Қышқыл

                                       2SO2 +О2 → 2SO3    

                                       SO3 +Н2О→ Н2 SO4

Күкірт қышқылы ауа  құрамында аэрозоль және майда тамшы  түрінде болады.

Азот оксиді де ауадағы  ылғалмен әрекеттесіп,азот қышқылына  айналады.

                                        2 NO + O2 →2 NO2 

                                                     4 NO2 + 2 Н2О+О2 → 4 Н NO3

Қышқыл жаңбырлар топырақ  құрамына еніп,өсімдіктердің өсіп-жетілуіне  қорек

болатын қажетті заттармен  бірге улы ауыр және жеңіл металдардың  еруіне мүм-кіндік туғызады. Өз кезегінде  улы заттар келеңсіз жағдайларға  алып келеді. Мысалы, аздап қышқылданған судағы алюминий мөлшерінің 0,2 мг/л  балықтар

үшін өте қауіпті, сонымен  қатар ағаштардың өсуін тежейді.Қышқыл жаңбыр әсерінен ормандардың құрғақшылыққа  және ауруға төзімділігі нашарлайды.Ал орман – табиғат санитары.Барлық тірі ағзаның тыныс алуына қажетті  оттегінің мөлшеріне де әсер ететіні  белгілі. Жаңбыр тамшыларында еріген күкірт қышқылы атмосферада тұман түзіп, адамдардың аллергия және басқа аурулармен науқастануына әкеледі. Қышқыл жаңбырларды  болдырмаудың негізгі тәсілі техникалық қондырғыларды қолдану арқылы күкірт және азот оксидтерін атмосфераға жібермеу.

[өңдеу]

Қышқыл тау жыныстары

Қышқыл тау жыныстары  – құрамында кремний оксиді 64%-дан  жоғары болатын магмалық тау жыныстары. Олардың орташа химиялық құрамы: СіО2 64 – 78%, кейбір ультрақышқыл түрлерінде 80 – 85%-ға, ал магмалық кварцолиттерде (Үлгі:Силексит) 85 – 100%-ға жетеді. Олар интрузия және эффузия процестерінің  нәтижесінде қалыптасады. Интруз. Қышқыл тау жынысының ішінде гранит, гранодиорит, аляскит, рапакиви, чарнокит, плагиогранит көп кездеседі. Эффузия Қышқыл тау  жыныстарынан мол тарағандары липарит  пен липариттік порфир, кварц порфирі  мен кератофир, дацит пен дацит  порфирі, фельзит пен жанартаулық  шыныларға жататын обсидиан, пехштейн (қарамай тас), пемза (көпіршік тас), церлит. Қышқыл тау жыныстары, негізінен, кварцтан, калийлі және калий-натрийлі дала шпаты мен плагиоклаздан (альбиттен  андезинге дейін) тұрады. Фемалық  минералдар аз мөлшерде (5 – 10%) кездеседі, кейбір түрлерінде ғана 15 – 20%-ға жетеді. Олар – биотит, амфибол, пироксен (сирек), тағыда басқа қышқыл тау жыныстардың  көпшілігінде кварц 20 – 40%, калишпат (ортоклаз, микроклин, санидин) 20 – 40%, плагиоклаз 20 – 50% болады. Онда кездесетін акцессор минералдар (апатит, сфен, магнетит, циркон, монацит, торит, малакон, ксенотим, пирохлор, турмалин, т.б.) сирек металды, радиобелсенді  болып келеді. Қышқыл тау жыныстары  – қызғылт сары, қызыл, күрең қызыл, кейде ашық сұр түсті. [[Интрузия Қышқыл тау жыныстары бірқалыпты ірі, порфир кейіптес, ал эффузия түріндегілері  өте ұсақ түйірлі немесе шыны тәрізді  аморфты массадан құралған. Эффузия  қышқыл тау жыныстары күмбезді, тасқын, жамылғы, желі пішіндес, ал интрузия Қышқыл тау жыныстары батолит, лакколит, шток, желі тәріздес келеді. Барлығы  да қалыпты, сілтілілеу және сілтілі  қатарлар болып бөлінеді. Олардың  арасында көбірек тарағаны қалыпты  және сілтілі қатарлар. Қышқыл тау  жыныстардың жанартаулық шынылардан ғана тұратындары обсидиан, пемза, перлит түрлеріне бөлінеді. Қышқыл тау жыныстары  қышқыл магманың кристалдануынан, терең  жер қыртысындағы шөгінді жыныстардың  балқуынан (палингенезінен), метасоматикалық  жолмен пайда болады. Олар әшекейлеу  ісінде (рапакиви мен амазонитті [[гранит[[), құрылыс материалдары ретінде (пемза, т.б.) кеңінен пайдаланылады.

[өңдеу]

Пайдаланылған Әдебиеттер

Қазақ Энциклопедиясы

↑ Химия: Жалпы білім беретін  мектептің сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б., Сақариянова Қ.Н. –Алматы: Атамұра, 2009. - 216 бет. ЫСБН9965-34-887

↑ Полиграфия, өлшеу техникасы, ағаш өңдеу жабдыктары және металл өңдеу техникасы мен технологиясы: Қазақша-орысша терминдердің түсіндірме сөздігі.