы топырақтану және топырақ географиясы мен экологиясы. Алматы, «қазақ университеті», 2000.

6.Байтулин И.О. Экология Казахстана. Алматы, 2003.