Экологияны оқытудың теориялық негіздері

    Табиғатты қорғау  керек және қолдану керек.Бұнсыз  адам қоғамындағы прогрес мүмкін  емес. Адамдар арасындағы табиғатты  қорғау принциптері мен ережелерінің  сақталуы оны заңдастырылған  жағдайда ғана  сақталады. Ең негізгі  табиғатты қорғау заңы болып -  табиғатты  әркімнің, қазақстан халықтарының  аса бағалы байлығы ретінде, әлеуметтік, экономикалық дамуы мен адамзаттың жағдайының жақсаруының ең негізгі кепілі ретінде тануы болып табылады.

   Бірақ Заң автоматты түрде жүзеге асырылмайды, олар мемлекеттің басқарылуымен бақылаушы ұйымдар, прокуратура, сот, арбитражды сот, қоғамдық ұйымдар мен бірлестіктер арқылы бақыланып отыралады. Бұл Заңдар азаматтардың бойында ешкімнің зорлығынсыз, күштеуінсіз, өз еркімекн адамгершілік негізде қалануы керек.

   Табиғат байлықтарын  тиімді пайдалану принциптері  ережелерін сақтау және табиғатты  қорғау, қазіргі  және болашақ  ұрпақтың өмірімен келешегі үшін  үлкен роль атқарады.

   Қазіргі кезде  Жердің барлық: атмосфера, гидросфера, литосфера қабаттарының бәрі ластанаған, атмосферадағы газ баланысының өзгеруі, ластануының өсуі, оны қорғаудың, сақтаудың түрлі шаоаларын қатаң сақтауға, өндіріс орындарына жоғарғы сапалы тазартқыш қондырғылар орнатуға, өнеркәсіпте айналмалы процестер циклін қолдану және жаңашаландыра отырып қолға алуға баса көп көңіл бөлінуде. Суды  уаытында қорғап, үнемді, тиімді  пайдалану, оның қажеттілігі мен қолдану мүмкіншіліктерін арттырады.

    Қазба байлықтары  да орны толмас табиғат ресурстарына  жатады. Оларды тасымалдау және  өңдеу,  қазып шығару кезінде өте үнемді қолдану керек. Қазба байлықтарын қазу орындарында қазылған жер ландшафтарын қайта орнына келтіру жұмыстарына да көп көңіл  бөлінуін қадағалап отыру қажет.Топырақтың бұзылуы, эрозиясының тоқтауы және эрозияға ұшыраған топырақтың қайта қалпына келуі өте көп еңбекті, үлкен қаржыны, шығынды  қажет ететіндігін  үнемі есте сақтау қажет.

     Өсімдіктер, соның  ішінде  орман – орнын толтыруға   болатын табиғат ресурстарының  бірі. Оларды тиімді пайдалану, өсімдіктер бірлестігінің  өзгерісі мен  орнына келтіру экологиялық заңдылықтарға негізделген.

     Жануарлар  дүниесі – табиғаттың орнына  келтірілетін бөлігі ретінде  адамдар оларды экологиялық заңдылықтарға  сәйкес реттеп отырады, мысалы: өндірістік жануарларды белгілі бір тәртіп бойынша аулау, құрып бара жатқан және сирек кездесетін түрлерді  қорғау мен қалпына келтіру, орман және ауылшаруашылық өнімдеріне қауіп төндіруші жәндіктердің снын азауту немесе керісінше, пайдалы жәндіктер санын өсіру  сияқты жұмыстар жүргізіледі.

 

П

Қолданылған әдебиеттер.

Молдахметов З.М., Ғазалиев А.М., Фазылов С.Д. Экология негіздері.  Қарағанды, 2002

Вернадский  В.И. Биосфера. М., Мысль, 1967

Чернова Н.М., Былова А.М. Экология. М., Просвещение, 1981

Радкевич В.А. Экология, Минск,  Высшая школа,1997

Горышина Т.К. Өсімдіктер экологиясы, М., Высшая школа, 1979

Одум Ю. Экология. М., Мир,1986

Одум Ю. Экология негіздері, М., Прогресс, 1975

Дажо Р. Экология негіздері, М., Прогресс, 1975

Риклефе Р. Жалпы экология негіздері, М., Мир, 1979

 Чернова Н.М. Экология  негіздері, М., Просвещение, 1995

 Горелов А.А. Экология, М., Центр, 2000

 Данилов П.С. Әлеуметтік  экология, М., Просвещение, 1991

 Воронков Н.А. Жалпы  экология негіздері, М., Издатльство  Рандеву А.М., 1999

 Наумов Н.П. Жануарлар экологиясы, М., Высшая школа, 1963

 Акимова Т.А., Хаскин  В.В. Экология, М., ЮНИТИ,1998

 Лосев А.В., Провадкин  Г.Г. Әлеуметтік экология, М., Владос,1998

Бродский А.К. алпы экология бойынша қысқаша курс, С- П, 1992

Бейсенова А.С., Шілдебаев  Ж.Б., Саутбаева Г.З. Экология, Алматы, Ғылым,2001

Тарасов А.О. Экология және табиғатты  қорғау, М., 1990

 Алексеев С.В. және  басқалар, Эколгия практикумы, М., АО  МДС, 1996

Чернова Н.М. Экологиядан  лабораториялық практикум, М., Просвещение, 1986

Қосымша әдебиеттер.

 Новикова Ю.В. Адам және қоршаған орта экологиясы, М., 1998

Саданов А.К., Санбаева З.С. Экология, М., Алматы, Агроуниверситет, 1999

Плешаков А.А. Төменгі  сынып оқушыларына арналған экология, М., Просвщение, 1995

Шклярова О.А. Мектеп экоглогиясын меңгеру. Мектептегі биология, №3,1990

 Кузнецова О.Б. әне  басқалар, Мектептің экологиялық  паспортизациясы, Вологда,1993

Экологиялық терминер сөздігі, Алматы, Рауан,2000

Агаджанян И.А. Адам және биосфера, М., Знание,1987

Будыко М.И. Глобалды экология, М., Наша Ксенгарня,1971

Стандницкий Г.В., Родионов А.И. Экология, СПБ, Химия,1997

Вронский В.А. Қолданбалы экология, Ростов- на Дону, Феникс,1996

Агаджанян Н.А., Трошин В.И. Адам экологиясы, М.,1994

Фелленберг Г. Қоршаған ортаның  ластануы, М., Мир,1997