Экономикалық  ғылым жүйесіндегі  бухгалтерлік есептің  орны

Бізге белгілі, табиғат туралы білімдердің жиынтығы, қоғамның тарихи өмірі ғылымның үлкен  бөлігін алған. Бұл жиынтықтар дамудың  әр кезеңінде тұрақты болып қала бермейді, яғни табиғат заңдылықтары мен қоғамның тарихи өмірі өзгеріп отырады. Сонымен, экономикалық ғылым және барлық ғылымдар экономиканы және оның дамуын қарастырады.

Бухгалтерлік есеп білім жүйесі ретінде экономикалық құбылыстарын және процестерін зерттеуімен тығыз байланысты. Бухгалтерлік есептің зерттелетін құбылыстардың ішкі маңыздылығы және оның байланыстары мен заңдылықтары бухгалтерлік есеп дамуының ерекшеліктерін анықтауға мүмкіндік береді. Нақты көрсетілген шынайы критериийдің соңы, елдердің практикалық қызметтері болып келеді. Басқаша айтсақ, шынайы білім практикамен тексеріледі. Практикалық қызметтің сұрақтар щеңбері өзіндік маңызды мағынасын қамтамсыздандырып алып өз кезегінде ғылыми өндірулерді тереңдетуге ықпал етеді. Бұл жағдай басқа ғылым салаларында бухгалтерлік есеп элементтерін күшейтеді. Бухгалтерлік есептің басқа пәндермен өзара байланысын схема түрінде көрсетуге болады:

Философия апаратын қолдануда бұл, ғылымдардың өзара  тығыз байланыстары көрінеді. Есепте ақпараттың шынайылығын анықтауға мүмкіндік беретінгносеологиялық және философиялық, онтологиялық аспектілері жиі қолданылады. Философияның ақпараттық функциясы, тығызмамандырылған есептің түсінігінің маңызды орнын ашуға үлкен мүмкіндік береді; заттай элементтерін көрсетіп, түсінік объектісінің адекватты ұқсастығы; бізді қоршаған материаолдық дүниенің екі жжақты шешімі сияқты структуралық байланыстардың қарастырылуы;

Экономикалық  категорияның маңыздылықтарын және ортақ экономиканың заңдарының дамуын экономикалық теория қарастырады. Экономикалық жүйені толығымен және оның заңдарының маңызды қозғалысын зерттей отырып, экономикалық маңыздылықтың шаруашылық процестерінің түсінігінде, бұл пән анықтаушы ролль атқарады.Экономикалық заңнамасының талаптарының көз қарасына сәйкес, бұл іс әрекетті бағалай отырып, жеке меншікті құрайтын келесідей маңызды түсініктер: айналымдағы саймандар, табыс, кіріс, жәнетағы басқалар бухгалтерлікесептің зерттелетін оьъектілері болып келіп, экономикалық теория категориясында қалыптасады.

Іс-әрекеттің  барлық жақтарын тереңірек зерттеу  үшін, бұл сферада келесідей пәндерді білу қажет, статистика сияқты, қаржы, ақша және несие және т.б. Бұлардың көмегімен  жалпы қоғамдық өнімнің бағасы және де ұлттық байлықтың бөліктерінің бөлу және қайта бөлу процесінде қалыптасатын ақшалай және басқа да қарым қатынастар реттеледі. Сондықтан, қоғамдық өндіру процесінде есептелінген объектілер мінездемесін аша отырып, сол немесе басқа деңгейде олар бухгалтерлік есепті кеңейтеді.

Осындай өзара  түсінік іс-әрекеттер процесінде белгілі бір шешімдерге жеткенде осы ғылымдардың функцияларын жылдам шындыққа айналдыруға мүмкіндік береді.

Берілген байланыстарды  айта отырып, бухгалтерлік есептің  пайда болуы математикамен тығыз  байланысты болғандықтан, бухгалтерлік есептің тарихынан шығу керек. Арифметикалық есептің қарапайым іс әрекетін қолдана отырып, математикада сияқты оның тура шешімін есептей отырып, бухгалтерлік есепте математикалық статистикада, математикалық прогромированияда және жоғары математиканың басқа бөлімшелерінде қоданылатын дифференциялдық және интегралдық есептеулерқолдана бастады.ЭЕМ-ге қолдануға құрылған математикалық логиканың элементтері, есептік процестің алгоритмі және бухгалтерлік есеп шоттарыныңарасындағыбайланыс қайта өңдеуге мүмкіншілік береді. Бірақ, бұл жағдай бухгалтерлік есептің методологиялық принциптерін тиіп кетпейді, ал тек қана есептік ақпараттың өндіру технологиясын ауыстырады.

Шруашылық субъектілерімен  мемлекеттің өзара қарым-қатынасы, әр-түрлі құқықты бөлімшелерге жататын- салықтық, кедендік, қаржылық және тағы басқалар, кеңейтілген заңнамалы және заңды актілермен анықталады. Сондықтан юрисприденцияның және нақты құқықтық нормаларының білімдерінің өзегісіз бухгалтердің жұмысы мағынасыз болады. Бухгалтерлік есептің өзекті принциптері, заңды операцияларды орындайтын және кәсіпорынның өзі есептік іс-әрекетімен, өз кезегінде заңдалатын және орындалатын биліктердің жоғарға органдары жағынан құқықтық реттеудің объектілері болып келеді.

Бұл пәндер бухгалтерлік есептің туындысы болып табылады сондықтан бухгалтерлік есепке бір бөлігі тәуелді деп айтуға болады.Мысалы, берілген есептер және соған жатқызылатын шаруашылық операцияларының топтастырылған жолымен және екі жақты жазуы аудитке қалай солай анализге маңызды ақпарат болып табылаы. Сонымен, қолданылуға берілген бухгалтерлік есеп мәліметтері аудитірлік және аналитикалық шешімдерге құжаттық тұралықты түсіндіреді. Сол уақытта, осындай дисциплиналар бухгалтерлік есептің бірінші құжатқа туұтынуын жоғарлатқанда өз мақсатына жетеді.

Қорыта келгенде, эконмикалық ғылым жүйсінде бухгалтерлік есеп, барлық гуманитарлық және жалпы математикалық  пәндерге мңызы өте зор. Бухгалтерлік есеп философияда, экономикалық теорияда және тағы басқа ғылыми пәндерде қолданылады және осы пәндерді тереңірек зерттеуге ықпалын тигізеді.

Кез-келген ұйымда бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізу  экономикалық мәселелердің негізгі  және одан басты қажеттілігі болып  табылады. Бухгалтерлік есеп арқылы өндірілген өнімді есепке алуға, сатып-өткізуге, айырбастауға және одан түскен қаржыны тиімді де ұқыпты етіп бөліп жұмсауға, яғни кәсіпорындағы шаруашылық үрдістердің барлығын басынан соңына дейін есептеуге болады. Осы айтылғандарға  сәйкес ұйымдарға экономикалық және технологиялық үрдістердің, сондай-ақ шаруашылық операцияларының барлығының да есепке алынуы экономикалық талапқа сай бухгалтерлік есептің негізі болып табылады.