Атмосфераның химиялық экологиясы

                                                             

 

Тақырыбы: Ауа атмосферасы

                       

                        Орындаған: Кенже Гүлжан

                        Тобы: 112-11

                        Қабылдаған: Баймаханова Г.М.

 

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК 

       ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ

           

                ХИМИЯ КАФЕДРАСЫ

 

ПРЕЗЕНТАЦИЯ

Жоспар

 

• Ауа атмосферасы туралы түсінік
• Қышқыл жабырлар
• Ауаға техногендік әсер ету

     Атмосфера — жердің ауа қабығы. Атмосфераның төменгі шекарасы жер беті болып табылады. Оның төменгіқабаты азот, оттегі менсиреккездесетін көміртегінен, аргоннан, сутегіден, гелийден 

     тағы басқагаздардан тұрады. Бұған су буы да араласады.

 

Атмосфераның жоғарыдан көрінісі

    12 км биіктікке дейінгі атмосфераның төменгіқабатын тропосфера деп атайды. Тропосферада бұлт, 

      жауын-шашын, жел және тағы басқа құбылыстар орын алыпотырады. Тропосферадан жоғары 75 км биіктікке дейінгі қабат стратосферадеп аталады. Бұдан жоғарыионосфера қабаты орналасады.

 

Атмосфераның қырынан көрінісі. Бұл көрініс атмосфераның қабаттарын  көруге мүмкіндік береді

Құрғақ ауа құрылымы

 

Құрғақ ауа құрылымы

Құрғақ ауа құрылымы^[3]

 

Газ

 

Көлемі 
бойынша, %

 

Салмағы 
бойынша, %

 

Азот

 

78,084

 

75,50

 

Оттек

 

20,946

 

23,10

 

Аргон

 

0,932

 

1,286

 

Су

 

0,5-4

 

—

 

Көмірқышқыл  газ

 

0,0387

 

0,059

 

Неон

 

1,818×10⁻³

 

1,3×10⁻³

 

Гелий

 

4,6×10⁻⁴

 

7,2×10⁻⁵

 

Метан

 

1,7×10⁻⁴

 

—

 

Криптон

 

1,14×10⁻⁴

 

2,9×10⁻⁴

 

Сутек

 

5×10⁻⁵

 

7,6×10⁻⁵

 

Ксенон

 

8,7×10⁻⁶

 

—

 

Азоттың  шала тотығы

 

5×10⁻⁵

 

7,7×10⁻⁵

 

Жоғарыдағы құрғақ ауа құрылымына  кірмейтін бөлігі:

 

Су  буы (H²O)

 

~0.40% атмосфера үстінде, бет  жағында жалпы 1%-4%

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Тропосфера 
   Жер бетінен экватор тұсында шамамен 18 км, полюстерде 6 км, ал орта ендіктерде 10— 12 км биіктікке дейін созылатын атмосфераның төменгі қабаты.

Стратосфера 
    тропосфераның үстінен 80 км-ге дейінгі биіктікте орналасқан атмосфера қабаты. Бұл қабат бүкіл атмосфера салмағының 20%-ын құрайды.

Мезосфера (грек. mesos — ортаңғы және sphaіra — шар) — атмосфераның 50 — 80 километр биіктіктегі ортаңғы қабаты.

    Қышқылды жаңбыр – атмосфералық жауын-шашынтүрлері (оған қар да жатады). Жаңбыр құрамындақышқылдың (pH<5,6) болатындығы ауа құрамында өндіріс қалдықтары (мыс., SO2, NO2, HCl, т.б.) мөлшерінің көптігіне байланысты.

Қышқыл жаңбырлар топырақ құрамына  еніп,өсімдіктердің өсіп-жетілуіне  қорек

болатын қажетті заттармен бірге  улы ауыр және жеңіл металдардың  еруіне мүм-кіндік туғызады. Өз  кезегінде улы заттар келеңсіз  жағдайларға алып келеді. Мысалы, аздап қышқылданған судағы алюминий  мөлшерінің 0,2 мг/л балықтар

үшін өте қауіпті, сонымен қатар  ағаштардың өсуін тежейді.

Қышқыл жаңбырлар металконструкциясының  тот басуын жылдамдатады, ғимараттардың, ескерткіштердің бұзылуына әкеліп  соғады, топырақ пен судың қышқылдығын (РН) өзгертіп, топырақтың құрылымын  бұзады, оның өнім беру қасиетін  төмендетеді, өсімдіктердің жойылуына  ықпал етеді.

Атмосфералық ластанудың антропогендік (жасанды) көздеріне өнеркәсіптік  кәсіпорындар, көлік, жылу энертетикасы, тұрғын үйлерді жылыту жүйелері, ауыл шаруашылығы және т.б. жатады . Тек өндірістік кәсіпорындардың  ғана қоршаған ортаға әсер  етіп ластауын мынадай негізгі  түрлерге белуге болады: шикізат, материалдар, құрал-жабдықтар, отын, электр  энергиясы, су, қалдықтар.

Әрбір автокөлік жылына 4 тонна  ауа жұтып, 800 кг көміртегі оксидін, 40 кг азот оксидін және 200 кг-дай  әртүрлі көмірсутектерді атмосфераға  бөледі. Автокөліктерден бөлінетін  газдар - 200-дей заттардың Қоспалары. Мұнда отынның толық және жартылай  жанған өнімдері - көмірсутектер  болады. Транспорт моторы жай  айналымда, жылдамдық алар кезде  және кептелісте тұрғанда қоршаған  ортаға көмірсутектер көп бөлінеді. Осындай жағдайда отын толық  жанбайды да, лас ауа 10 есе көп  бөлінеді. Қалыпты жағдайда қозғалтқыштан  бөлінетін газдың құрамында С02 - 2,7% болса, жылдамдықты түсірген жағдайда - С02 3,9%-ға, ал жай қозғалған  кезде - 6,9% дейін көбейеді. II валентті, IV валентті С02 ауаға қарағанда  салмағы ауыр, жердің бетіне жақын  жиналады. Сондықтан тротуарда, бесік- арбада отырған нәресте С02-ын  анасынан көп жұтады.

Индустриалды дамыған елдерде  атмосфераны ластайтын негізгі  көздер - автокөліктер, транспорттың  басқа түрлері және өндіріс  орындары. Зерттеу мәліметтері бойынша  антропогендік әсерден атмосфераға  жыл сайын 25,5 млрд. тонна көміртегі  оксиді, 190 млн тонна күкірт оксиді, 65 млн тонна азот оксиді, 1,4 млн  тонна хлорлы және фторлы көміртектер (фреондар), көмірсутектің, қорғасынның органикалық қосылыстары, сондай-ақ қатерлі ісік ауруын тудыратын канцерогенді заттар бөлінеді.

НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА РАХМЕТ