Мемлекеттин заннамасы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ МОНОПОЛИЯҒА ҚАРСЫ 

ЗАҢНАМАСЫН  БҰЗУШЫЛЫҚТАРДЫҢ АЛДЫН АЛУ

46-бап.  Қазақстан Республикасының монополияға  қарсы заңнамасын бұзушылықтардың алдын алу . Қазақстан Республикасының монополияға қарсы заңнамасын бұзушылықтардың алдын алу мақсатында монополияға қарсы орган: 

1) тауар  нарықтарындағы бәсекелестіктің  жай-күйіне талдау;

2) экономикалық шоғырлануға бақылау;

3) үстем  немесе монополиялық жағдайға ие нарық субъектілерінің қызметтеріне мониторинг жүргізеді.

47-бап.  Тауар нарықтарындағы бәсекелестіктің  жай-күйін талдау 

1. Тауар  нарықтарына талдау жүргізудің  мақсаты бәсекелестікті қорғау  мен дамытуға, монополистік қызметтің  алдын алуға, шектеуге және  жолын кесуге бағытталған шаралар  кешенін әзірлеу үшін бәсекелестік  деңгейін айқындау, үстем немесе  монополиялық жағдайға ие нарық субъектілерін анықтау болып табылады.

2010.19.03 № 258-IV ҚР Заңымен 2-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара)

2. Тауар  нарығын талдау статистикалық ақпарат және мемлекеттік органдар, нарық субъектілері мен олардың бірлестіктері табыс ететін есептіліктің өзге де нысандары негізінде жүргізіледі. 

3. Тауар  нарығының шекаралары, егер тауарды  немесе өзара алмастырылатын  тауарды осы аумақтың шегінен  тыс жерлерден сатып алу экономикалық, технологиялық және басқа себептер бойынша орынсыз болса, тұтынушының оларды сатып алатын  аумағын айқындайды. 

4. Тауар  нарықтарының шекаралары тауарларды  сатып алудың қолжетімділігі ескеріле отырып,  мынадай:

1) осы  аумақта тауар сатып алу мүмкіндігінің;

2) көлік  шығындарының тауар құнына қатысты  алғанда негізділігі мен өзін-өзі ақтайтындығының;

3) тауарды  тасымалдау кезінде оның сапасы, сенімділігі мен басқа да тұтынушылық қасиеттері сақталуының;

4) тауарларды  сатып алуға-сатуға, әкелуге және  әкетуге шектеулер (тыйым салу) болмауының;

5) өз  шегінде тауарлардың сатылуы,  берілуі жүзеге асырылатын аумақта  бәсекелестікке тең жағдайлар  болуының критерийлері бойынша  айқындалады.

5. Тиісті тауар нарықтарының шекараларын айқындауды монополияға қарсы орган:

1) тауарлар  нарықтарына талдау жасау кезінде;

2) тізілімді  қалыптастыру және жүргізу кезінде;

3) жеке  тұлғаның, нарық субъектісінің және (немесе) заңды тұлғалар бірлестіктерінің, сондай-ақ мемлекеттік органның дәлелді өтініші болған жағдайда; 

4) Қазақстан  Республикасының монополияға қарсы заңнамасын бұзу фактілері анықталған кезде жүзеге асырады. 

6. Тауар нарығының көлемі тауардың немесе өзара алмастырылатын тауарлардың әкеліну және әкетілу көлемдері ескеріле отырып, нарық субъектілерінің тауарды немесе өзара алмастырылатын тауарларды нарықтың шекаралары шегінде өткізуінің заттай көрсеткіштердегі немесе құн көрсеткіштеріндегі сомасы ретінде айқындалады. 

Нарық субъектісі өз өнімінің бір бөлігін өз мұқтажына пайдаланған жағдайда, өткізу көлеміне тауар нарығындағы өткізу көлемі ғана қосылады.       

7. Нарық субъектісінің тиісті тауар нарығындағы үлесі нарық субъектісінің тауарды немесе өзара алмастырылатын тауарларды нарықтың географиялық шекаралары шегінде өткізу көлемінің тиісті тауар нарығының жалпы көлеміне қатынасы ретінде айқындалады. 

8. Нарық  субъектілерінің үлесін айқындау  өнім беру көлемінің үлесі  өнім берудің жалпы көлемінде  сексен бес проценттен асатын  субъектілердің ақпараты болған кезде мүмкін болады.

9. Монополияға  қарсы орган тауарлардың өзара  алмастырылуының және оларды  сатып алуға қолжетімділіктің, тауар  нарығы шекараларының, оны талдаудың  және бәсекелес ортаның жай-күйін  бағалаудың критерийлерін айқындау  әдістемесін тауардың ерекшелігін  және Қазақстан Республикасының  экономиканың тиісті саласын реттейтін заңнамасын ескере отырып, уәкілетті органмен келісім бойынша, ал қаржылық ұйымдар үшін қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарды реттеу мен қадағалауды жүзеге асыратын мемлекеттік органмен келісім бойынша бекітеді.

2010.19.03 № 258-IV ҚР Заңымен 10-тармақ өзгертілді (бұр.ред.қара)

10. Нарық  субъектілері, олардың бірлестіктері  мен басшылары, мемлекеттік органдар, оның ішінде мемлекеттік статистика  саласындағы уәкілетті орган,  салық және кеден органдары,  олардың лауазымды адамдары монополияға  қарсы органның осы Заңда көзделген өкілеттіктерді жүзеге асыру үшін қажетті дәйекті құжаттарды, жазбаша және ауызша түсіндірмелерді және өзге де ақпаратты, оның ішінде коммерциялық құпия болып табылатын ақпаратты монополияға қарсы органның талап етуі бойынша беруге міндетті.  

  

48-бап.  Үстем немесе монополиялық жағдайға ие нарық  

субъектілері  қызметінің мониторингі     

1. Тиісті тауар нарығында үстем немесе монополиялық жағдайға ие нарық субъектілерінің қызметі мониторингінің мақсаты, Қазақстан Республикасының табиғи монополиялар және реттелетін нарықтар туралы заңнамасында көзделген бұзушылықтарды қоспағанда, үстем немесе монополиялық жағдайды теріс пайдаланумен байланысты бұзушылықтарды анықтау және олардың жолын кесу болып табылады. 

2. Тізілімге  енгізілген нарық субъектілері  монополияға қарсы органға: 

1) Қазақстан  Республикасының бухгалтерлік есеп  пен қаржылық есептілік туралы  заңнамасына сәйкес бірінші жарты жылдықтың қорытындылары бойынша қаржылық есептілікті – ағымдағы жылдың 1 тамызына дейін, екінші жартыжылдықтың қорытындылары бойынша қаржылық есептілікті – келесі жылдың 1 мамырына дейінгі мерзімде;  

2) өзінің  дауыс беретін акцияларының (қатысу  үлестерінің, пайларының) он және  одан да көп процентін сату немесе сенімгерлік басқаруға беру туралы тоқсан сайынғы ақпаратты – есепті кезеңнен кейінгі айдың 15-іне дейінгі мерзімде; 

3) өнімнің  монополиялық түрлері бойынша  өндіру мен өткізу көлемдері,  өткізілетін монополиялық тауарлардың  босатылу бағалары мен табыстылық  деңгейі туралы, монополияға қарсы орган белгілейтін нысан бойынша тоқсан сайынғы ақпаратты есепті кезеңнен кейінгі айдың 15-іне дейінгі мерзімде беруге міндетті.  

  

49-бап.  Экономикалық шоғырлануға мемлекеттік бақылау 

1. Үстем  не монополиялық жағдайдың пайда  болуын немесе күшеюін және (немесе) бәсекелестікті шектеуді болғызбау  мақсатында монополияға қарсы  орган осы Заңның 50-бабында көзделген  мәмілелерді (іс-әрекеттерді) жүзеге асыруға монополияға қарсы органның алдын ала келісімін алу түрінде көрінетін экономикалық шоғырлануға мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады.   

2. Экономикалық  шоғырлануды жүзеге асыруға ниеттенген нарық субъектілері экономикалық шоғырлануға келісім беру туралы өтінішхатпен монополияға қарсы органға жүгінеді.   

3. Егер  экономикалық шоғырлану конкурстық  рәсімдер (аукциондар, тендерлер, конкурстар) қолданыла отырып жүргізілсе, егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, өтінішхат конкурс рәсімі басталғанға дейін де, одан кейін де, бірақ жеңімпаз жарияланған күннен бастап, отыз күннен кешіктірілмей берілуі мүмкін.   

4. Осы Заңның 50-бабы 1-тармағының 1), 3) және 4) тармақшаларында көзделген жағдайларда тіркеуші орган нарық субъектілерін, сондай-ақ жылжымайтын мүлікке және олармен жасалған мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркеуді, қайта тіркеуді монополияға қарсы органның келісімімен жүзеге асырады.  

5. Монополияға  қарсы органның келісімінсіз  жасалып, нарық субъектісінің  немесе тұлғалар тобының үстем  немесе монополиялық жағдайын  орнықтыруға немесе күшейтуге  және (немесе) бәсекелестікті шектеуге  әкеп соққан экономикалық шоғырлануды  сот монополияға қарсы органның  талап қоюы бойынша жарамсыз  деп тануы мүмкін.  

Осы бапты  бұза отырып жүзеге асырылған нарық  субъектісін, жылжымайтын мүлікке  және олармен жасалған мәмілелерге құқықтарды мемлекеттік тіркеу, қайта тіркеу монополияға қарсы органның талап қоюы бойынша сот тәртібімен заңсыз деп танылуы мүмкін және олардың күші жойылады. 

  

50-бап.  Экономикалық шоғырлану 

1. Мыналар: 

1) нарық  субъектісін бірігу немесе қосылу жолымен қайта ұйымдастыру;  

2) тұлғаның (тұлғалар тобының) нарық субъектісінің жарғылық капиталындағы дауыс беретін акцияларды (қатысу үлестерін, пайларды) сатып алуы, бұл ретте, егер мұндай тұлға (тұлғалар тобы) сатып алуға дейін осы нарық субъектісінің акцияларына (қатысу үлестеріне, пайларына) билік етпесе немесе аталған нарық субъектісінің жарғылық капиталындағы дауыс беретін акциялардың (қатысу үлестерінің, пайлардың) жиырма бес немесе одан да аз процентіне билік етсе, мұндай тұлға (тұлғалар тобы) аталған акциялардың (қатысу үлестерінің, пайлардың) жиырма бес проценттен астамына билік етуге құқық алады; 

3) егер  мәміленің (өзара байланысты мәмілелердің) нысанасы болып табылатын мүліктің баланстық құны мүлікті иеліктен шығаратын немесе басқаға беретін нарық субъектісінің негізгі өндірістік құрал-жабдықтары мен материалдық емес активтері баланстық құнының он процентінен асып кетсе, нарық субъектісінің (тұлғалар тобының) нарықтың басқа субъектісінің негізгі өндірістік құрал-жабдықтарын және (немесе) материалдық емес активтерін меншікке алуы, иеленуі және пайдалануы, оның ішінде жарғылық капиталды төлеу (беру) есебінен меншікке алуы, иеленуі және пайдалануы; 

4) нарық  субъектісінің кәсіпкерлік қызметті  басқа нарық субъектісі жүргізген кезде олардың орындауына міндетті нұсқаулар беруге не оның атқарушы органының функцияларын жүзеге асыруға мүмкіндік беретін (оның ішінде сенімгерлік басқару туралы шарт, бірлескен қызмет туралы шарт, тапсырма шарты негізінде) құқықтар алуы; 

5) белгілі  бір жеке тұлғалардың екі және одан да көп нарық субъектілерінің атқарушы органдарына, директорлар кеңесіне, байқаушы кеңестеріне немесе басқарудың басқа да органдарына аталған жеке тұлғалардың осы субъектілердің кәсіпкерлік қызметін жүргізу жағдайларын айқындау шартымен қатысуы экономикалық шоғырлану деп танылады. 

2. Мыналар: 

1) нарық  субъектісінің акцияларын (қатысу  үлестерін, пайларын) қаржылық ұйымдардың  сатып алуы, егер бұл сатып алу, оларды кейіннен қайта сату мақсатында аталған ұйымның нарық субъектісінің басқару органдарында дауыс беруге қатыспауы шартымен жүзеге асырылатын болса; 

2) оңалтушы  немесе конкурстық басқарушыны,  уақытша әкімшілікті (уақытша әкімшіні) тағайындау; 

3) осы  баптың 1-тармағында аталған мәмілелерді жүзеге асыру, егер мұндай мәміле бір тұлғалар тобының ішінде жасалса, экономикалық шоғырлану болып танылмайды.  

3. Егер қайта ұйымдастырылатын нарық субъектілерінің (тұлғалар тобының) немесе сатып алушының (тұлғалар тобының), сондай-ақ өзінің жарғылық капиталындағы дауыс беру құқығындағы акциялары (қатысу үлестері, пайлары) сатып алынатын нарық субъектісі активтерінің жиынтық баланстық құны немесе олардың соңғы қаржы жылында тауар өткізуінің жиынтық көлемі өтінішхат берілген күні қолданыста болған айлық есептік көрсеткіштің екі миллион еселенген мөлшерінен асып кеткен немесе мәмілеге қатысушы тұлғалардың бірі тиісті тауар нарығында үстем немесе монополиялық жағдайға ие нарық субъeктіcі болып табылған жағдайларда осы баптың 1-тармағында аталған мәмілелерді жүзеге асыруға монополияға қарсы органның келісімі талап етіледі. 

Егер  қаржылық ұйым активтерінің құны не өз капиталының шамасы монополияға  қарсы органның қаржы нарығы мен  қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалауды  жүзеге асыратын мемлекеттік органмен бірлесіп белгілеген мөлшерлерінен асып кетсе, қаржылық ұйымдар қатысатын экономикалық шоғырлануға келісім беру жүзеге асырылуы мүмкін. 

4. Монополияға  қарсы орган тиісті тауар нарықтарын  талдау негізінде аталған нарықтар  үшін осы бапта көрсетілген  мәмілелерді жүзеге асыруға монополияға қарсы органның келісімі қажет болатын активтер құны мен тауарлар өткізу көлемінің неғұрлым жоғары мөлшерін белгілеуге құқылы. 

5. Тауарларды  өткізудің жиынтық көлемі осы  баптың 3-тармағына сәйкес экономикалық  шоғырлануға рұқсат беру туралы өтінішхат берілген жылдың алдындағы соңғы қаржы жылы тауарларды өткізуден түскен табыс (ақшалай түсім) сомасы ретінде қосылған құн салығының және акциздің сомасы шегеріле отырып айқындалады.