Экологиялық жағдай жэне адам денсаулығы

                       

                             Жоспар

1. Кіріспе

ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫ

2. Негізгі бөлім

         1)Ғылымдардың жүйесiндегi адам экологиясының орыны

           2)Экологияның экономикалық және саяси мәселелерді шешудегі орны

         3)Адам экологиясы

 III.  Қорытынды  

                    Адам — тірі жүйелер эволюциясының дамуының ең жоғарғы сатысы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

             ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ЖАҒДАЙ ЖӘНЕ АДАМ ДЕНСАУЛЫҒЫ  
                  Қоршаған ортаның экологиялық жағдайы мен ауру деңгейі

  Адамның денсаулығының төмендеи, ауруға шалдығуын ағзаның ортаға толық бейімделе алмауымен, қолайсыз әсерлерге берген теріс жауабы ретінде қарастыру керек. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ВОЗ) анықтамасы бойынша, денсаулық дегеніміз — бұл тек аурудың болмауы емес, ол толық физикалық, психологиялық және әлеуметтік қолайлылық.  
Ғалымдардың есептеулері бойынша адамдардың денсаулық жағдайы 50—52%-ы — өмір сүру салтына, 20-25%-ы — тұқым қуалау факторларына, 18—20%-ы — қоршаған орта жағдайларына, ал 7—12% ғана денсаулық сақтау саласының деңгейіне байланысты болады. Антропогенді факторлар бұрын болмаған, жаңа техногенді ауруларды туғызады.  
Адамның денсаулығына зиянды әсер ететін факторлардың ішінде әр түрлі ластаушы заттар бірінші орын алады. Адамның іс-әрекеті нәтижесінде биосфераға, оған тән емес 4 млн.-нан астам заттар шығарылады. Сонымен қатар, жыл сайын қоршаған ортаға мыңдаган жаңа заттар шығарылады. Олардың көпшілігі ксеиобиотиктер (грек тілінен аударғанда хеnos —бөтен) адам мен басқа да тірі ағзалар үшін бөтен заттар.  
Аурулардың көбеюі сонымен қатар табиғи ортаның әр түрлі трансформацияларымен, оның толық бұзылуы, өнеркәсіптік кешендерге, бір типті тұрғын жерлерге және т.б., яғни «үшінші табиғатқа» айналуына байланысты. Денсаулыққа әлеуметтік және экономикалық жағдайлардың әсері артып отыр. Табиғи және физико-химиялық тұрғыдан алғанда таза орта болса да, қолайсыз әлеуметтік-экономикалық жағдай ауру мен өлімнің артуына әкелетінін өмір көрсетіп отыр. Әлеуметтік-экономикалық жағдайдың нашарлауы адамның психологиялық күйі мен стресстік құбылыстар арқылы әсер етеді. 9-кестеде халықтың өліміне әр түрлі аурулардың әсері көрсетілген.

     Ауру мен өлімнің қоршаған орта жағдайларына тәуелділігі жекелеген мемлекеттер мен аймақтар мысалынан көрінеді.  
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының мәліметтері бойынша жыл сайын дүние жүзінде шамамен 500 мың адам пестицидтермен уланады және оның 5 мыңы өліммен аяқталады. Мұндай құбылыстар әдетте «үшінші әлем» елдерінде жиі кездеседі. АҚІІІ-пен салыстырғанда бұл елдерде улану 13 есе артық.  
Американ ғалымдарының мәліметтері бойынша барлық қатерлі ісік ауруларының 90%-ы қоршаған ортаның қолайсыз әсеріне байланысты. ФРГ-де соңғы 10 жылда қатерлі ісікпен ауыратындардың үлесі ер кісілерде 15-тен 23%-ға дейін, ал әйелдерде 17-ден 25%-ға дейін артқан. Аурулар индустриалды және ластанған аудандарда жиі кездеседі.  

 

    Балалардың жалпы ауруларына әсер ететін күшті фактор көміртегі тотығы мен шу болып табылады. Ғалымдардың мәліметтері бойынша СО-ның мөлшері 6,5-теи 12 ЗЖЖК-ге көтерілуі балалардың ауруларының 2 есе, ал акустикалық қолайсыздықтың 8-ден 20%-ға артуы — 1,4 есеге артуына әкеледі.  
   Арал аймағы экологиялық апат аймағы болып табылады. Бұл аймақ аурулар мен өлімдердің жоғары болуымен сипатталады. Мысалы, Қарақалпақстанда (Өзбекстан) балалар өлімінің жиілігі туылған мың балаға 87-ден келеді, ал Скандинавия елдерінде 7—8, Жапонияда — 5. Бұрынғы КСРО-да 80-жылдардың соңында орташа балалар өлімінің жиілігі 24—25 болған.  
   Аурулар туғызатын заттар мен факторлар. Ағзаларға қолайсыз әсер ететін және ауруларға әкеліп соқтыратын заттарды төмендегідей топтарға бөліп көрсетуге болады:  
1) концерогендер (латын тілінен аударғанда cancir — рак, генезис — шығу тегі) қатерлі ісіктер туғызады. Қазіргі уақытта шамамен 500 осындай заттар белгілі. Олардың ішіндегі ең күштілеріне бензо(а)пирен және басқа да полициклді ароматтық көмірсулар, ультракүлгін сәулелер, радиоактивті изотоптар, эноксидті смолалар, антриттер, нитрозаминдер, асбест және т.б. жатады;  
2) мутагендер (латын тілінен аударғанда mutasio — өзгеру) – хромосомалар саны мен құрылымының өзгеруіне әкеліп соқтырады. Оларға: рентген сәулелері, гамма-сәулелер, нейтрондар, бензо(а)пирен, колхицин, кейбір вирустар және т.б. жатады;  
3) тератогендер (грек тілінен аударғанда teras, teralos — құбыжық) — жеке дамуда кемістіктерге әкелетін, кемтарлықтардың пайда болуына әкелетін заттар. Тератогендерге әсер ететін мөлшерінен артып кететін кез келген фактор жатады. Көбінесе тератогендерге мутагендер, сондай-ақ пестицидтер, тыңайтқыштар, шу және т.б. ластаушылар жатады.  
   Сонымен қатар, эмбриогендерді де бөліп көрсетуге болады. Эмбриогеидер (грек тілінен аударғанда embryo – ұрық) эмбрионалдық даму кезінде зақымдануларға әкелетін заттар. Эмбриогендерге тератогендер, мутагендер және басқа да заттар (мысалы, алкогольді ішімдіктер, есірткі заттар және т.б.) жатады.  
    Адам қызметінің нәтижесінде жаңа, бұрын болмаған аурулар пайда болады. Мұндай ауруларды ерекше техногенді аурулар тобына жатқызады. Оларға қорғасын («сатуризм»), кадмий («ита-ита»), сынап қосылыстарымен (“минамата”) және т.б. уланудан пайда болған аурулар жатады.

  Денсаулық үшін зиянды органикалық және бейорганикалық заттар  
Көптеген органикалық заттар улы және жоғары дәрежеде тұрақты болып табылады. Олар көбінесе канцероген, мутаген, тератоген немесе басқа аурулардың пайда болуын күшейтеді.  
Органикалық қосылыстардың ішінде, әсіресе, галогенді көмірсулар мен полициклді ароматтық көмірсулар (ПАК) қауіпті.  
Галогенді көмірсулар. Бұл топқа бір немесе бірнеше көміртегі атомдары

хлор, бром, йод немесе фтормен алмасқан органикалық қосылыстар жатады. Хлорлы көмірсулар кең таралған. Олардың көпшілігі тұрақты, ағзалар  оларды жеңіл сіңіреді және жекелеген  мүшелер мен ұлпаларда жиналуға қабілетті. Мысалы, поливинилхлорид (ПВХ), полихлорды бифенилдер (ПХБ), ДДТ (пестицид), тетрахлорфенол және тетрахлорэтилен (еріткіштер). Бұл топқа өте улы зат — диоксиндер де жатады.  
ПВХ мен винилхлорид бауырдың қатерлі ісігін, тері, сүйек пен аяқ-қолдың зақымдануынан көрінетін винилхлоридтік ауруды туғызады. Ұзақ уақыт бойы винилхлорид қауіисіз деп есептеліп келді. Оны аэрозоль баллондарында газ-тасымалдаушы және медицинада наркоз ретінде қолданып келген. Тек 70-жылдары ғана оның улы қасиеттері анықталды.  
Белгілі ДДТ (дихлордифенилдихлорэтан) да хлорлы көмірсуларга жатады. 1939 жылы Моллер бұл заттың инсектицидтік қасиеттерін анықтады. Бұл препараттың 15 млн. тоннасы жер шарының барлық дерлік аймақтарында қолданылған. Антарктиданың өзінен шамамен 25 мың тонна ДДТ табылған. Кейіннен ДДТ май ұлпалары мен ана сүтінде жиналатыны белгілі болды. 70-жылдардан бастап бұл инсектицидті қолдануға тыйым салынды. Бірақ жоғары дәрежеде тұрақтылығына байланысты (ыдырау мерзімі 50 жыл) ол қоректік тізбектерде әлі де интенсивті түрде айналымда болып келеді.  
  Диоксиндер қазіргі белгілі улы заттардың ішіндегі ең күштілерінің бірі. Диоксиннің канцерогенді, мутагенді, тератогенді әсері анықталған. Ол әйелдің бала туу қабілетіне әсер етеді. Диоксиннің көп бөлігі (шамамен 200 кг) қоршаған ортаға американдықтардың Вьетнамда қолданған дефолианттары түрінде шығарылды. Нәтижеде тек вьетнамдықтар ғана зардап шеккен жоқ шамамен 20 мың американдықтарды да қамтыды.  
Фенолмен улану бауырды, бүйректі, қанды зақымдайды. Халықтың денсаулығына метанол немесе метил спирті өте қауіпті. Түсі мен иісі бойынша оны этил спиртінен айыру өте қиын улы зат. 30—100 мл мөлшері адамның өліміне әкеліп соқтырады.  
Формальдегид химия өндірісінің маңызды өнімдерінің бірі болып табылады. Сонымен қатар оның канцерогендігі туралы да мәліметтер бар. Адам мен басқа да тірі ағзалар бұл затпен үнемі әсерлесуде болады (пластик, ағашты-талшықтар, консерванттар, автокөліктердің газдары, темекі түтіні т.б.).    Дүние жүзінде ондаған миллион тоннасы өндіріледі. Қазір бұл затты тұрмыстық мақсатта қолдануды шектеуге бағытталған шаралар жүргізілуде.  
     

 

 

 

 

 

 

 

 

            

 

 

 

 

 

           Ғылымдардың жүйесiндегi адам экологиясының орыны

  

Табиғи ғылымдардың  жүйесiндегi экологияның орынының қарастыруы мүлде адамға ортаның факторларының  әсердiң мәселесiнiң философиялық ұғынуынан бастау. Осы уақытқа ғылыми бағыт құрастырды - адам философия. Оның (1929-1999) негiздеушi И.Т.фроловосы жазды: «…адам мәселенiң ғылыми зерттеуiнiң бекiтуiрек дамытуының бiр әлеуметтiк және биологиялық таңбалар айқастыратын түйiстiру, шекаралық нүктелердiң анықтауы бiздiң күндерде болып табылады

Адамның зерттеудiң қазiргi мәселелерi туралы ойлаулар үшiн И.Т.фроловоның пiкiрiншедi регуляция қағидасымен  қызмет көрсете алатын адам туралы бiртұтас кешендi ғылым қажеттi және техникалық төңкерiстiң дамытуымен ол келешек байланысты. Бұл мәселелер ғылымға ғана емес қоғамдық және гуманитарлық философиялар, социологияны, әдептi қоса адам қалай болғанда да үйрететiн әр түрлi ғылымдары өкiлдердiң арасындағы адамға кешендi ғылыми жолдың қажеттiлiгiмен, өзара әрекеттесудi күшейту байланған

Адам экологиясы қоғамдық ғылымдардың көпшiлiгiмен тығыз  байланған.

Адам экология және демография. Екiсi пән ұқсас тұрғыларда тұрғындар  үйренедi. Ұғымның демографиясы үшiн  Ключевоелер - табынғыштық, өлiм-жiтiм, бала өлiм-жiтiмi, өмiрдi ұзақтық, орташа жас шамасы - бiр уақытта маңызды және адам экологиясы үшiн, өлке денсаулық және тiршiлiк қабiлеттiктiң деңгейi туралы ұсыныс не бiр өйткенi бередi.

Адам экология және социология. Социология әртүрлi қоғамдық құбылыстар және адамдардың әлеуметтiк мiнез-құлықтың заңдылығының өзара байланысы үйренедi. Социологиялық мәселелердiң қатары адам экологиясы шеңберiнде де қарала алады. Олардың санына әлеуметтiк топ және ұжымдар, этникалық ортақтықтар, экологиялық ортақтықтар, кәсiби ортақтықтар, халықтың социологиясы, түр және тұрмыс сапасының социологиясы, дәрiгерлiк және денсаулық сақтауды социологияларды жатады

Адам экология және тарих. Мүдде  адам экологиясы үшiн iшiнен тарихи ғылымдар ең үлкен өлкелердiң археологиясы, жеке елдер және халықтардың палеоэкология және палеопатология, нәсiл туралы ғылымы, этникалық экология, этникалық антропологияны ұсынады.

Адам экологиясы гуманитарлық ғылымдармен  байланған. Гуманитарлық ғылымдар жанмен және ақыл ие болатын жанды зат адам зерттеумен шұғылданады.

Адам экология және психология. Адам экологиясы адамды жан туралы өнер-бiлiмдер қызықтырады. Адамдардың мiнез-құлығы себептерi туралы өнер-бiлiм адамдардың өзара әрекеттесуiнiң терең себептерi өзара түсiнуге көмектеседi және қоршаған ортамен. Адамдардың психикалық ұйымы ерекшелiктерi туралы өнер-бiлiм сыртқы ортамен өзара әрекеттесудi сипатты айқындап және адам психофизиологиялық күй негативтi жұмыс iстейтiн факторларды жоюға көмектеседi.

Адам экология және биология. Биология адам экологиясының өте маңызды құрама бөлiгi болып табылады, өйткенi дене арқылы адамның ұйымның биологиялық деңгейiнiң ерекшелiктерi және қоршаған ортаны ақи көз адамды өзара әрекеттесудi өнер-бiлiм бұзушылықтардың адамзатындағы көздерi табып, организмға қоршаған ортаның әр түрлi факторларының әсердiң зардабы болжап және адам негативтi ықпал ететiн дене әсер шақырылған факторлардың бұзушылықтарын дұрыстауға көмектеседi. Адам экологиясына адамда, экологиялық физиология, иммун дефицит күйлер, аллергология, экологиялық токсикология, наркологиялық токсикология, радиоэкология, биологиялық популяциялық генетикаға, экологиялық генетикаға, тұқым қуалайтын ауруларға және қалыпсыздықтар бойынша жұмыстардың мәлiметтерiн қолданылады.

Адам экология және дәрiгерлiк. Адам экологиясы дәрiгерлiкпен тығыз байланған, олардан гигиеналық бағытпен әсiресе, әсiресе. Гигиена - хал-жағдайлар және адамдардың қызметiнiң адам, оның жұмысқа қабiлеттiлiгi және нормативтар, талап және уық орындардың сауығу бағытталған санитарлық шара ағаш өңдейтiн өмiрдi ұзақтықтың денсаулыққа қоршаған ортаның факторларының ықпал үйрететiн дәрiгерлiк ғылымыымы.

Гигиеналық ғылым қоршаған ортадағы зиянды заттардың мазмұнның ғылыми қисынды гигиеналық мөлшерлеуi ортаның  физикалық және химия факторларының  зиянды ықпалынан адам денсаулықтың қорғауын жол жолымен iздеп табылуға шақырылған. Қоршаған ортаны ақи көз адамды өзара әрекеттесудi зерттеу мүмкiн емес мәлiметтiң қолдануысыз және кейбiр жертануларды зерттеудiң әдiстерi - география, геология, геофизика, геохимия, климатология, гидрология тағы басқалар.

Адам экологиясы экономикалық ғылымдармен  байлану бөлiнбейтiн.

Адам экология және экономика. Келесi бағыттардың тақырыбы бар адам экологиясы өте тығыз байланған: өндiргiш  күштердiң дүниелiк табиғи қорлар, дүниелiк азық-түлiк жағдайы, халықаралық қоғамдық еңбек бөлiнiлер, орналастыруы, қалалардың экономикалық аудандастыру, урбанизация және экономикасы, денсаулық сақтауды экономика, қоршаған ортаның экономикасы, рекреация экономика.

Адам экологиясы және азаматтық  құрылыс. Адам экологиясының мүдделерiмен қала құрылысы және аудан орналастырудың келесi бөлiмдерi дәл келедi: аудандар және үлкен аумақтардың аудан орналастыру және қала құрылысының теориялық және ғылыми негiздерi, орналастыру және құрылыс ошағы тағы басқалар. Ерекше мәселелердiң санына қалалар және уық орындардың қалпына келтiру және қалпына келтiруi, уық орындардың сәулеттендiрулерiн жатады. Тiптi кейбiр зерттеушiлер адам экологиясы және азаматтық құрылыстың аралығында тепетеңдiк таңбаларын құрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Экологияның экономикалық және саяси мәселелерді шешудегі орны

 

Адамзат қоғамының алдында  тұрған экологиялық мәселелер оның дамуының барлық тарихи кезеңдерінде орын алып отырды. Бірақ, өндірістік қоғам  мен демографиялық жарылыс кезеңінде  адамзаттың табиғатқа теріс әсерінің нәтижелері ғаламдық сипатқа ие болды. Экологиялық мәселенің мәні – табиғаттағы қалыптасқан тепе-теңдікті бұзбай, миллиардтаған адамдарды жерде қоныстандыру және олардың барлық қажеттіліктерін қамтамасыз ету. Қазіргі Жердегі тіршілік адам қызметінің сипатына тәуелді.  
Қазіргі кезең адамның ерекше биосфералығқ қызметі – биосфераны қорғау мен сақтап қалу қызметімен анықталып отыр. Экологиялық мәселелердің алдын алу үшін адам ретсіз дамудан тиімді, реттелген, табиғат пен қоғамның даму заңдарына негізделген дамуға өтуі тиіс. Тек осы кезде ғана адамзат қоғамының дамуы үздіксіз, ұзақ уақыттық, бірқалыпты жағдайда, табиғи және әлеуметтік дағдарыссыз дамиды. Мұндай дамуды – тұрақты даму деп атайды. Бірақ бұл үшін адамдардың сана-сезімі, олардың мақсаты мен адамгершілік бағыттылығы өзгеруі тиіс.  
Планетадағы тіршілікті қорғау бүкіл адамзаттың бірігуін талап етеді.  
1987жылы БҰҰ-ның Дүниежүзілік қоршаған орта мен даму комиссиясы «Біздің жалпы болашағымыз» атты есебінде «қоршаған орта үшін қауіпсіз, жолда экономикалық дәуірге» аяқ басуға шақырды.  
Алғаш рет «тұрақты даму» концепциясы ұсынылды. 
«Тұрақты даму» дегенде қазіргі уақыттың қажеттілігін қамтамасыз ете отырып, болашақ ұрпақтардың өзінің қажеттіліктерін қамтамасыз етуіне қауіп туғызбайтын даму деп түсіну керек. «Біз ата-бабаларымыздың Жерін мұраға алған жоқпыз. Біз оны өзіміздің балаларымыздан қарызға алдық» (БҰҰ материалынан).  
1992жылдың маусым айында Рио-де-Жанейро қаласында өткен БҰҰ-ның қоршаған орта мен даму бойынша өткен конференциясы «Тұрақты даму» концепциясын және «ХХІ ғасырдың күн тәртібіне» атты ауқымды бағдарламасын қабылдады. Бұл бағдарламада шешілуі болашақта тұрақты дамуды қамтамасыз ететін жалпы мәселелер қарастырылған. Оның нәтижесі төмендегі кестеде көрсетілген. 
 
Мәселе. Мәселенің қысқаша мәні 
  Кедейлікпен күрес Дүние жүзінде 157 миллиардер, шамамен 2 мың миллионерлер және 1,1 миллиардтан астам күндік табысы 1 АҚШ долларынан кем адамдар бар. Кедейлікті болдырмау жолдары: еңбек ақыны қамтамасыз ету; кедейлердің өзін-өзі қамтамасыз етуі мен бай елдерден тәуелділігін кеміту; еңбекке жарамды халықтың санын арттыру; табиғат ресурстарын сақтау мен тұрақты даму; білім беру жүйесін жетілдіру; отбасын жоспарлау; қаржылық демеу.  
Тұтынудың құрылымын өзгерту Адамзаттың бай бөлігінің шектен тыс ысырап етуі – қоршаған ортаның бұзылуы мен табиғат ресурстарының сарқылуының себептері болып табылады. Сонымен қатар кедей адамдар өмірге қажетті минималды мөлшерімен қамтамасыз етілмейді. Энергетикалық және шикізаттық пайдалануды қысқарту, экологиялық таза технологияларды дамыту.----- 
Халық және тұрақтылық 1993 жылы дүниежүзіндегі халық саны шамамен 5,5 миллиардтан астам болды. Ғалымдардың болжамы бойынша 2020 жылы адам саны 8 миллиардқа жетеді. 
  Адамдардың денсаулығын сақтау мен жақсарту Халықтың денсаулығы қоршаған ортаның жағдайына байланысты болады. 2000 жылға қарай денсаулық сақтау саласындағы стратегиялық міндеттер:  
- СПИД-пен күреске жұмылдыру; 
- туберкулезбен және басқа зілді аурулармен күрес; 
- бала өлімін кеміту; 
- халық денсаулығын бақылайтын тиімді ұйымдар құру; 
- еркектер мен әйелдердің өздерінің балалрының саны мен туылу уақытын анықтауға құқығын қамтамасыз ету; 
- халықты ауыз су және таза азық-түлікпен қамтамасыз ету; 
- балалардың денсаулығын қорғау; 
- қоршаған ортаны денсаулыққа зиян қалдықтардан тазарту және оның алдын алу. 
Тұрақты тұрғын жерлер (урбанизация) 2000жылға қарай дүниежүзінің халқының жартысы қалаларда тұруы тиіс. Қоғамның урбанизациясы экономикалық малу процесінің бір бөлігі болып табылады. Қалаларда жалпы ұлттық өнімнің 60%-ы өндіріледі. Қала халқының санының артуы дамыған және дамушы елдерде бірдей. 
Атмосфераны қорғау Атмосфераға қалдықтарды шығарудың негізгі көзі – энергияны тұтыну мен өндіру. 
Жер ресурстарын тиімді пайдалану Топырақтардың құнарлылығы су және жел эрозиясы мен химиялық, физикалық деградация нәтижесінде төмендейді. Топырақтың деградациясының себептері шектен тыс мал жаю; ормандардың кемуі; ауылшаруашылық қызметі; жерді шектен тыс пайдалану және т.б. 
Ормандарды жоюмен күрес Ормандар топырақ пен суды, атмосфераны қорғауда, өсімдіктер мен жануарлардың биологиялық алуантүрлілігін сақтауда маңызды рөл атқарады. Үкімет орман шаруашылығының тұрақты дамуына арналған ұлттық бағдарламаларды жасап, оларды жүзеге асыру керек.  
  Шөлденумен және құрғақшылықпен күрес Шөлдену – бұл ауа райының өзгеруі мен адам қызметінің нәтижесінде топырақтың деградациялану процесі. Бұл процеске көбіне құрғақ жерлер ұшырайды. Шөлдену мал жайылымдарының деградациясы мен азық-түлік өнімдерінің кемуіне әкеліп соқтырады. Құрғақшылық пен шөлдену кедейлік пен аштықтың да себебі болып табылады.  
Мұхиттарды қорғау мен тиімді пайдалану Теңіз суының ластануының шамамен 70%-ын құрлықтағы үлкен және кіші қалалар, өнеркәсіп, құрылыс, ауыл шаруашылығы мен туризм құрайды. Мұхиттар шектен тыс балықтар мен былқылдақденелілерді (жылына 90 млн. тоннаға дейін) аулаудан, жағалаулар мен маржан рифтерінің жағдайының нашарлауынан зардап шегеді.  
Тұщы суды қорғау мен тиімді пайдалану Бүгін тұщы су мәселесі маңызды экологиялық мәселелердің бірі болып табылады. 2000 жылға қарай төмендегі міндеттер шешілуі тиіс: 
- қалалардың әрбір тұрғынын бір адамға шаққанда ең кемінде күніне 40литр ауыз сумен қамтамасыз ету; 
- өнеркәсіптік, тұрмыстық шайынды суларды залалсыздандыру ережелерін анықтап, жүзеге асыру; 
- барлық ауылдық аудандардың тұрғындарын экологиялық қауіпсіз сумен қамтамасыз ету. 
Улы химиялық заттарды қолданудың қауіпсіздігін арттыру Химиялық заттар бүкіл дүние жүзінде қолданылады. 10000-нан астам химиялық заттар бар. Олардың 1500-інің үлесіне дүниежүзілік өндірістің 95% келеді. Қазіргі уақытқа дейін әлі улы және қауіпті өнімдермен сауда жасау туралы жалпы келісім жоқ.  
Қатты қалдықтар мен шайынды суларды жою. Тұрмыстық қалдықтар мен шайынды сулардың мөлшерінің жылдам артуы қала халқының денсаулығы мен қоршаған ортаға қауіп тудырады. Жыл сайын 5,2 млн адам, оның ішінде 4млн балалар шайынды сулар мен қатты қалдықтарды дұрыс тазартпау нәтижесінде ауырып, қайтыс болады. 2025 жылға қарай қалдықтардың мөлшері 4-5 есе артуы мүмкін.  
Радиоактивті қалдықтарды жою Радиоактивті қалдықтар туғызатын қауіп оларды өсіру мөлшерін кемітуді, қауіпсіз тасымалдау мен жоюды талап етеді. Жыл сайын АЭС-тің жұмысы нәтижесінде 200-мың м төмен, ал 10 мың м жоғары радиоактивті қалдықтар түзіледі. 
   Балалар мен жастардың тұрақты дамуды қамтамасыз етудегі рөлі Даму бағдарламалары жастарға қауіпсіз болашақты және оның ішінде денсаулыққа қолайлы қоршаған ортаға жоғары өмір сүру жағдайына, білім алу мен жұмысқа кепілдік беруі керек. Жастар планета халқының 1/3-не жақын бөлігін, ал көптеген дамушы елдерде - жартысын құрайды. Білім беру дәрежесін арттыру қажет. Жастарға білім беруде қоршаған ортаны қорғау мен даму мәселелеріне көп көңіл бөлінуі қажет. 
Тұрақты даму мақсатындағы ғылым мен білім беру Қазіргі кездегі ғылыми зерттеулер адамзаттың тіршілігін сақтау мақсатында жұмыс істейді. ХХІ ғасырда биосферада қауіпті өзгерістер болуы мүмкін. Ғалымдар төмендегі мәселелерді зерттеуде: ауа райының өзгеруі, ресурстарды тұтынудың артуы, демографиялық тенденциялар, ортаның деградациясы, энергия мен ресурстарды пайдалану, биосфераның космостық зерттеулері, ортаның адам денсаулығына әсері және т.б. Бағдарлама әр түрлі жастағы адамдардың қоршаған ортаны қорғау мен даму мәселелері бойынша білім алуын қамтамасыз етуі керек. Экологиялық білім беру – адамзаттың тұрақты дамуының қажетті шарты. 
    Сонымен қатар конференцияда Мәлімдеме мен екі концепция 
- климаттың өзгеруінің алдын алу, ормандарды қорғау мен биологиялық алуантүрлілікті сақтау мәселелері бойынша қабылданды.  
Бұл мәселелерді кешенді ғылыми тұрғыдан шешуге болады. Бұл үшін экология, экономика және әлуметтік дамудың барлық негізгі топтарын біртұтас кешен түрінде қарастыру қажет. 
БҰҰ-ның конференциясы барлық елдердің үкіметтерін тұрақты дамудың ұлттық концепцияларын қабылдауға шақырады.  
Қазақстан Республикасының Үкіметі ұсынған «Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға көшу концепциясы» бекітілді. Республиканың экологиялық саясаты оның экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған. 
Республика Президенті Н.Ә.Назарбаевтің БҰҰ Бас Ассамблеясында жасаған баяндамасында тұрақты дамуға жетудің түйінді мәселелерін шешудегі еліміздің белсенді қызметін дәлелдейтін нақты мысалдар келтірді. 1992-1998 жылдар аралығында Қазақстан тарихта бірінші болып ядролық полигонын жауып, ядролық қарудан бас тартты, Аралды сақтап қалуға арналған интеграциялық процестердің ұйтқысы болды.  
   Қазіргі уақытта экологиялық, экономикалық, әлеуметтік мәселелерді интеграциялау саласындағы саяси іс-шараларды анықтау жолдары іздестіруліде. Олар:  
- бұзылған экожүйелерді қалпына келтіруді қамтамасыз ету; 
- суды тиімді пайдаланудың нақты шараларын анықтау; 
- жерді пайдалану, ауыл шаруашылығының тұрақты дамуын жүзеге асыруға, биологиялық алуантүрлілікті сақтауға бағытталған үйлесімді іс-шараларды қабылдау.