Еңбек қорғау

ЖОСПАРЫ

 

Кіріспе

 

1.  Радиоактивті заттар

   

    1.1 Табиғи радиоактивтік

           

2. Аумақтың радиоактивті ластануы

                       

     2.1 Радиациялық авария 

 

3.Радияциялық материалдарды атом энергиясын пайдалануға және радияциялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптар

 

Қорытынды

 

Кіріспе

 

Атом энергиясы –  адам өмірінде маңызды орын алады. Энергия  жеткілікті болғанда қоғамның дамуы  қарыштап алға басады. Оған жиырмасыншы ғасыр дәлел. Бүгінгі күнгі негізгі энергия қоры болып саналатын – көмір, мұнай, газ бір кезде өзінің шегіне жетуі мүмкін. Соны болжай білген ғалымдар энергия көзін ашты. Бұл – атом энергиясы. Атом энергиясы адам өмірінде кең қолданылатын энергия түріне айналып келеді. Бұл энергия түрімен жұмыс істегенде, оның адам ағзасына тигізетін әсерін және соған байланысты физиологиялық өзгерістерді біліп, денсаулықты сақтау маңызды мәселе.

Биологияның барлық салаларының  табиғи құбылыстарымен тығыз байланысты өріс алтынын ғылымның бүгінігі даму деңгейі айқын көрсетіп отыр. Өсімдіктер күн сәулесінің энергиясын өзіне сіңіріп, тіршілігін жалғастырса, жануарлар және адам организміндегі физиологиялық құбылыстардың өтіп тұруы да энергияны қажет етеді. Табиғи энергияның тым жоғары немесе төмен болуына байланысты тірі организмнің пайда болып, дамып, күрделенуі немесе Жер бетінен жойылып кетуі эволюциялық кезеңдерде кездесіп отырған.

Табиғи энергия және жасанды энергия /атомнан алынған/ әсерлері қатарлас келсе, онда тірі организмнің  өмір сүруіне қауіп туатынын оқымыстылар  зерттеулерінде ғылыми тұрғыдан дәлелдеп берді.

 

Радиоактивті затттар

 

Радиоактивті заттар — құрамында радиоактивті изотоптар бар, жасанды немесе табиғи заттар. Тұрақтылығы аздау кейбір элементтер атомдары ядроларының неғұрлым тұрақты энергетикалық күйге өтуі нәтижесінде радиоактивті құлдырау, яғни атомдарда іштей қайта құрылу процесі жүреді.

Радиоактивті заттар альфа, бета-бөлшектер мен гамма-сәулелер шығара алады, оның залалдау әрекеті адамдар мен жануарлардың сырттай сәулеленуі түрінде көрінеді. Радиоактивті сәулеленудің зиянды биологиялық әрекеті тірі клеткалардың иондануы ағзадағы химиялық өзгерістердің әр түрлі процестері арқылы көрінеді.

Бұл клеткалар мен тканьдердің  тіршілік әрекетінің бұзылуына, ал күшті  әсер еткен кезде бүкіл ағзаның  радиоактивті сәулеленуі мен ауруының дамуына — сеуле ауруына шалдығуына әкеп соғады.

Табиғи радиоактивтік

 

 

 

Радиоактивтілік (лат. radіo – сәуле шығару, actіvus – әсерлік) – орнықсыз атом ядроларының басқа элементтер ядросына бөлшектер немесе гамма-кванттар шығару арқылы өздігінен түрлену құбылысы.

 

 

 

Аумақтың радиоактивті ластануы  

 

 

Радиациялық авария - радиоактивті өнімдөрдің тасталуына немесе иондаушы сәулеленудің РҚО аумағын қалыпты пайдалануға арналған жобада қарастырылғандағыдан артық мөлшерде шығуына байланысты болған авария.  
Радиациялық аварияның салдары олардың зақымдаушы факторларына байланысты. Радиациялық авариялардың негізгі зақымдаушы факторлары радиациялық әсер және радиоактивті ластану болып табылады. Авариялар жарылыстар мен өрттерді тудыруы мүмкін. Ядролық реакторы бүзылған атом станцияларын-дағы авариялар өте ауыр салдарға алып келеді.  
Радиациялық авариялардың салдары негізінен радиациялық әсер және радиоактивті ластанудың көлемімен және деңгейімен, сондай-ақ радионуклид қүрамымен және тасталған радиоактивті зат мөлшерімен бағаланады.  
Авария барысында және одан кейін оның салдарының деңгейі мен үзақтығына, сондай-ақ радиациялық ахуалға мыналар айтарлықтай ықпал етеді:  
-радиоактивті заттардың табиғи ыдырауы, осы заттардың қоршаған ортаға таралуы;  
-метеорологиялық және климаттық факторлар  
-авария салдарын жою жөніндегі жүмыс нәтижелілігі, оның ішінде дезактивация мен суды қорғау шығарылады.  
Авариядан кейінгі бастапқы кезеңде жалпы радиоактивтілікке жартылай ыдырайтын қысқа мерзімімен (әдетте екі айға дейін) радионуклидтер айтарлықтай үлес қосады. Мүндай радионуклид, атап айтқанда радиоактивті иод (иод - 131) болдып табылады.  
Активтіліктің кейіннен әлсіреуі бірнөше жүз тәуліктен мың жылға дейін созылатын жартылай ыдыраудың үлкен мерзіміндегі нуклидтермен анықталады. Олардың арасынан үзақ уақыт бойы радиациялық ахуалдың серпініне негізгі үлесті биологиялық қауіпті цезий - 137., стронций - 9, плутоний - 239 және басқа радионуклидтер енгізеді.  
Радиациялық әсерге сәулеленуге сезімтал адамдар, малдар, өсімдіктер мен приборлар үшырайды. ғимараттар, коммуникация, технологиялық қондырғы, көлік қүралы, мүлік, материал мен азық -түлік, жайылым мен табиғи орта радиоактивті ластануға үшырайды.  
Ауылшаруашылығы кешеніне РҚО-дағы авария салдары жағымсыз әсер етеді. Оның қатардан шығуы ядролық отын, электр және жылу энергия, сондай-ақ ядролық жанармайдан шыққан элементтерді үқсату және радтиоактивті қалдықтарды көму өндірісін тоқтатуға алып келөді.

 

3.Радияциялық материалдарды атом энергиясын пайдалануға және радияциялық қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қойылатын талаптар

 

270-бап. Радиоактивті ќалдыќтар  мен материалдарды

трансшекаралыќ  ауыстыру

1. ¤њдеу  ‰шін басќа мемлекеттерге єкетілген Ќазаќстан Республикасыныњ

µз радиоактивті ќалдыќтарын ќоспаѓанда, радиоактивті ќалдыќтарды саќтау

немесе  кµму маќсатында басќа мемлекеттерден Ќазаќстан Республикасына єкелуге

тыйым салынады. Радиоактивті заттардыњ ќоршаѓан ортаѓа таралуына жол бермеу

жµніндегі іс-шараларды ж‰ргізбей радиоактивті ќалдыќтар мен материалдарды

жер бетіне жєне жер ќойнауына кµмуге (орналастыруѓа) тыйым салынады.

2. Ќазаќстан  Республикасына радиоактивті материалдарды,  радиациялыќ

ќауіпсіздік нормаларында белгіленген алып ќою дењгейінен жоѓары радиоактивтік

заттарды  ќамтитын жартылай фабрикаттарды, шикізаттарды, жинаќтаушы

б±йымдарды  єкелу мемлекеттік экологиялыќ  сараптаманыњ алдын ала оњ

ќорытындысына сєйкес Ќазаќстан Республикасы ‡кіметі  ќаулысыныњ негізінде

ж‰зеге  асырылады.

3. Радиоактивті  материалдарды трансшекаралыќ ауыстыру  кезінде табиѓат

пайдаланушы халыќаралыќ ќ±ќыќ нормаларын саќтай отырып ауыстыруды

ќамтамасыз  ету ‰шін шаралар ќабылдауѓа міндетті. Б±л ретте:

1) табиѓат  пайдаланушы межелі мемлекеттіњ  р±ќсаты жєне алдын ала

хабардар  етілуі, сондай-аќ келісімі бойынша  ауыстыруды ќамтамасыз ету ‰шін

шаралар ќабылдауѓа міндетті;

2) транзит  мемлекеттері арќылы трансшекаралыќ  ауыстыру наќты

пайдаланылатын  кµлік т‰рлеріне сєйкес келетін  халыќаралыќ міндеттемелерді

орындау шартымен ж‰зеге асырылуѓа тиіс;

3) пайдаланылѓан  отынды немесе радиоактивті ќалдыќтарды  саќтау немесе

кµму  ‰шін оњт‰стік ендіктен оњт‰стікке ќарай 60 градус межелі орынѓа жµнелтуге

тыйым салынады.  

 

271-бап.  Радиоактивті материалдарды пайдалану  кезіндегі

экологиялыќ талаптар

1. Жеке  жєне зањды т±лѓалар радиоактивті  материалдарды µндірудіњ,

саќтаудыњ, тасымалдаудыњ, пайдаланудыњ, кєдеге жаратудыњ  жєне жоюдыњ

белгіленген ережелерін саќтауѓа, радиациялыќ єсердіњ  жол берілетін шекті дењгейі

нормативтерініњ б±зылуына жол бермеуге, ќоршаѓан ортаныњ радиациялыќ

ластануыныњ алдын алу жєне оны жою жµнінде  шаралар ќабылдауѓа міндетті.

2. Ќоршаѓан  ортаныњ радиациялыќ ластануы  байќалѓан жаѓдайда жеке жєне

зањды т±лѓалар б±л туралы атом энергиясы жєне ќоршаѓан ортаны ќорѓау

саласындаѓы уєкілетті мемлекеттік органдарѓа, сондай-аќ санитарлыќ-

эпидемиологиялыќ  ќызметтіњ мемлекеттік органына кідіріссіз т‰рде хабарлауѓа

тиіс.

3. Радиоактивті  материалдарды пайдалану кезінде  табиѓат пайдаланушылар:

1) радиоактивті  материалдарды пайдалану мерзімі ішінде оларѓа єсер етуі

м‰мкін  барлыќ факторларды баѓалауды; 2) радиоактивті материалдардыњ халыќ денсаулыѓына жєне ќоршаѓан ортаѓа

єсерін  баѓалауды;

3) азаматтарѓа  жєне ќоѓамдыќ бірлестіктерге, мемлекеттік  немесе Ќазаќстан

Республикасыныњ зањдарымен ќорѓалатын µзге де ќ±пияларды ќ±райтын аќпаратты

ќоспаѓанда, радиоактивті материалдардыњ сипаттамасы  мен оларды пайдалану

кезіндегі ќауіпсіздік шаралары туралы аќпараттыњ берілуін;

4) Ќазаќстан  Республикасыныњ халыќтыњ радиациялыќ  ќауіп-

сіздігі саласындаѓы зањнамасына сєйкес радиациялыќ ќауіпсіздіктіњ негізгі

нормалары мен ережелерін ескере отырып, халыќ  денсаулыѓына жєне ќоршаѓан

ортаѓа  радиациялыќ, оныњ ішінде авария салдарынан болатын радиациялыќ єсерді

шектеу  шараларын;

5) радиоактивті  ќалдыќтар т‰зілуініњ ењ тµменгі дењгейін ќамтамасыз етуге

тиіс. 

 

272-бап.  Радиоактивті материалдар мен  ќалдыќтарды

саќтау  мен кµму кезіндегі экологиялыќ  талаптар

1. Ќазаќстан  Республикасыныњ аумаѓында т‰зілетін  радиоактивті ќалдыќтар

олардыњ ыќтимал ќауіптілігі болуы м‰мкін уаќыт кезењі ішінде халыќ пен

ќоршаѓан  ортаныњ радиациядан ќорѓалуын  ќамтамасыз ететіндей т‰рде кµмілуге

тиіс.

2. Радиоактивті  ќалдыќтарды орналастыру радиоактивті  ќалдыќтардыњ

т‰зілуіне алып келетін ќызметтіњ кез келген т‰рініњ міндетті кезењі ретінде жобалау

жєне  техникалыќ ќ±жаттамада кµзделуге  тиіс. Радиоактивті ќалдыќтарды жинау,

саќтау, тасымалдау мен кµму тєртібі жєне оларды ±йымдастыру осы Кодексте

кµзделген экологиялыќ талаптар ескеріле отырып, Ќазаќстан

Республикасыныњ атом энергиясын пайдалану туралы зањнамасына сєйкес ж‰зеге

асырылады.

3. Радиоактивті  материалдар мен ќалдыќтарды  саќтау мен кµму кезінде

табиѓат пайдаланушылар:

1) µздігінен  ж‰ретін тізбекті ядролыќ реакцияларды  болѓызбауды жєне

жылудыњ кµп бµлінуінен ќорѓауды;

2) радиациялыќ ќауіпсіздік ережелері мен нормаларына сєйкес тиісті ќорѓау

єдістерін ќолдану арќылы халыќтыњ жєне ќоршаѓан ортаныњ тиімді ќорѓалуын;

3) радиоактивті  материалдар мен ќалдыќтарды  саќтаумен байланысты болуы

м‰мкін  биологиялыќ, химиялыќ жєне басќа да тєуекелдердіњ есебін;

4) кµму  объектісініњ орналасќан жеріне, конструкциясы мен ќ±рамына ќатысты

есеп  ќ±жаттарыныњ саќталуын;

5) радиоактивті  материалдарѓа санкциясыз ќол  жеткізуді баќылау мен шектеу,

сондай-аќ радиоактивті заттардыњ ќоршаѓан ортаѓа жоспарланбаѓан шыѓарылуын

болдырмауды ќамтамасыз етуге тиіс. 

 

273-бап.  Радиоактивті материалдар мен  ќалдыќтарды

тасымалдау  кезіндегі экологиялыќ талаптар

1. Радиоактивті  материалдар мен ќалдыќтарды  тасымалдау Ќазаќстан

Республикасыныњ зањнамасында белгіленген ережелерге жєне Ќазаќстан

Республикасы  ратификациялаѓан халыќаралыќ шарттарѓа  сєйкес ж‰зеге

асырылады. 2. Радиоактивті материалдар мен ќалдыќтарды тасымалдау ережелері ж‰к

жµнелтушініњ, тасымалдаушыныњ жєне ж‰к алушыныњ ќ±ќыќтарын, міндеттері

мен жауапкершілігін, ќауіпсіздік, физикалыќ жаѓынан ќорѓалу шараларын,

оќиѓалар  мен аварияларѓа жол бермеу жµніндегі  келісілген шаралар ж‰йесін,

буып-т‰юге, тањбалауѓа жєне кµлік ќ±ралдарына  ќойылатын талаптарды, ыќтимал

авариялардыњ  салдарын т±мшалау жµніндегі іс-шараларды  кµздеуге тиіс. 

 

274-бап.  Ядролыќ ќондырѓыларды жєне радиоактивті

ќалдыќтармен  ж±мыс істеуге арналѓан объектілерді

орналастыру мен пайдалануѓа ќойылатын

экологиялыќ талаптар

1. Ќазаќстан  Республикасыныњ ‡кіметіне ядролыќ ќондырѓыларды жєне

радиоактивті  ќалдыќтармен ж±мыс істеуге арналѓан объектілерді орналастыруѓа

ќатысты ±сыныстар енгізуге жергілікті мемлекеттік  органдардыњ, жеке жєне зањды

т±лѓалардыњ ќ±ќыѓы бар.

Ядролыќ ќондырѓыларды немесе радиоактивті ќалдыќтармен ж±мыс істеуге