Қазакстан Республикасының әлеуметтік экономикалық даму стратегиясындағы мемлекеттің рөлі

6. «Жизнь»  \\2005\\№4. 4-5 беттер.

7. «Заң  газеті» \\2005\\ 15-шілде. 4 бет.

8.  «Транзитная  экономика» \\2005\\№1,2. 31-34 беттер. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Экономикалық  өсу: түсінігі, типтері  мен факторлары. 

1. Кіріспе

 

2. Экономикалық  өсудің типтері, тиімділігі мен сапасы.

 

2.1. Экономикалық  өсудің факторлары мен модульдері 

          2.2. Экономикалық өсудің стадиялары туралы теориялар 

          2.3. Қазақстан экономикасының өсу  динамикасы 

3. Қорытынды

 

     Пайдаланылған әдебиеттер тізімі. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

1. Кіріспе

 

     Батыс елдеріндегі қалыптасқан экономикалық жүйе шеңберінде

экономикалық  өсу мәселесі жетекші нақтылы мақсат болып саналады.

          Экономикалық өсу ұлғаймалы ұдайы өндірістің болуымен түсіндіріледі: бұл жыл сайынғы өндіріс көлемінің сандық әрі сапалық артуы. Яғни, экономикалық өсу деп, өндіргіш күштердің ұзақ мерзімдік дамуымен байланысты өндірістің нақты көлемінің табиғи дәрежесінің ұзақ мерзімді өзгерістерін атайды.

      Басқаша айтқанда, ЖҰӨ-нің нақты көлемінің  өсу қарқынымен өлшенетін немесе осы көрсеткіштің жан басына шаққандағы өсуінің қарқынымен өлшенетін қағидат  кең тараған.

    Экономикалық  өсудің мәні-экономиканың негізгі қайшылығын жаңа дәрежеде шешу және ұдайы өндіру б.т: өндірістік ресурстардың шектелуі мен қоғамдық қажеттердің шексіз болуының арасындағы осы қайшылықты шешудің негізгі екі түрі бар:

    Біріншіден, өндірістік мүмкіндіктерді көбейту арқылы.

    Екіншіден, бар болған өндірістік мүмкіндіктерді пайдалану тиімділігн жоғарылату және қоғамдық қажеттіктерді дамыту арқылы.

    Бірақ осымен процесс бітпейді: дамудың  әрбір жаңа кезеңінде өндірістік мүмкіндіктердің молаюымен байланысты қоғамдық қажеттердің барлығы қамтамасыз етілмейді. Қоғамдық қажеттіктер, оларды қамтамасыз ететін өнімдердің өндірісін осы елдің өндірушілері немесе импорт жасалған өнімдердің жеткізушілері игергеннен кейін пайда болады. Бірақ осыған қарамастан, қоғамдық қажеттіктер өндірістік ресурстарға қарағанда біріншілік, жетекші болып табылады. Өйткені, пайда болған қажеттілік бірте-бірте жаппайлыққа айналады, ал бұл жағдай өндірістің үздіксіз дамуын талап етеді. 
 
 
 
 
 

2. Экономикалық  өсудің типтері, тиімділігі мен сапасы.

 

 Экономикалық  өсудің негізгі екі типі бар: экстенсивтік және интенсивтік.

      Экономикалық өсудің экстенсивтік типінде, материалдық игіліктер мен қызметтер көлемінің молаюы ұсыныстың тікелей факторларының көпшілін қолдану арқылы жүреді: жұмыскердерді, еңбек құралдарын, жерді, шикізатты, отын-қуат ресурстарын және т.б. Экстенсивтік өсуде өндірістің нақты көлемінің өсу қарқыны мен оны жасауға жұмсалған жиынтық шығындардың өсу қарқынының арасындағы пропорциялары тұрақты болып саналады.

    Экономикалық  өсудің интенсивтік  типі керісінше сипатталады - өндірістің кеңеюі өсудің тікелей факторлары сапасының жетілдірілуі арқылы жүзеге асырылады: прогресивтік технологияларды қолдану, жоғары квалификациясы мен жоғары еңбек өнімділігі бар жұмысшы күшін пайдалану арқылы және т.б. Осы жағдайда өндірістің нақты көлемінің өсу қарқыны нақты жиынтық шығындардың өзгеру қарқынынан артық болып отырады.

    Экономикалық  өсудің тиімділігі көпсалалы «өндірістің тиімділігі» деген түсінікті құратын жағдайлардың барлығының жақсартылуы. Осыған жататындар:

• тауарлар мен қызметтердің сапасының жақсаруы, олардың отандық және әлемдік нарықта бәсекелік қабілетінің жоғарылауы;
• бұрын қанағаттандырылмаған қажеттерді қамтуға мүмкіндік беретін, немесе оларды тым жақсы қамтуға мүмкіндік әкелетін жаңа тауарлар өндірісін игеру;
• халықаралық еңбек бөлінісі жүйесіндегі елдің территориялық артықшылығымен есептесе отырып, өндірістің мамандану мен кооперациялануын жетілдіру;
• басқару шеберлігін жоғарылату арқылы және фирманың ішіндегі еңбек өнімділігін ынталандыру үшін тиімді мотивация қолдану арқылы, «Х-тиімді еместігін» жою;
• өндірістік ресурстардың салалық және елдің аймақтары бойынша аллокациясын жақсарту;
• жаңа технологиялар игеру.

      Экономикалық өсудің сапасы оның әлеуметтік бағытталуының күшеюімен байланыстырылады. Экономикалық өсудің сапасын құрушылар:

• халықтың материалдық әл-ауқатының жақсаруы;
• адамның гармониялық даму негізі деп қаралатын бос уақыттың көбеюі;
• әлеуметтік инфрақұрылым салаларының даму дәрежесінің жоғарылауы;
• адам капиталына инвестицияны өсіру;
• адамдардың еңбек және өмір жағдайларының қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
• жұмыссыздар мен жұмысқа қабілеті жоқтарды әлеуметтік қорғау;
• еңбек нарығында ұсыныс көлемінің өсуі жағдайында жұмыспен толық қамтуды қолдау.

 
 
 
 
 
 
 
 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1. Әкімбеков С.Ә.,Баймухамбетова А.С., Жанайдаров У.А. Экономикалық теория. Оқу құралы.-Астана, 2002.

 

2. Мамыров Н.К., Тілеужанова М. Макроэкономика.- Алматы, 2004.

 

3. Осипова Г.М. Экономикалық теория негіздері.-Алматы, 2002.

 

4. Шеденов Ө.К. Жалпы экономикалық теория. Ақтөбе, 2004.

 

5. Назарбаев Н.Ә. Жаңа кезең-жаңа экономика. Егеменді Қазақстан.

 

6. Назарбаев Н.Ә. Азия асқарлары. Қазақстан жолы. Егеменді Қазақстан.

 

7. Ғабит Ж.Х. Экономикалық теория.Астана 2006.