Сазды топырақтар

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 3- Зерттеуден өткен саздың бастапқы гидравликалық градиенті

 

Зертханалық анықтамалар бойынша саздың физика-механикалық қасиеттері  келесі көрсеткіштерден тұрады:

1. Табиғи дымқылдық     0,27-0,41

2.Ағынның шекарасындағы дымқылдық  0,52-0,63

0,58 (16)

3.Жазықтықтың  шекарасындағы дымқылдық        0,20-0,28

0,24 (16)

4. Пластиканың  саны     0,27-0,39

0,34 (16)

5. Консистенция  көрсеткіші    0,09-0,159

6. Табиғи салындының  көлемдік салмағы  1,74-1,89гс/см³

1,84 (14)

7. Топырақ скелетінің  көлемдік салмағы                1,31-1,47гс/см³

         1,84 (14)

8. Кеуектілік  коэффициенті  0,864-1,092

         0,969 (14)

9. Суланғыштық  коэффициенті  0,62-0,98

10. Қысылу коэффициенті  0,034-0,055 см²/кг

0,040 (7)

11. Жалпы өзгеріс  модулі  35-54 кгс/см²

49 (7)

 

12. Үдемелі тұстасу  0,26-0,68 кгс/см²

0,42 (14)

13. Ішкі қажалу  бұрышы  4-14 град

8 (14)

 

Суыбар жыныстарға осы аталған қабаттың шаңды топырақты  қабаттамалары жатады. Жер асты суларын  қоректендіру атмосфералық шөгумен қалыптастырылады.

Топырақты сулардың тәртібі тұрақсыз, сонымен қатар  мерзімдік құбылу толығымен болатын  шөгулер санына байланысты болады.

 

Кесте 1 – Геологиялық тілік бойынша мәліметтер

Төтел бойынша  тілік	Ашық кеніштің аршу жыныстары	Ішкі қажалу бұрышы	Протодъяконов бойын-ша крендік коэф.	Жылжу кедергі-сі кг/см2	Коэф. фильтр. м/тәулік	Су құрамы, %	Сығылу тығыздығының шегі	Тұс-тасу к/м2 К	Табиғи дым-қылдық %
	тығыз саздақ	24,0	0,3–0,6	1,5	0,06–0,07	33,9		2,5	22,5
	жабысқақ сазбалшық	18–22	1,0	0,4–1,8	–	23,1	15	5–12	19,3–35,6

 

Үшінші  тарау сазды топырақтарды беріктендіру, суға қаныққан сазды топырақтарда қолданылатын іргетастар

Сазды топырақтардың  электрохимиялық нығыздалуының ерекшеліктері – жұмыс көлемінің аздығы, жұмыстардың жоғары дәрежеде механикаландырылуы, топырақтың қасиеттерін жолғарлату, жұмыстардың ғимараттар мен жолдардың қолданылуы кезінде өту мүмкіндігі.

Көптеген құрылыс  жұмыстарында және ғимараттардың колдануы кезінде топырақтардың электрохимиялық беріктендіруі кең қолданылуда.

Көп аймақтарда топырақ қабаттарын суға қаныққан сазды, ми топырақтар құруда. Олар құрылыс  жұмысын қиындатып, шығының көбейтуде. Мұндай топырақ қабаттары жеңіл  деформацияға ұшырап, іргетастың шөгуіне әкеліп, олардың қайта беріктендіруіне қосымша шығындар шығаруына мәжбүрлейді.

Топырақтың  құрылыстық қасиеттерінің жақсарту тәсілдерінің бірі кептіру болып  табылады, бірақ суға қаныққан сазды  топырақтарда бұл тәсіл ешқандай әсер бермейді, себебі олар құрамында суды көп сақтау қабілетіне байланысты табиғи кептіруге көнбейді. Екінші жағынан қарасақ, табиғи кептіру әдістері осындай құрамында ылғалы көп, яғни сүзілу коэффициенті жоғары болатын  топырақтарда өтеді, ал осал сазды топырақтардың көбісінің сүзілу кэффициенті төмен. Сондықтан суға қаныққан сазды топырақтардың қасиеттерін табиғи кептіру әдісімен жүзеге асырып, жақсарту мүмкін емес, оларды беріктендірудің басқа амалы керек, яғни топырақты тұрақты электр тоғымен өңдеу. Осы құбылыс әсерінен топырақтың электросмотикалық кебуі жүзеге асады, ал құрамындағы ерітінділер ионды түрге айналады. Осындай электрхимимялық өңдеу нәтижесінде осал сазда топырақтар берік және суға төзімді болып келеді. Топырақтың электрхимиялық беріктендіруі бірнеше рет гидротехникалық, өндірістік, азаматтық және жол құрылысындағы бірнеше объектілерде қолданылды.

Ауыл шаруашылық жерлердің құрылыс мақсатында қолдануға  тыйым салынуы және құрылысқа  жарамсыз болып қалған территориялардың меңгеру қажеттілігі суға қаныққан сазды топырақтарды негіз ретінде қолдануға мәжбүр етті. Мұндай топырақтардың сүзілу коэффициенті төмен, ал сығылғыштығы өте жоғары болады , сондықтан құрылып жатқан ғимарраттың негізінің шөгуіне алып келеді. Осындай негіздің көтергіш қабілетін тек топырақтың үлесті ілінісу күшінің мәні ғана анықтайды. Осыған ұқсас деформацияларға ұшыраған ғимарат мысалы ретінде Сумгаитидегі 5 қабатты тұрғын үй бола алады. Іргетас негізі суға қаныққан сазды топырақтар болды. Кеуектілік коэффициенті e=1,1; ; c=0,02 MПа; есептік кедергісі R=0,15МПа, іргетас табанының деңгейіндегі орташа қысымы P=0,13МПа.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Орындаған зерттеулерден  тұжырымдалған қорытындылар мен  іс жүзіндегі нәтижелер мынадай:

1. Сазды топырақтар және олардың түрлері туралы ақпарат талқылап, сараланды.
2. Сазды топырақтардың физикалық, механикалық қасиеттері анықталып, зерттелді.
3. Сазды топырақтарды беріктендіру әдістерін зерттеп, анықталды.
4. Суға қаныққан сазды топырақтарда қолданылатын іргетастар туралы ақпарат зерделеп, талданды.

Қолданылған әдебиеттер

 

1. М.Ю.Абелев. Слабые  водонасыщенные глинистые грунты  как основания сооружений. М.Стройиздат. 1973.

2. С.А.Яковлев. Насосы и  рельефы Ленинграда и его окрестностей. Изд-во научно-мелиорат.инст. № 8-9. Ленинград, 1926.

3. В.Д.Наливкин. Учения о  фациях. т.II.1955.

4. Е.С. Өтенов. Геотехника  негіздері. 1-бөлім. Топырақ механикасы. Қарағанды 2007

5. Е.С. Өтенов. Геотехника  негіздері. 2-бөлім. Іргетастар және  негіздер. Қарағанды 2010

6. ГОСТ 12248-96. Грунты. Методы лабораторного определения характеристик прочности и деформативности. М., 2005. – 56 с.