Қазіргі таңдағы зейнетақы қоры

 

 

Шығыс Европа елдерініңзейнетақыжүйесі

ШығысЕвропаелдерініңішіндеПольша, Венгрия,Чехия,Словакияелдерініңзейнетақыжүйелеріерекшекөңілбөлудіқажет етеді. Бұл елдердің зейнетақы реформасының басты ерекшелігі – мемлекеттік модельді игеру.

КелесікестедеШығысЕвропаелдерініңзейнетақыжүйесінесипаттамаберілген.

 

Шығыс Европаныңкейбір  зейнетақыжүйесі 5 кесте

	Польша	Венгрия	Чехия	Словакия
1.Ерлердіңзейнеткерліккешығужасы	65	60	60	60
2.Әйелдердіңзейнеткерліккешығужасы	60	55	53-57	53-57
3.Жалпыелдегі 60-жастанжоғарылардыңүлесі	12,5%	19%	17,5%	14,8%
4.Еңбеккежарамдыхалықтыңсанынабайланыстызейнеткерлерсаны	49%	59%	49%	53%
5.Орташаеңбекақымөлшерінебайланысты орташазейнатқымөлшері	71%	60%	44%	48%
6.Жалпыеңбекақығақатыстызейнетақы бөлімніңжалпымөлшері	45%	30,5%	26%	27,8%
7.ЖІӨзейнетақыүлесі	15,8%	11,5%	9%	9,4%

 

 

Бұл кестеніталдай келе мынадайқорытындыжасауға болады: Шығыс Европаға зейнетақы реформасының қажеттілігі жылдан-жылға өсіп отырғандығын баймаймыз. Бұл елдердің үкіметі «мемлекеттік зейнетақы» жүйесі күндердің күнінде жаңа демографриялық және экономикалық құрылымға сәйкес қызмет істеуін тоқтады, сондықтан жинақ қорларына негізделген «жинақтаушы зейнетақы» моделі өмірге ауадай қажет деп отыр. Алайда, тек Венгрия мен Чехия ғана бағытта елеуші күш көрсетті.

Венгрия1994 жылызейнетақыреформасыүшінзаңшығарусаласынқұрды.Қазіргікездебұлелдееңбекке жарамды халықтың 5 пайызын иемденген  және өз активтерінен ЖІӨ-нің бірнеше  пайызын жинаған 18-ге жуық қор жұмыс  істейді. Қорлардың әлі дұрыс дамымағандығы өздерінің қол жетерлік пайдасынан тыс инвестициялық табыс бағдарламасын тиімді пайдаланбайды. Салымшылардың саны да көп емес.

Чехия ШығысЕвропа елдерініңішінде  алғашқыболыпзейнетақыжүйесініңреформасынқолғаалған. Чехиямемлекетіалғашқыкезеңдезейнеткерлікке шығару талаптарын қатаңтүрдежүргізді, тіптіескі жүйеде бәрінентөмензейнетақыалатын  зейнеткерлер үлесіне жәрдемақы  қосты. 2007 жылға дейін ер адамдар 60 жаста, ал адамдар 57-61 жас аралығында зейнеткерлер саны мейлінше жәй өсуде (жыл бойы 3 пайызға жуық). Осылайша, ЖІӨ-де зейнтақы үлесі айтарлықтай өзгеріссіз қалады.

 

Азияелдеріндегізейнетақыжүйесі

Азияелдеріндезейнетақы  жүйесі мүлдем басқаша. Гонконгте кімнің пайдасы бекітілген күнелту минимумынан төмен болсы, соған бюджеттен жәрдем ақша төленеді. 1988 жылы кәсіпкерлер үшін персоналды жүйе енгізілген, бірақ бұл жүйе бойынша төлем әрі жүргізілмеген. Мемлекет күнелтуминимумынан жоғарғы қарт адамдарға әлеументтік көмек береді.

Сингапурдабірғана қорбар, ол –Орталықсақтау қоры, мұндажұмысшылар  менжеке кәсіпкерлерөзінің еңбекақы қорынан 25,5 % , ал жұмыс беруші 17,5% қаржысын бөледі. Сингапурлық жүйе «жинақтаушы зейнетақы» жүйесіне ұқсас, дегенмен мұнда тек бір ғана орталық қор бар.

Осылайша, Азия елдеріндегізейнетақыжүйесініңерекшелігі  сол, мемлекет уақытылы зейнетақытөлемінбекітпей-ақ, текқартайғандарға аз ғана мөлшерде жәрдемақытөлеугекепілдік береді, сондықтан да Азия елдіндегі қарт адамдардың кедейленуі – шешуші жоқ мәселелердің бірі болп отыр.

 

 

II. Жинақтаушы зейнетақы қорына аударым.

 

Азаматтарды зейнетақымен қамтамасыз ету Қазақстан Республикасында  азаматтарды зейнетақымен қамтамасыз ету туралы заңға сәйкес жүзеге асырылады. Кәсіпорын зейнетақы төлем көзі болып табылатын еңбекақыдан белгіленген көлемде аударуды жүзеге асырады. әр қызметкерге Әлеументтік жеке код (ӘЖК) беріледі. Ол мыналарда пайдаланылады:

• Қызметкерлер шотындағы шоғырланбалы қаражаттарға есеп жүргізу;
• Жинақтаушы зейнетақы қорындағы жинақтаушы зейнетақы шотының және жеке зейнетақы шотының есебін жүргізу;
• әр аалушыға өзінің жеке зейнетақылық төлемдерін бақылауға мүмкіндік тудырады.

ҚР  Үкіметінің 29.12.1999ж. бекіткен №1671 «Есептеу, ұстау (есептеу) және міндетті зейнетақы қорына аудару тәртібі» Қаулыына сәйкес міндетті зейнетақы жарнасын ұстау және төлеу қызметкерлердің ай сайынғы табысының он процент мөлшерінде жүргізіледі. Мұнда қызметкерлердің ай сайынғы табысы ең аз деңгейдегі бір айлық еңбекақының 75 еселеген мөлшерінен аспауы керек. Ұсталынған міндетті зейнетақы жарнасы жинақтаушы зейнетақы қорына келесі айдың табысын төлеу үшін айдың 15-ші күніне дейін аударылады.

Жарнаны аударуды агентқолма-қолақшасызтөлемжллыменжүргізеді. Жарнаны аудару барысында банкте әрбір жинақтаушы зейнетақы қоры бойынша жеке тұлғалар тізімі жазылған екі немесе үш жанадан төлем тапсырысы беріледі. Онда қызметкерлердің жеке әлеументтік коды, аты-жөні, әкесінің аты, туған күні, аударуға жататын жарна сомасы мен кезеңі (ай, жыл) жазылған. Төлем тапсырмасы мен тізімнің бірінші данасы банкте қалады, ал қабылданғаны туралы банктің белгісі қойылған төлем тапсырмасы мен тізімнің екінші данасы агентке қайтарылып беріледі. 

 

1. Еңбек ақыдан ұсталынатын міндетті төлемдер есебі. 

 

Кәсіпорын жұмыскерлеріне есептелген еңбек ақыдан, еңбек шарты бойынша  және қосымша жұмыс істейтіндердің еңбек ақысынан әр түрлі ұсталымдар жасалыды. Оларды екі топқа бөлуге болады:

• Міндетті ұсталымдар
• Кәсіпорын ұйғарымына байланысты ұсталымдар.

Міндетті ұсталымдарға зейнетақы жарналары, табыс салығы, заңды және жеке тұлғаның есебіне жасалған нотариалдық кеңсенің жазбалары және атқару қағаздары бойынша ұсталымдар жатады.

Кәсіпорын ұйғарымына байланысты ұсталымдарғы: кәсіпорынның шеккен материалдық зиянның орнын толтыру үшін еңбек ұжымының мүшелерінен және жұмыскерлерден ұсталатын сомалар, есеп беруге тиісті соманың уақытысында қайтарылмаған бөлігі жатады. 

 

 

Еңбек ақыесептеу операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы

 

№	Шаруашылықоперация мазмұны	Шоттар  корреспонденциясы
		Дт	Кт
1.	Еңбек ақыесептелді: Құрылыс жұмысшыларына Негізгі өндіріс жұмысшыларына Көмекші өндіріс жұмысшыларына Жалпы өндіріс қызметкерлеріне Жалпы шаруашылық қызметкерлеріне өнімдерді сатып-өткізумен шұғылданатын қызметкерлерге	2930 8010 8030 8040 7210 7110	3350 3550 3550 3550 3550 3550
2.	Еңбек ақыдан жеке табыссалығы ұсталды	3350	3120
3.	Еңбек ақыдан зейнетақыжарналарыұсталды	3350	3220
4.	Еңбек ақыдан орындалатынқұжаттар бойынша ұсталды	3350	3390
5.	Еңбек ақыдан есеп берілуге тиісті сомалар  бойынша қарыздар ұсталды	3350	1250

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2 Тазазейнетақыактивтеріндегіөзгертулертуралыесеп және МЖЗҚ «Жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 2011 жылға 1 қазандағы жағдайы бойынша бухгалтерлік балансы 

 

Тазазейнетақыактивтерітуралы  есеп

 

	2011 ж. 31 желтоқсан	2011 ж. 31 желтоқсан
Активтер ҚРҰБақшалайқаражатжәне шот	395,775	490,311
Асылбағалы металдар	7,044,167	-
Банктердегі қаражат	80,431,679	24,838,820
Сатуғаарналған қолдабаринвестиция	117,267,193	139,559,943
Дебиторлықберешек	219,586	243,646
Активтер жиынтығы	205,358,400	165,132,720

 

  

 

 

 

 

Тазазейнетақыактивтеріндегі өзгертулер туралы есеп

	2011 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатын жыл	2010 жылғы 31 желтоқсанда аяқталатынжыл
Зейнетақы жарналары	38,367,643	29,778,085
Басқа зейнетақықорларынан аударымдар	5,789,495	2,306,282
Сыйақытүріндегікірістер	12,560,074	7,652,603
Өсімпұл және айыппұл	471,453	330,023
Дивиденттер бойыншакірістер	670,151	533,189
Төленгеннемесе төлеугетиісті зейнетақылар	(2,902,703)	(2,359,267)
Қорға тиесілі комиссиялық сыйақы	(3,095,222)	(3,458,767)
	51,860,891	34,782,148
Төлем көздерінен жеке табыссалығы	(135,103)	(125,378)
Бағалақағаздар сауда-саттығынан таза (шығын)/кіріс	(128,954)	208,422
Пайда немесе шығынарқылы  әділқұны бойыншабейнеленетін инвестицияның әділ құнын өзгертуден таза пайда	2,254,019	8,974,741
Қайта бағалаудан таза пайда/(шығын)	(1,440,512)	760,730
Зейнетақы жинақақшаларынбасқазейнетақы қорларынааудару	(11,547,642)	(6,991,243)
Зейнетақы жинақақшаларынсақтандыру ұйымдарына аудару	(1,626)	(2,598)
Басқа шығындар	98,869	(127,408)
	(10,600,949)	2,697,266
Тазазейнетақыактивтеріндегі өзгерту	41,259,942	37,479,414
Тазазейнетақыактивтері, жылбасында	163,695,040	126,215,626
Тазазейнетақы активтері,жылсоңында	204,954,982	163,695,040

 

   

 

МЖЗҚ  «Жинақтаушы зейнетақы қоры» АҚ 2011 жылғы 1 қазандағы жағдайы бойынша бухгалтерлік балансы

 

Бап атауы	Есептікезеңсоңында	Өткен жылсоңында
Активтер
Негізгі құрал-жабдықтар (құнсыздануданамортизацияменшығындарды  шегеруімен)	141 488	116 857
Материалдық емес активтер (құнсыздануданамортизацияменшығындарды  шегеруімен)	47 854	47 081
Сатуғаарналған ұзақ мерзімді активтер	-	-
Инвестициялық жылжымайтынмүлік	-	-
Басқа заңдытұлғаның капиталындағыинвестиция	-	-
Ұзақ мерзімді дебиторлық қарыз (мүмкіндікті шығындарға резервтерді шегерумен)	-	-
Өтеугедейінұсталатынбағалы қағаздар (мүмкіндіктішығындарданрезервтердішегеруімен)	928 916	-
Сатуғаарналған қолдабарбағалы қағаздар (мүмкіндіктішығындарға резервтердішегерумен)	4 177 066	4 335 710
Мерзімі ұзартылған салықталаптары	18 580	18 580
Берілгенаванстар	165 732	185 509
Басқаактивтер	51 412	31 761
қорлар
Бюджеттегісалықжәне басқада  міндетті төлемдер бойыншабюджетке талап	29	125 949
Болашақ кезең шығындары	5 217	1 287
Өзгедебиторлық қарыз (мүмкіндіктішығындарға резервтерді шегерумен)	1 070	43
Комиссиялық сыйақы	657 623	400 887
соның ішінде:
зейнетақы актитерінен	329 950	89 251
Зейнетақы активтерібойыншаинвестициялықкіріс/шығындарда	327 673	311 636
"керіРЕПО" операциялары
Өндірістікқаржылық құралдар
Сауда бағалы қағаздар (мүмкіндіктішығындарға резервтердішегерумен)
Орналастырылған салымдар (мүмкіндіктішығындарға резервтерді шегерумен)	1 018 649	802 303
Ақшажәне ақшалай баламалар	45 498	61 919
соның ішінде:
қолда баркассадағыақшалар	173	98
Банкшоттарындағы ақшалар	45 325	61 821
Активтержиынтығы:	7 259 134	6 127 886
Капитал	-	-
Жарғылық  капитал	1 012 771	1 012 771
Сыйақы(қосымшатөленген  капитал)
Алынған капитал
Резервтік капитал	841 473	841 473
Өзгерезервтер	190	7 552
Таратылмаған пайда (жабылмаған шығын):	5 277 348	4 177 106
соның ішінде:
өткен жыл	4 177 106	2 740 846
Есептік кезең	1 100 242	1 436 260
Азшылық үлес
Капитал жиынтығы:	7 131 782	6 038 902
Міндеттемелер	-	-
Ұзақмерзімді алынғанзаемдар	-	-
соның ішінде:
Қаржылықжалдау	-	-
Ұзақмерзімді кредиторлыққарыз	-	-
Ұзақмерзімді бағалы міндеттемелер	-	-
Мерзімі ұзартылған салықміндеттемелері	-	-
Алдағыкезеңкірістері	-	-
Алынған аванстар	-	-
Акцияларбойыншаакционерлермен есеп айырысужөніндегіесептелген шығыстар	-	-
Қызметкерлермен есеп айырысужөніндегіесептелген шығыстар	35 557	553
Бюджеттегісалықжәне басқада  міндетті төлемдер бойыншабюджет алдындағыміндеттемелер	58 323	38 303
Қысқа мерзімді кредиторлыққарыз	11 400	531
Қысқа мерзімді бағалы міндеттемелер	-	-
Қысқа мерзімді алынғанзаемдар	-	-
"РЕПО" операциясы	-	-
Өндірістікқаржылық құралдар	-	-
Өзгеміндеттемелер	22 072	49 597
Міндеттемелер жиынтығы:	127 352	88 984
Капитал және міндеттемелержиынтығы	7 259 134	6 127 886