Мотор майды

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сөзжұмбақ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сұрақтары:

 

1. Қандай май көлік машиналары мен өнеркәсіп редукторларының трансмиссия агрегатын майлау үшін қолданады?
2. Майға оның сапаларының бірнеше көрсететін жақсарту үшін оның мыңнан бір өлшемінен 10-12% дейін қосылатын заттар.
3. Мотор майының маңызды қасиеті.
4. Техникада электр құрал-жабдықтарды оқшаулағыш қызметін атқаратын қандай май қолданылады?
5. Мотор майының маңызды қасиеттерінің бірі.
6. Компрессор машиналарының әр түрлі тетіктерін және бөлшектеу үшін, майлау үшін, сондай-ақ тығыздағыш ортаны түзу үшін қолданылатын құрылғы.
7. Майдың қышқылдану нәтижелері оның физика-химиялық және несі өзгереді.
8. Компрессорларды майлау үшін тұтқырлығы және қолдану саласы бойынша ерекшеленетін майлар қалай аталады?
9. Турбина майлары 2 топқа бөлінеді: 1) қосындысыз; 2)............................?

 

 

 

 

 

Мәселелік сұрақтар:

 

Ең  біріншіден, майға қосындылардың  қандай қажеттілігі бар деген  сұрақтан бастаған дұрыс?

1933 ж дейін  әлемде іштен жану қозғалтқыштарын  майлау үшін қосындыларсыз мұнай майын қолданды. АҚШ-та «Катерпиллер» фирмасының үрлемелі дизель қозғалтқыштарын ойлап табуымен поршень сақиналарының күю мәселесі жағдайды қиындатты. Бұл мәселені шешу үшін бірінші рет алюминий нафтенаттары негізінде жуғыш (детергентті) қосындылары бар арнайы дизель майы жасалды.

Іс жүзінде  майдың жуғыш қасиеттерінің жоғарылау  мәселесімен қатар жоғары жұмысшы  температураларда майдың тотығу тұрақтылығының жоғарылау мәселесі де туындады.

Қозғалтқыштардың  пайдалы әсер коэффициентін ұлғайтудың басты бағыты олардың жұмысының температуралық режимін жоғарылату, ал болашақта жанатын отынның жылуын белсенді аумақтан бөліп алмай барынша қолдануды қамтамасыз ететін адиабатты қозғалтқышты құру болып табылады. Алайда жоғары жылдамдықты (жылу жүктемелі) қозғалтқыштарға мұнай майлары жарамсыз, себебі 120°С-та тотығып кетеді. Бұл мәселені шешу үшін шамамен 1940 ж бастап антитотықтырғыш қосындыларды қолдана бастады.

Мотор майларының басты сипаттамасы оның тұтқырлығы болып табылады. Майдың герметикалық қасиеттері, сыртқы жоғалымға кететін май шығымы, майлағыш жүйесі бойынша ағындылығы, қозғалтқыштың оталу сапасы, әртүрлі фрикциялық тетіктерінде сұйықтық немесе шекаралық үйкелісін жүзеге асыру майдың тұтқырлығының әртүрлілігіне байланысты. Мұнай майларының тұтқырлығы температураның -20°С-тан 100°С-қа дейінгі диапазонында мыңдаған есе төмендейді және бірнеше өседі. Мұндай майларды жыл бойы қолданатын қозғалтқыштарға қолдану мүмкін емес: егер ол жоғары температураларда қамтамасыз етсе, онда төменгі температураларда қозғалтқышты оталдыру мүмкін емес және керісінше.

1951 ж бастап  жоғары жұмысшы температураларда  қозғалтқышт арда пайдалануға  арналған және төменгі температураларда  оны сенімді оталдыратын барлық  маусымды майларды шығара бастады.

Мұндай майлардың  тұтқырлығының температураға деген тәуелділігін азайту аз тұтқырлы базалық негізде (ол төменгі температураларда оталдыруда майдың құрамының төмендетілген тұтқырлығына жауап береді) және жоғары жұмысшы температураларда қажетті тұтқырлықты қамтамасыз ететін арнайы полимерлі тұтқырлы қосындылардың үйлесімділігінің арқасында қол жеткізуге болады.

Стандартты  мотор майының құрамында болатын  қосындылардың негізгі түріне тоқталсам.

Детергентті-диспергтеуші қосындылар – қозғалтқыштың ыстық бөлшектерінде күйіктің түзілуін болдыртпайды. Майдағы ерімейтін өнімдерді ұсақ дисперсті күйде ұстайды, оларды қозғалтқыштың сүзгіштері мен бөлшектерінде отырып қалуын болдыртпайды.

Антифрикциялық, тозуға қарсы және үйкелуге қарсы  қосындылар – бөлшектердің үйкелісі мен тозуын азайтады, үйкеліс беттеріндегі шұқырларды болдыртпайды.

Антитотықтырғыш қосындылар – жоғары температураларда майдың тотығу процесін кешеуілдетеді.

Тұтқырлы  қосындылар – базалық майдың тұтқырлығын ұлғайтады және температураның өзгеруі мен кезінде майдың тұтқырлығының өзгеруін тұрақтандырады.

Депрессорлы қосындылар – майдың қату температурасын төмендетеді және төменгі температураларда оның қозғалысын қамтамасыз етеді.

Көбікке қарсы қосындылар – жоғары температураларда майдың көбіктенуін болдыртпайды және оның үйкелу тетіктеріне баратын тұрақтылығын қамтамасыз етеді.

Мотор майының  тұтқырлығын ұлғайтуға арналған қосынды – Visco Stabil.

LIQUI MOLY Visco Stabil қосындысы – мотор майының жоғары температуралық тұтқырлығын тұрақтандырады. Қысымды тұрақтандырады. Қозғалтқышқа жоғары жүктемелер кезіндегі оның тетіктерін қорғауды қамтамасыз етеді. Суық қозғалтқыштарды жиі оталдыру кезінде мотор майының тұтқырлығын төмендетуін болдыртпайды. Гидрокомпенсаторлардың жұмысы кезінде шуды төмендетеді және компрессияны ұлғайтады.

LIQUI MOLY Visco Stabil қолданылу аумағы:

• Әсіресе ескі автомобильдерде қолданылады;
• Бензинді және дизельді қозғалтқыштарға арналған синтетикалық және минералды майлармен толық араласады. Қажет болған жағдайда 5 л мотор майына 300 мл қосындыны қосуға болады.

Mobil, Esso, Elf, Motul, Castrol, BP, Total, Texaco, Shell, Liqui Moly мотор майларының құрамында жоғарыда қарастырған детергентті-диспергтеуші, антифрикциялық, тозуға қарсы және үйкелуге қарсы, антитотықтырғыш, тұтқырлы, депрессорлы, көбікке қарсы қосындылары бар. Демек осындай сапалы мотор майларын қолдансақ, автомобиль қозғалтқыштары ұзақ әрі сенімді жұмыс істейді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кейс  бойынша сұрақтар

 

1. Жағу қабілеттілігі дегеніміз не?
2. Техникада электр құрал-жабдық оқшаулағыш қызметін атқаратын қандай май қолданылады?
3. Майдағы противозадирлі кірістерінің құрамы төмендеуі қауіпті не себепті?
4. 300°С кинематикалық тұтқырлықтың деңгейіне байланысты трансмиссиялы майды қанша топқа бөлеміз?
5. Мотор майларына қойылатын талаптарын ата.
6. Мотор майларын қорғау қасиеттері қандай?
7. Отандық мотор майларының карбюраторлы қозғалтқыштарға арналған негізгі маркалары қандай?
8. Мотор майының SAE бойынша сыныптамасын қалай түсінесіз?
9. Мотор майларының қорғағыш қасиеттерін жоғарылату үшін не істейміз?
10. Мотор майларын жуғыш қасиеттерін анықтау үшін қандай қондырғыны пайдаланамыз?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

1. Омарәлиев Т.О. Мұнай мен газ өңдеу химиясы және технологиясы. І бөлім.Алматы.2001ж.
2. Бишімбаева Г.Қ.,Букетова А.Е. Мұнай және газ химиясы мен технологиясы.Алматы. 2007ж.
3. Нұрсұтанов Ғ.М.,Абайұлданов Қ.Н. Мұнай мен газды өндіріп, өңдеу. Алматы. 2000.    
4. Дәуренбек Н.М. Отындар мен жағар материалдардың пайдалану қасиеттері: Оқу құралы. – Шымкент: М.Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университеті, 2007.-268б.