Бухгалтерлік есеп

Бухгалтерлік есеп деп ҚР заңдық-нормативтік құжаттарына сәйкес барлық тұлғалармен міндетті түрде жүргізілетін шаруашылық құбаластардың мөлшерлі жағын оның сапалы жағымен бірыңғай,үздіксіз құжатталған түрде белгілі бір жағдайлар мен іс-әрекеттердің өзара байланысын ақшалай және натуралды көрсеткіштерде оқытуды айтады.

бух.есеп 3түрге ажыратылған:каржылық есеп, басқару есебі,салық есебі.

Бахгалтерлік  есеп пәні деп жинақталған түрде компаниялардыі шаруашылық қызметі табылады. Бух.есеп пәні деп активтер, міндеттемелері мен капиталы да жатады.

Бух.есеп объектілері: шаруашылық құралдар(өндіріс, айналым,өндірістік емес салада); шаруашылық құралдардың көздері; шаруашылық процестер түрлері.

Бух.есептің  әдістерінің негізгі элементтері:

Құжаттау  мен түгендеу – шаруашылық құралжабдықтарды,қарджыларды,олардың құралу көздерін, шаруашылық процестерде есепке алу мен бақылау.

Шоттар  мен екі жақты жазу –шаруашылық іс әрекеттерді ағымды топтастыру мен тіркеу үшін қолданылады.

Бағалау мен калькуляциялау –есеп объектілерін ақшалай өлшеу үшін қолданылады.

Баланс  пен есеп беру – есеп мәліметтерін жинақтау үшін қолданылады.

Бух.есеп принциптері:

Есептеу кәсіпорында белгілі бір кезең аралығында кіріс болса,сол кезең шығыс болуы мүмкін.

Үздіксіз  кәсіпорын қызметі үздіксіз жалғаса береді

Түсініктілік бух.есептің ақпараттық мәліметтері оның пайдаланушыларына шешім қабылдау барысында түсінікті болуы керек.

Маңыздылық  бух.ақпарат мәліметтердің қаржылық есептің сыртқы пайдалануларына, олардың шешім қабылдауы үшін қажет болумен түсіндіріледі.

Мәнділік ұйымның бух.есеп ақпараттары пайдаланушылардың қажеттілігін қанағаттандыруы тиіс.

Сенімділік  берілген ақпарат мәліметтерде қате болмаса, пайдаланушылар оған сенімді болса, онда бұл сенімді ақпарат болып табылады.

Әділетті  әрі тура көрсету қаржылық қорытынды есебіндегі ақпараттың мәліметтерді пайдаланушылардың қаржылық жағдайы мен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы нақты әрі әділетті ақпараттармен қамтамасыз етуі қажет.

Бейтараптылық ақпарат сенімді болуы үшін алдын ала шешім қабылдауға арналмаған болуы керек.  Мәліметтер болмаған жағдайда негізделмеген бір қорытындыға келтірілмеген ойды пайдалану бейтараптылыққа сәйкес келеді.

Сақтық бух.есептің ақпараттық мәліметтерінде жазылатын цифрлар кәсіпорынның эконом.жағдайын көрсетеді, пайдаланушылар осы мәліметтер арқылы түрлі шешімдр қабылдайды. Сондықтан әрбір әріптің және цифрдың жазулуына сақ болуы керек.

Толықтылық ұйымның қаржылық қорытынды есебіндегі ақпараттық мәліметтер сенімді болыуы үшін толық болуды қажет етеді және шыққан шығынға қарай олар мәнді болуы керек.

Салыстырмалылық қандай да бір кезеңнің бух.есеп  мәліметтері өткен кезеңдер мәліметтерімен салыстырылып көрсетілген кезде,оның пайдалылығы мен маңызы артады.

Дәйектілік кәсіпорын өзінің қызметі барысында таңдап алған есеп жүргізу саясатын есептік кезеінің басынан, соңына дейін дәйекті түрде қолданылуы керек.

Есепте  қолданылатын өлшем бірліктері: натуралды, еңбектік, ақшалай

Бух.баланс шаруашылық қаржы құралдары туралы ақпарат береді. (тәжірибеде кесте түрінде көлденең не тігінен)Актив лат тілінен әсер етуші, белсенді. Пассив лат.тілінен әсері жоқ. Активте компаниялардың мүліктері құрамы мен орналасуы бойынша топтастырылған. Пассивінде құралу көздері бойынша.

Баланс  активі мен пасивінде жекелеген  жолдар баланс баптары деп аталады.

Актив 2 бөлім, пасссив 3 бөлімнен тұрады.

Есеп  стандарттарының  талабына сәйкес келесідей  қағидалар келтірілген:

А) Баланстың  актив бөлімінің баптары үшін активтердің қызмет істеу мерзімі  анықталуы керек.

Б) пассив бөлімінің баптары үшін міндеттемелердің төлеу мерзімдері анықталуы керек.

Капитал көп болса, перспиктивасы мол  компания. Егер қысқа және ұзақ мерзімді көп болса онда қарыздары көп.

Активтің  бөлімшелерінің жиынтықтары актив бөлімінің валютасын қүрайды.

Пассив  бөлімшлереініңң жиынтығы пассив валютасын құрайды.

Шаруашылық іс әрекеттер кәсіпорындардың, компаниялардың қызмет аясына сәйкес күнделікті болатын өзгеріс жағдайлары.

Бух.баланс мақсатына қарай:

Құрылу  уақытына байланысты: ағымдық, сойылу, бастапқы , тарту.

Құрылу  көздері бойынша: түгендеуші, кітаптық, негізгі

Мәліметтер  көлеміне сәйкес: жеке, құрама

Қызмет  сипатына байланысты: негізгі, негізгі емес.

Меншік  түріне сійкес: мемлекетттік, ұжымдық, аралас.

Тазарту тәсіліне сәйкес: брудто, нетто

Шотар корреспонденциясын беру екіжақты жазу әдісінің негізінде жүзеге асырылады. Бір сома бір шоттың дебетында, екнші шотттың кредитында екі рет көрсетіледі

Синтетикалық  шоттар арқылы жүргізілетін есеп синтетикалық есеп деп аталады. Ол тек ақшалай өлшемде ғана көрселіп, жиынтық және жинақтама құжаттарда көрсетіледі.

Аналитикалық  шоттардағы есеп аналитикалық есеп деп аталады. Ол көбінесе натуралды еңбектің ақшалай да өлшемде жүргізіледі және бастапқы құжаттармен рәсімделеді.

Шаруашылық  жүргізу фактісінің алғышарты құжаттау.

Бастапқы  құжат деп шар.іс әрекеттің болғанын растайтын заңды күші бар жазбаша өнім және олар іс әрекеттер сомаларының бух.есепшотттарында көрсетілуіне негіз болады.

Құжат айналымы құжаттардың жазылып, толтырылған уақытынан бастап мұрағатқа тапсырғанға дейінгі жолы.

Құжат риквизитттері құжаттарда көрсетілген, жекеленген көрсеткіштер.

Есеп  регистрлері құжаттардағы мәліметтер тексеру мен өңдеуден кейін белгілі бір тәртіпке топталып, жинақталуы. Жіктелуі:

Мақсаты бойынша: хронологиялық, жүйелік, аралас.

Сыртқы  түрі бойынша: кітаптар, карточкалар, бос парақтар.

Хронологиялық есеп регистрлері іс әрекеттерді бухгалтерияға құжаттардың түсу реті бойынша немесе болған тәртібі бойынша тіркеуге арналған.

Жүйелік есеп регистрлері экономикаолық мазмұны біртекті шар.іс әрекетттерді тіркеуге арналған. Олар аналитикалық және синтетикалық есеп регистрлеріне бөлінеді.

Синтетикалық  есеп регистрлеріне айналым ведомостары, ал аналитикалықққа касса кітабы, қойма есебі кітабы, карточкалар.

Араласқа журнал ордерлер, мемориалды ордерлер жатады.

Жинақтамалы ведомостар есепті ай бойы бастапқы құжаттардың негізінде біртекті шар іс әрекеттер бойынша жүргізіледі.

Топтамалық алдын ала топтау үшін және есеп объектілеріне шығындарды тарату үшін қолданылады.

Бух.кітаптар тігілген, нөмірленген бір формадағы әр түрлі бағанадағы тіркелген қағаз парақтары.

Бос парақтар жай қағаз беттері.

Карточкалар бос парақтардың бір түрі. Олар баспахананлық тәсілдермен қалық қағаздарға дайындалады.

ҚРда бух.есепті жүргізудің нысандары:

Мемориалды ордерлі нысан. Мемориалды ордер бос парқтардың түрлері. Онда бір айлық мәліметтер көрсетіледі. Үлгі бойынша есеп былай жүргізіледі: тексеріліп, қабылданған құжаттар жинақтаушы ведомостьқа түсірілгеннен соң, олардың мәліметтері ордерлерге жазылады

Журнал  ордерлі нысан үлгіде жүйелеген жазу регистрларының негізінде құрылған шар.іс әрекеттер шоттардың кредиты бойынгша  тіркеледі. Айналым ведомостары құрылмайды, барлық мәліметтер бас кітапқа түсіріледі.