Рамадска-палітычны лад на Беларусі ў складзе Расійскай імперыі

Грамадска-палітычны  лад і права на Беларусі у складзе  Расійская імперыі. Асаблівасці  буржуазных рэформаў 2 паловы 19 стагоддзя. Контррэформы. 

автор: Maxvel | категория: История государства и права  Беларуси | Просмотров: 125  

Грамадска-палітычны  лад і права на Беларусі у складзе Расійская імперыі. Асаблівасці буржуазных рэформаў 2 паловы 19 стагоддзя. Контррэформы. 

1.  асаблівасці  буржуазных рэформаў 2 паловы 19ст. на  Беларусі. Контррэформы 

2.  развіцце  права ў канцы 19-пач.20ст. 

3.  рэвалюцыйны  і нацыянальна-вызваленчы рух на Беларусі у пачатку 20ст. Маніфест ад 17 кастрычніка 1905г. 

16.gramadska.rar [9,37 Kb] (cкачиваний: 6) 

1.Адмена прыгоннага  ладу ў 1861г. было выклікана  усім ходам грамадска-палітычнага  развіцця Расіі. За аднаго боку  назіраўся глыбокі крызіс феадальна-прыгоннай сістэмы, што асабліва яскрава праявілася ў ходзе Крымская вайны, а з другога боку адбываўся паступовы, але няўхільны рост таварна-грашовых адносін. Урад Аляксандра 2 разумеў абстаноўку і каб папярэдзіць сацыяльны выбух знізу, вырашыў правесці рэформу зверху. Яна сакрэтна рыхтавалася некалькі гадоў, улічваючы прапановы памешчыкаў з месц. 19 лютага 1861г. Аляксандр 2 выдаў “Маніфест аб вызваленні сялян”, а таксама агульные палажэнне, шэраг мясцовых палажэнняў аб сялянах, якія вышлі з прыгоннай залежнасці. 

Сутнасць агульнага  палажэння ў тым, што яно давала сялянам асабістую свабоду і  права распараджацца сваей маемасцю. Уся зямля па-ранейшаму заставалася  ўласнасцю памешчыкаў. Сядзібу і  надзелы зямлі яны аддавалі сялянам  за павіннасці. Працэдура выкупа зямлі была наступнай: 20-25% выкупной сумы сяляне павінны былі плаціць адразу, а астатнюю суму за сялян плаціла дзяржава. За гэта сяляне павінны былі пагашаць сваю запазычанасць дзяржаве на працягу 49 гадоў па 6% у год. На практыцы разлічыцца за зямлю сяляне практычна не маглі, тыя з іх, якія перашлі на выкуп сталі называцца прыватнымі, а хто не перайшоў – часоваабавязаннымі. 

Адно мясцовае палажэнне дзейнічала на значнай  частцы Віцебская, а таксама Магілёўскай  і Смаленская губерніяў, дзе існавала абшчыннае землекарыстанне. Максімальны надзел тут складаў 4-5,5 дзесяцін, а мінімальны 1-2 дзесяціны. Другое мясцовае палажэнне дзейнічала на тэрыторыі Віленская, Мінскай, Ковенская, Гарадзенскай і частцы Віцебскай губерній, дзе дамінавала надворнае землекарыстанне. За сялянамі замацоўваўся дарэформены надзел. Такім чынам у адрозненні ад унутраных губерняў Расіі феадальныя адносіны ў Беларусі былі скасаваны фактычна ў 1863г. шляхам спынення часоваабавязанага становішча сялян. У той жа час рэформа 1861г. не вырашыла аграрную праблему: сяляне па ранейшаму заставаліся залежнымі ад памешчыкаў. 

Мясцовыя органы дзяржаўнага кіравання і самакіравання  у 2 палове 19ст.: 

Пасля рэформы 1861г. адбыліся значныя перамены у мясцовых органах дзяржаўнага кіравання і самакіравання. У дапаўненне да ранейшага паліцэйскага апарату ствараліся новыя органы органы улады: у губерніях – губернскія установы па сялянскіх справах, а ў паветах – міравыя пасрэднікі і павятовыя міравыя з’езды, у валасцях – валасныя сходы, у селах – сельскі сход, сельскі стараста. 

Губернскія установы па сялянскіх справах разглядалі скаргі на дзейнасць міравых пасрэднікаў  і іх павятовых з’ездаў. 

У павеце правядзеннем рэформы займаліся 3-5 участковых міравых  пасрэднікаў з дваран, якія мелі не менш 500 дзесяцін зямлі, або 150 дзесяцін і дыплом об заканчэнні навучальнай установы з правам на чын 12 класа. Яны прызначаліся губернатарам і зацвярджаліся сенатам. Задача міравых посрэднікаў – састаўленне і зацвярджэнне ўстаўных грамат аб умовах землеўпарадкавання паміж памешчыкамі і сялянамі. Яны разбіралі скаргі на валастных службовых асоб. З 27 чэрвеня 1874г. функцыі міравых посрэднікаў былі передадзены павятовым установам по сялянскім справам. У 1889г. функцыі павятовых устаноў былі передадзены земскім участковым начальнікам. Яны прызначаліся на 3-4 воласці і наглядалі за сялянамі і сельскімі установамі. Палажэнні ад 19 лютага 1861г. прадугледжвалі новы парадак кіравання сялянамі, які быў заснаваны на выбарнасці ніжэйшых службовых асоб. Жыхары сельскай грамады выбіралі на сходзе старасту. На валасным сходзе сельскія старасты ад кожных 10 двароў выбіралі валасное праўленне, валаснога старшыню і судзю. Валасное праўленне складалася з старшыні, усіх сельскіх стараст і зборшчыкаў падаткаў. Асобнае месца займаў валасны пісар, які не выбіраўся сялянамі, а прызначаўся праўленнем і фактычна вырашаў большасць валасных спраў. 

Адной з першых у 1861 годзе пачалася вайсковая рэформа. Дзяржава падзялялася на 15 вайсковых  акруг, скарачаўся тэрмін службы да 7-8 гадоў. У студзені 1874г. была уведзена усеагульная вайсковая павіннасць для мужчын з 20-гадовага ўзросту. Маладыя людзі пасля ВНУ павінны былі служыць 6 месяцаў, пасля гімназіі 1,5 года, гарадскіх вучылішчаў – 3 года, пачатковых школ – 4 гады. 

Другой па часе была земская рэформа. Паводле палажэння об губернскіх і павятовых земскіх установах ад 1 студзеня 1864г. Сыходзячы з яго ўтвараліся губернскія і павятовыя земскія сходы. Яны ўтвараліся для кіраўніцтва мясцовай гаспадаркай, народнай асветай, медынскім абслугоўваннем. Выбары ў земскія ўстановы праводзіліся на аснове маемаснага цэнзу па 3-х курыях – памешчыцкай, гарадской і сялянская, якія давалі перавагу дваранству, буржуазіі. Для сялян выбары былі шматступеннымі: сельскі сход, выласны сход, павятовы сход. Выбары праводзіліся раз у 3 гады. На Беларусі рэформа па палітычных матывах не праводзілася да пачатку 20ст. У 1903г. урад паспрабаваў утварыць земствы ў Мінскай, Віцебскай, Магілёўскай губернях, але яны не выбіраліся, а прызначаліся міністрам унутранных спраў. Утвараліся камітэты і ўправы по справах земскай гаспадаркі. Толькі 4 сакавіка 1911г. урад адважыўся ў гэтых губернях утварыць выбарныя земствы на аснове спецыяльнага выбрачага закона. Выбаршчыкі падзяляліся на 2 курыі: польскую і рускую. Законам істотна ўрэзвалася права апалячанных беларусаў: сялян, рабочых, дробнай буржуазіі і беларускіх яўрэяў. Высокі маемасны цэнз 75-125 дзесяцін зямлі для сялян і неруханай маемасці коштам 750-7500 тысяч рублёў для гаражан не даваў ім магчымасці трапіць у земствы. Рэформа гарадскога кіравання пачалася ў адпаведнасці з гарадавым палажэннем 16 чэрвеня 1870г., распараджальныя функцыі па гэтаму палажэнню належалі гарадской думе, а выканаўчыя – управе. Членаў думы выбіралі на 4 гады, гарадскія думы выбіраліся па 3-х разраднай сістэме. Выбаршчыкі размяркоўваліся ў залежнасці ад сумы падаткаў у гарадскі бюджэт на разрада: у 1 уваходзілі тыя, хто плаціў 1/5 частку, у 2 – наступныя выбаршчыкі, якія разам плацілі наступную 1/5 частку збораў, а ў 3 – усе астатнія. На першых выбарах у Віцебску 38 чалавек, на 2 – 150, 3 – 1325. У заходніх губерніях нарадавое палажэнне было уведзена толькі 29 красавіка 1875г., са значным спазненнем на тэрыторыі Беларусі была праведзена і судовая рэформа ад 29 лістапада 1864г. Заканадаўчыя акты абвясцілі аддзяленне суда ад адміністрацыі, увядзенне агульнага ўсесаслоўнага суда, роўнасць усіх перад судом, нязменнасць судзяў, выбарнасць міравых судзяў, галоснасць, непасрэднасць і спаборнасць судовага працэсу, права абвінавачанага на абарону, заснаванне адвакатуры, реэарганізацыя пракуратуры. Ствараліся 2 судовыя сістэмы: мясцовыя і агульныя. 

К местным судам  принадлежали мировые судьи и  съезды мировых судей (высший апелляционный орган). Действовали 3-4 мировых судей и он составлял мировую округу. Рассматривал мелкие незначительные дела с упрощенным делопроизводством, апелляционные жалобы на решения мировых судей рассматривал съезд мировых судей, как 2 инстанция. 

Окружной суд  состоял из граждан и уголовных  отделений, последнее состояло из коронного  суда и суда присяжных, ему подсудны все уголовные дела за исключением  политических и некоторых служебных  преступлений. Коронные судьи назначались  царем по представлению министра юстиции. Коронный судья должен был иметь высшее юридическое образование, стаж работы в правоохранительных органах не менее 3-х лет. Судебные палаты действовали как суды 2 инстанции в отношении окружных судов, но уголовные дела с участием присяжных апелляционному пересмотру не подлежали, являлся судом 1 инстанции по политическим делам. 

Окружные суды Минской, Гродненской, Виленской губерний подчинялись Виленской судебной палате, Могилевская губерния –  Киевской судебной палате, Витебской  губернии – Петербургской судебной палате. Верховный суд – сенату. 

Особенность в  Беларуси: реформа начинается только в 1872г. Институт присяжных введен в 1882г, мировые и почетные судьи  назначались правительством, а не выбирались. Недостатком реформы  является то, что не был ликвидирован сословный суд (крестьянский, духовный, коммерческий суд). Крестьянским судом считался волостной суд, которые ежегодно собирался волостным собранием от 4 до 12 судей, подсудны все незначительные уголовные дела, споры, административные дела. Дело рассматривали при наличии не менее 3 судей, основывался на нормах обычного права. 

В целом все  реформы были шагом вперед в развитии капитализма. 

2 и 3.В связи  с недовольством населения результатами  реформ усиливается освободительное  движение. Белорусские общественные деятели критиковали дискриминационную политику в отношении западных губерний и весь политико-правовой режим, установленный в Беларуси. Требовали его реформы и установление федеративных отношений с Россией. Теоретически обосновывают идеи защиты прав трудящихся и национальных интересов белорусского народа. В 1881г. в Петербургском университете группа белорусов «Гомон» требовала национальной самостоятельности белорусов. Активизация национальных интересов усиливается. В 1803г. образована БСГ, т.е. 1 политическая белорусская партия. Изменения в государственном строе, а значит и в законодательстве принесла с собой 1 русская революция 1905-1907гг. 

6 августа 1905г.  император издает Манифест о  создании Государственной Думы  «Учреждение государственной думы», «Положение о выборах государственной думы». Дума должна была стать совещательным органом при царе, но усиление революции приводит к тому, что 17 октября 1905г. создается манифест «об совершенствовании государственного порядка». Указом от 11 декабря 1905г. рабочие получили право избирать выборщиков в губернские городские собрания. 

В статье 7 сводов основных законов, изданного в апреле 1906г. записано, что император осуществляет законодательную власть совместно  с государственным советом и  государственной думой. Белорусские историки рассматривают этот факт как переход России к конституционной монархии (российские историки так не считают). Значительным правовым актом начала 20 века стала аграрная реформа Столыпина, которая началась на основании указа от 20 июня 1906г. 1 и 2 государственная дума этот указ не утвердили, в результате 3 июля 1906г. был совершен государственный переворот, т.е. царь издает новый избирательный закон. 14 июня 1910г. был подписан закон о реформах, результатом реформы стала перестройка сельского хозяйства на капиталистическую основу. 

Великим испытанием для белорусского народа стала 1 мировая  война. Беларусь – арена боевых действий. Более 1 млн. жителей – беженцы. В  местах компактного проживания беженцев создаются центры национально-освободительного движения.