Ақша айналысының құрылымы

Қолма –  қол емес ақша айналымы ( төлем айналымы ) – ол банктегі шот иесінің жазбаша  бұйрығы бойынша шоттағы ақша қалдығының өзгеруі немесе ақшаның төлем құралы ретінде қызметтің атқарылуы. Қолма – қол емес ақшаның төлем айналымын екі тобқа бөлуге болады: тауарлы операциялар бойынша және қаржылық міндеттемелері бойынша төлем айналымы.

Қолма –  қол ақша және қолма – қол емес ақша айналымдары өзара тығыз байланысты және бір – біріне тәуелді.

Ақша массасы  – бұл жеке тұлғаларға, кәсіпорындар мен мемлекетке тиісті және шаруашылық айналымына қызмет ететін сатып алу  және төлем құралдарының жиынтығы. Ақша массасының компоненттерін анықтаудың әр түрлі концепциялары бар. Оның құрамы сол елдегі несие – ақша жүйесімен анықталады.

Белгілі бір  мерзім аралығында және белгілі бір  күнге ақша айналымындағы сандық өзгерістерді талдау үшін, сол сияқты ақша массасының көлемін және оның өсу қарқынын реттейтін іс - шаралар  жүргізу үшін әр түрлі көрсеткіштер қолданылады. Ондай көрсеткіштер ақша агрегаттары деп аталады.

Қазақстан Республикасындағы ақша агрегаттары  келесідей:

М0 – айналыстағы  қолма – қол ақша немесе банк жүйесінен тыс ақша;

М1 – М0 + банктік емес заңды тұлғалар мен халықтың теңгедегі аудармалы депозиттері;

М2 – М1 + теңгедегі басқа да депозиттер және банктік емес заңды тұлғалар мен халықтың шетел валютасындағы  аудармалы депозиттері;

М3 – М2 + банктік емес заңды тұлғалар мен  халықтың шетел валютасындағы басқа да депозиттері;

Бүгінгі таңда  Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкінің қолма – қол ақша айналымын  реттеудегі басты қызметтерінің  бірі - экономика субъектілерінің  қажеттілігін ұлттық валюта ақша белгілерімен дер кезінде және тұтас қанағаттандыруы.

Осы жұмыстарға байланысты Ұлттық Банкінің филиалдарының эмиссия – кассалық реттеуімен екінші деңгейдегі банктердің кассалық жұмысы, купюралық құрылымды жақсарту, ұлттық валютаның ақшалай белгілерінің саудасын қолдау, айналымнан ескі үлгілерді алып тастау жүргізіледі.

Ұлттық  Банкінің ақша – несие саясатының шарттарына байланысты Республикада экономикалық жағдай жағымды қалыптасуда, өнеркәсіптер мен халықтың мемлекет саясатына  сенімнің артуы мемлекеттегі ақша ұсынымына  оң әсер тигізеді.

Қолданылған әдебиеттер

1. Свиридов О. Ю. Деньги. Кредит. Банки. Серия «Учебники, учебные пособия». – Ростов – на – Дону: «Феникс», 2001. – 448с.
2. Көшенова Б. А. Ақша. Несие. Банктер. Валюта қатынастары. Оқу құралы / - Алматы: Экономика, 2000. – 328 бет.
3. Ақша. Несие. Банктер: Оқулық / Жалпы редакциясын басқарған Ғ. С. Сейітқасымов. – Алматы: Экономика, 2001. – 466 бет.
4. Матлин А. М. Деньги и экономические решения. – М.: Дело, 2001. – 272 с.
5. Лаврушин О.М. Деньги. Кредит. Банки. – Москва, 1999. –
6. Баймуратов У. Б. Национальная экономическая система. – Алматы.: Ғылым, 2000. – 536с.
7. Нитина К.А. Деньги .Кредит.Банки.-Санкт-Питербург,ЮНИТИ

2001.-297с. 

8. Дробат  Ю.Л. Экономическая система.-Москва.:Асафа 2004.-302с.
9. Есипова Р.Р. Денежный оборот Республики.-Алматы,2000.-254с.
10. Каренова Е.Г. Международный оборот денег.-Тараз,2000.-401с.
11. Торова Ю.П. Экономические решения.-Москва,2003.-365с.
12. Миронов П.О. Деньги.Кредит.Банки.-Москва,1999.-473с.
13. Немигаило П.В. Эволюция денег.-Алматы:Cизиф,2003.-524с.
14. Летников М.Д. Денежный обор<span class="dash041e_0431_044b_0447_043d_044b_0439__Char" style=" font-size