Көмірсулар алмасуы
Жоспар
I Кіріспе
II Негізгі бөлім
1.Заттар алмасуы
2.Тағам көмірсулары және олардың
маңызы
3.Көмірсулардың ішек қарында
ыдырауы мен сіңірілуінің бұзылуы
4.Көмірсулардың аралық алмасуының
бұзылыстары
5.Көмірсу алмасуының бұзылыстары
6.Көмірсулардың рөлі
7.Қант диабеті
8.Қант диабетінің клиникалық
көріністері
9.Гипогликемия
10.Гипогликемия белгілері
III Қорытынды
IVПайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
- Көмірсу немесе қант тобына жататын заттар ақуыздармен бірге ағзаға өте қажет.Экзогендік көмірсулар организімге поли,ди, және моносахаридттер түрінде түседі.Олардың қортылуы негізінен ұлтабар мен ащы ішекте өтеді.Көмірсулар тек моносахаридтерге дейін ыдырағанда ғана сіңіріледі.Көмірсулар тек моносахаридттерге дейін ыдырағанда ғана сіңіріледі. Потология кезінде көмірсулардың қорытылуы мен ыдырауы бұзылуы мүмкін.Көмірсулардың ішектегі сіңірілуінің бұзылуы натрийге тәуелді моносахаридттерді тасмалдаушылардың ,сондацақ дисахаридазалардың жетіспеуінен болады.
Заттар алмасуы
- Заттар алмасуы-өзара тығыз байланысты қарама-қарсы үрдістің –ассимиляция мен диссимиляцияның жиынтығы.
- Заттар алмасуы 4 сатыдан тұрады:
1сатысы-қорытылу.
2сатысы- сіңірілу.
3сатысы- аралық алмасу.
4сатысы- соңғы өнімнің бөлінуі.
Тағам көмірсулары және
олардың маңызы
- Көмірсулар белоктармен және липиттермен бірге тағам арқылы түседі. Олардың тағамдағы арақатынасы Б:Л:Кс-1:1:4. Тәуліктік тамақ рационындағы қоректік заттардың калориялылығының 50% және ¾ бөлігі көмірсулардың үлесіне тиеді.
- Тағам көмірсуларының 80%-н өсімдіктерде қорға жиналатын полисахарит-крахмал алады. Жануар текті тағамдарда гликоген-жануар крахмалы алады.
Көмірсулардың ішек қарында
ыдырауы мен сіңірілуінің бұзылуы
Ас қорыту жолдарының
амилолиздік ферменттері әртүрлі себептерден
жеткіліксіз болғанда байқалады.Гексокиназа
глюкоза сіңірілуі үшін оны фосфорлайтын
фермент.Бұндай бұзылыстар жас балаларда
жиі кездеседі.
Көмірсу алмасуының бұзылыстары
- Гипергликемия,глюкозурия және гипогликемия түрлерінде байқалады.
- Гипергликемия қанда қант мөлшерінің жоғары көтерілуі.
- Гипергликемия инсулин жеткіліксіздігінде қарқынды және тұрақты болады.Инсулин жеткіліксіздігі ұйқыбездік және ұйқыбездік емес ,салыстырмалы болады.
- Бездік инсулин жеткіліксіздігі ұйқы безінің біріншілік бүлінуінен болады.Туа біткен немесе жүре пайда болады.
- Инсулиннің салыстырмалы жеткіліксіздігі кезінде ұйқы безі инсулинді тіпті қалыпты деңгейде өндіруі мүмкін.
- Гипоксия,бауыр ауырулары және организімде В1 витамині жеткіліксіздігі кездерінде байқалады.Өйткені оттегі жетіспеушілігі кезінде аэробты тотығу процесі әлсірейді де,анаэробты гликолиз артады.Бауыр ауырулары кезінде бауырда сүт қышқылынан,глюкозадан гликогеннің қайта түзілуі болмайды.
Көмірсулардың аралық
алмасуының бұзылыстары
Көмірсулардың рөлі:
1) энергия көзі - 1 г көмірсу тотыкканда 17.2кДж
(4,1 ккал) энергия бөлінеді;
2) пластикалык ( НК,АҚ, липидтер,
Kof, глюкуронат синтезі)
3) тіректік н/е структуралык - ГАГ,
ГП ж/е басқада белоктар
4) резервтік — гликоген;
5) реттеуші — көмірсулар рецепторлар ж/е
бірқатар гормондар құрамына кіреді ,
М/лы, ТТГ, ФСГ. 6) қорғаныстық(глюкурон
қышқылы, гепарин);
7) тағам клетчаткалары нәжіс қалыптасуына
керек .
Қант диабеті
- Инсулиннің бездік немесе безден тыс жеткіліксіздерінде қантты дабет дамиды.
- Инсулиннің толық немесе салыстырмалы жеткіліксіздіктерінен дамитын зат алмасудың бұзылыстарымен ,қан тамырларының ,жүйкелердің және әртүрлі ағзалар мен тіндердің дерттік өзгерістерімен сипатталатын ауыру.Қант диабетінің ең кең тараған екі түрі бар:инсулинге тәуелді,инсулинге тәуелсіз.
- 1 -25 жасқа дейінгі жастарда және балаларда кездесетін диабет инсулиннің бездік жеткіліксіздігінен оның толық болмауынан дамиды.
- 2-ұлғайған адамдарда кездесетін диабет және ол инсулиннің салыстырмалы жеткіліксіздігінен дамиды.Қанда инсулиннің мөлшері аздап қан төмендеген немесе тіпі қалыпты деңгейде болады.
Қант диабетінің клиникалық
көрністері
- Инсулин көптеген зат алмасу үрдістеріне әсер етеді.Ең алдымен көмірсуларының алмасуы бүлінеді.Гипергликемия дамиды.Бұл кезде көмірсулары алмасуының бастапқы сатылары тежеледі.
- Инсулиннің жеткіліксіздігі гликогенсинтетаза ферменттінің белсенділігін төмендетеді.Сондықтан бауырда,бұлшықеттерде қантты дабет кезінде глюкозадан гликогеннің түзілуі азаяды да,глюкоза бос күйінде сақталып қалады.
Гипогликемия
- Көмірсулар алмасуы бұзылыстарының келесі бір түрі болып гипогликемия есептеледі.Гипогликемия деп қанда глюкозаның деңгейі 3,5 ммоль /л ден төмендеуін айтады.
- Инсулинге қарсы гормондардың жеткіліксіздігі қанға глюкозаның түсуіне қажетті үрдістердің:гликогенолиз,глюконеогенез болмауынан гипогликемияға әкеп соғады.
- Гипогликемияның клиникалық көріністері қандағы глюкоза деңгейінің 2,8 ммоль /л төмендеген кезінде байқалады.Мида тотығатын заттың азаюынан байланысты оттегін пайдалану қатты кемиді.
Гипогликемия белгілері
- Ұйқы басу,әлсіздік,қатты терлеу,дірілдеу
- Сана сезімнің әлсіреуі және жоғалуы,қобалжу,тахикардия,көз көруінің нашарлауы.
- Тырыспалық сіңір тартылулары,көздің бірімен бірі байланыспай қимылдауы
- Естен тану,үстірт тыныс алу,брадикардия,гипотермия,атония,рефлекістердің азайып ,жоғалуы
- Артынан мида қайтымсыз өзгерістер пайда болын ,өлімге әкеледі.
Көмірсулар алмасуының
аралық алмасуы
- Гипоксия кездерінде.Оттегі жетіспеушілігі кезінде көмірсулардың аэробты тотығу процесі баяулап анаэробты гликолиз артады.
- Бауыр функцияларының бұзылуы.Бауыр аурулары кезінде онда сүт қышқылынан глюкозамен гликогеннің қайта түзілуі бұзылады.
- B1 гиповитоминоз кезінде.В витамині фосфорлау нәтижесінде көмірсулар алмасуына қатысатын ферменттердің коферменті корбоксилазаға айналады.
Қорытынды
- Көмірсулар метаболизімінің реттелу жолдары әртүрлі.Тірі организімнің кез келген деңгейінде көмірсулар алмасуы олардың алмасуындағы рекцияларға қатысушы ферменттердің активтілігіне әсер етуші факторлар бойынша реттеледі.
- Адамдар мен жануарларда көмірсулар синтезі мен ыдырауының барлық этаптарында көмірсулар алмасуы орталық жүйке жүйесі мен гормондардың қатысуымен реттеледі.
Әдебиеттер тізімі:
- 1.Березов Т.Т, Коровкин Б.Ф. “Биологическая химия”,1998- С 169-186,319-359.
- 2.Полосухина Т.Я, Аблаев Н.Р “Материалы к курсу биологической химии”, 1977-С.30-44
- 3.Плешкова С.М, Абитаева С.А, Ерджанова С.С, Петрова Г.И.“Практикум по биологической химии” ,2003-лаб 99,61,74
- 4.Сейтов З.С”Биохимия” 2000-с 480-506, 517-522.
- 5.Зайчик А.Ш,Чурилов Л.П7”Основы патохимии” 2000-с 218-245
- 6.Бышевский А.Ш,Теренов О.А “Биохимия для врача” 1994-с 308-312,222-224,227-75-95
- 7.Шарманов Т.Ш, Плешкова С.М,-”Метаболические основы питания с курсом общей биохимии”- Алматы-1998.