Кадмий организмге зияны

Кадмий –  сынап, мышьяк сияқты ауыр металдардың бірі болып табылады. Кейбір тәжірибелер бойынша оны өте улы металл деп атайды. Кадмийдің организмде жаксы бейімделу қасиеті бар. Адам организміндегі кадмидің басты орналасатын жері ол өкпе – 36-60℅,бүйрек – 20-25℅. Калғандары асқазанда, сілекейде және сүйектерде болады. Кадмий ерітінділері қанға еніп,бауыр,бүйрек,фосфорлы – қышқыл айналуын бұзады. Созылмалы улану қаны аздыққа және сүйектердің қирауына алып келеді. Кадмий тұздарымен улану симптомдары құсық және құрысулар болып табылады.

Кадмий атом энергетикасында оңай балқығыш,басқа  балқымада қолданылатын күмістей жалтыраған, ақ түсті жұмсақ, қорғайтын қабаты бар металл болғандықтан, бұл қауіпті  элемент мырыш кенін білдіретін грек сөзінен алынған. Ол мырыш кенінің  өңдеуінен алынатын қосымша өнім болып табылады. Кадмидің көп мөлшері  денсаулыққа зиян.

Адамдар кадмимен мұнай айыратын зауыттар мен металлургиялық кәсiпорындар маңайында орналасқан топырақтан өнген көкөністерді,астық дақылдарын,суды пайдаланғанда улану қаупі туады. Төзімсіз бұлшық ет ауруы (кадмий организмнен кальциді жуып шығарады) еріксіз мертігулер, жеңіл деформация,бүйректердің және тағы басқа органдардың функцияларын бұзады. Кадмий артық дамығыш ісікке алып келеді.

Никотиннің  канцерогендік әсері, темекі түтіндегі  кадмидің қатысуын көрсетеді. Үлкен  дәретпен және несеппен кадмий ыдырайды,бірақ  күніне тек 48 мг аспайды. Бәрінен артық  ол бауырда және бүйректе, аздап  қанда жинақталады.

Елдегі өнеркәсіп  дамыған сайын, өкінішке орай ол да көбейеді, бұл элементтің шоғырлануы топырақта. Суперфосфаттардың қатысуы  өсімдіктердің кадмиді жақсы  сіңіруіне алып келеді, егер суперфосфаттар аз болса кадмий денеге таралмайды немесе тек аз мөлшерде ғана болады.

Кадмий организмге темекі түтіні,бояудың кейбір түрлері, су, кофе,астық дақылдары, тазартылмаған  өнімдер арқылы түседі. Кадмий топырақта  әсіресе мырыштың табиғи шоғырланатын орындарда кездеседі. Бұл ауыр металл организдегі мырыштың айналуына,,иммунитетке, сүйекке кері әсерін тигізеді.

Кадмиға қатысты  негізгі мәселелер. Кадмий адамға орта және ауыр дәрежеде улы әсер етеді. Ол бүйректің шайқалуына және қан  қысымының бұзылуына сонымен  қатар гипертония дамуының бір факторына  әкеледі. Бұл ауыр металл қорғасын немесе сынап сияқты қатты улағыш емес, өйткені ол миға бармайды.

Ауыр жағдайда кадмимен уланғанда оны қалыпқа  келтіру үшін тамырға витамин  егу қажет. Сонымен қатар бұл  мақсатта құрамында мырыш,темір,мыс,селен болатын препараттар қолданылады. Темекі түтінінен тазартылмаған теңіз өнімдерінен бой жасырыңыз, сонымен бірге организмге мырышты жеткілікті деңгейде қолдануға тырысыңыз.

Кадмимен  өткір азық-түлік улану улауы (15-30мг) азығы бар дозалардың көп  мөлшерде түсуі немесе (13-15 мг) суда болумен басталады. Сонымен бiрге өткiр гастроэнтериттiң белгiлерi байқалады - құсық, ауру және эпигастралық облыстағы құрысуы. Уланудың ең қауіптісі ол кадмий буын жұту немесе құрамында кадмий бар шаңмен тыныс алу. Мұндай уланудың симптомдары өкпенің домбығуы,әлсіздік,диярея,қалтырау,құсу, бас ауру болып табылады. Мұндай уланулар нәтижесінде өлімге алып келу жағдайларыда кездеседі.

 Кадмий бүйректің зақымдалуын,еркектерде ұрық шашатын жүйкенің,әйелдерде аналық бездердің дамуын зақымдайды. Бұдан басқа ол қысымның жоғарылауына,канцерогеннің болуына мүмкіндік туғызады. Көп ұшырасатын жайт,ол әйелдердегі кадмий интоксикациясы,темір мен кальцийдің жетіспеуінен. Әдетте мұндай күйлер жүктілік кезінде,баланы кеудемен тамақтандырғанда,кризистік күндерде қанның көп шығындалғанында болады. Қатер еркектердің шылымшылар тобынан құрайды: 1 қорап темекі тартқан организм шамаман 1 мкг кадмиді сіңіреді. Кадмийді меңгеруге темір,кальций және мырыш кедергі келтіреді,бірақ ол металлдарды да ынталы мөлшерлеуге болады.  
 

1920 жылы  Дзинцу (Жапония) өзенінің жағалауында  орналасқан древняларда ерекше  ауру пайда болды. Осы ауруға  шалдыққан адамдардың сүйектері  майысып, сүйектің сырқырағанынан  өздерін қоятын жер таба алмай,  көбісі көз жұмған. 1968 жылы бұл  аурудың шығу себебі – өзеннің  жоғарғы ағысына үнемі тазартылмай үнемі шығарылып отырған шахтаның ақаба суында кадмийдің болуына байлаеысты екені анықталған, сотқа берген. Шындығында кадмий өте улы заттардың қатарына жатады. Кадмий өнеркәсіптің ақаба сулары арқылы өзенге, одан теңізге түседі. Онда ол былқылдақ денелілердің, балықтардың және т.с.с теңіз жәндіктерінің ұлпасына жинақталады. Содан кейін теңіз өнімі ретінде адамның организміне өтіп, өкпе, бауыр, бүйрек т.б мүшелерді зақымдайды. Кадмийден жаппай уланған жағдай Англияда, АҚШ-та және басқа елдерде де орын алғын.