Ақы-пұлдың негізгі есепшоты

 
  
 
КІРІСПЕ...................................................................................................... 2  
1. Негізгі құралдар, оларды жіктеу және бағалау.............................  
3  
2. Келіп түскен негізгі құралдардың есебін және оның аналитикалық есебін ұйымдастыру…………………………………..  
9  
3. Негізгі құралдардың кейбір жекелеген түрлерін есептеудін ерекшеліктері 15  
4. Негізгі құралдың тозуын және амортизациясын есептеу. 20  
5. Негізгі құралдарды жөндеудің есебі 28  
6. Жалға алудың есебі 32  
7. Негізгі құралдарды есептен шығару. Жиынтық есеп 42  
8. Негізгі құралдарды түгелдеу, қайта бағалау және есеп берудің мәнін ашу  
45  
Қорытынды 50  
Пайдаланылған әдебиеттер 51  
 
 

КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ 
 
  
НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ ЕСЕБІ  
ЖОСПАР  
КІРІСПЕ...................................................................................................... 2  
1. Негізгі құралдар, оларды жіктеу және бағалау.............................  
3  
2. Келіп түскен негізгі құралдардың есебін және оның 
9  
3. Негізгі құралдардың кейбір жекелеген түрлерін есептеудін ерекшеліктері 
4. Негізгі құралдың тозуын және амортизациясын есептеу. 20  
5. Негізгі құралдарды жөндеудің есебі 28  
6. Жалға алудың есебі 32  
7. Негізгі құралдарды есептен шығару. Жиынтық есеп 42  
8. Негізгі құралдарды түгелдеу, қайта бағалау және есеп 
45  
Қорытынды 50  
Пайдаланылған әдебиеттер 51  
КІРІСПЕ  
Кез келген өндіріс өз қызметіне құрал-жабдықтарын тартса ғана 
Негізгі құралдар материалдық өндіріс саласында, өндірістік емес (әлеуметтік) 
Осы негізгі құралдарға: жер; үйлер; ғимараттар; көп жылдық 
Кәсіпорында негізгі құралдардың есебі №6 БЕС сәйкес ұйымдастырылады. 
Инвентарлық объектілер негізгі құралдың есеп бірлігі болып табылады. 
§1. Негізгі құралдар, оларды жіктеу және бағалау  
Өндіріс процесіне қатысу сипатына байланысты негізгі құралдар өндірістік 
Негізгі өндіріс құралдарына өндіріс процесіне тікелей қатысатын объектілер 
Өндірістік емес негізгі құрал-жабдықтар — тұтынуға арналған құрал-жабдықтар. 
Иелігіне қарай негізгі құралдар меншікті және жалға алынған 
Меншікті дегеніміз — субъектіге тиесілі және оның балансында 
Пайдалану сипатына қарай негізгі құралдар жұмыс істеп тұрған, 
Заттық құрамына қарай негізгі құралдар мүліктік және мүліктік 
Әр субъектіде негізгі құралдар пайдалану мақсатына және атқаратын 
Келтірілген негізгі құралдардың әрқайсысының құрамына енетіндер:  
жер — субъект меншігіне сатып алған жердін келемі 
үйлер —халыққа еңбек етуге, тұруға, әлеуметтік-мәдени қызмет көрсетуге 
ғимараттар — еңбек заттарын өзгертуге қатысы жоқ белгілі 
өткізгіш тетіктер (қондырғылар) — электр, жылу немесе механикалық 
машиналар мен жабдықтар — күш беретін машиналар және 
күш беретін машиналар және жабдықтар — жылу және 
жұмыс машиналары мен жабдықтар - еңбек өнімдерін жасау 
өлшеу және реттеу приборлары, қондырғылар және лабораториялық жабдықтар 
есептеу техникасы — процестерді жылдамдату және автоматтандыруға арналған 
басқадай машиналар мен жабдықтар - машиналар, аппараттар және 
көлік құралдары — адамдар мен жүктерді тасымалдауға арналған 
құрал-сайман — қол еңбегінің механикаландырылған немесе механикаландырылмаған құралдары 
өндірістік мүлік және соған жататын заттар — өндірістік 
шаруашылық мүлік — кеңсе және шаруашылық мекемелерінің заттары 
жұмысқа пайдаланылатын және өнім беретін мал — ат, 
көп жылдық өсімдіктер — қолдан егілген, көп жылдық 
жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар (ғимаратсыз) — ауыл 
басқа да негізгі құралдар — кітапхана қорлары, спорт 
Негізгі құрал-жабдықтардың бастапқы, ағымды, баланстық, сату, жою, тозу 
Бастапқы (тарихи) құны — негізгі құралды сатып алуға 
Негізгі құралдардың бастапқы құны мынадай жолмен аныкталады:  
- Жер учаскелері бойынша меншік немесе тұрақты пайдалану 
- құрастыруды және орналастыруды қажет ететін немесе қажет 
- үйлер мен ғимараттарды шаруашылық әдіспен салу кезінде: 
- жерді, үйлерді немесе гимараттарды біртұтас мүлік ретінде 
- мердігерлік әдіспен тұрғызылған үйлер мен ғимараттар бойынша 
- құрылтайшылардың жарғылық капиталына салынған негізгі құралдар - 
- субъектінің өзі дайындаған немесе төлем арқыяы сатып 
- тегін алынған негізгі құралдардың объектілері бойынша — 
- айырбас операциясы нәтижесінде алынған объектілердің — бастапқы 
- жас малдарды негізгі табынга аударған кезде — 
- негізгі табынды қалыптастыру үшін алынған ересек малдар 
- жас өсімдіктер бойынша - есімдіктерді еккен сәттен 
- толық төленген және ұзақ мерзімге жалга алынған 
- жерді жақсартуға жұмсалған күрделі шығындар бойынша - 
Негізгі құралдардың бастапқы құны өзгертілуі мүмкін; қосымша салынған 
Ағымды құн —бұл негізгі құралдардың белгілі бір мерзімдегі 
Баланстық құн — бұл бухгалтерлік есепте және қаржылық 
Сату (өткізу) құны — бірін-бірі жаксы білетін және 
Жою құны — тиімді қызмет ету мерзімі біткен 
Амортизацияланған құн — негізгі құралдардың бастапқы және болжанған 
пайдалы кезең қызметі - бұл кезең ішінде негізгі 
нормативтік қызмет кезеңі — бұл кезең ішінде белгіленген 
Негізгі құралдардың есебі 12-ші "Негізгі құралдар" белімшесінің мынадай 
Сонымен бірге, 126-шы "Аяқталмаған құрылыс" шотында аяқталмаған күрделі 
Негізгі құралдардың бухгалтерлік есебі: негізгі құралдардың келіп түсуін, 
2. Келіп түскен негізгі құралдардың есебін және оның 
Негізгі құралдар негізінен өндірістік ғимараттарды және тұрғын үйлерді, 
Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру (орнын ауыстыру) актісі негізгі құралдар 
Негізгі құралдарды қабылдауды рәсімдеу кезінде субъект жетекшісінің өкімімен 
Алыс-беріс (орын ауыстыру) актісінде, міндетті реквизиттермен қоса, комиссия 
Негізгі құралдардың кәсіпорын ішіндегі орын ауыстыруын рәсімдеу үшін 
Негізгі құралдарды ақысыз беру (сыйлау) кезінде акт (тапсырушы 
Негізгі құралдарды басқа субъектіге сату кезінде актінің үш 
Негізгі құралдар бірдей өндірістік немесе шаруашылық жұмыстарға арналған, 
№ р/н  
Шаруашылық операцияларының мазмұны  
Сома, теңге  
Шоттар корреспонденциясы  
дебет кредит  
1. Негізгі құралдарды кәсіпорынның өз ішінде орнын ауыстыру 
2. Негізгі құралдар басқа заңды немесе жеке тұлғалардан 
- келісім шарттық құнына  
- ҚҚС сомасьша (тұрғын үй ғнмараттарын және жеңіл 
150 000  
24 000  
122-125  
331  
671  
671  
3. Құрылтайшылардың (қатысушылардың) кәсіпорынның жарғылық капиталына салған салымдарына 
600 000  
121-125  
511  
4. Негізгі құралдар серіктестік, тәуелді және бірлесіп бақыланатын 
- баланстық құнына  
- ҚҚС сомасына (16%)  
- беруші жақтың есептеген тозу сомасы  
250 000  
40 000 100 000  
122-125  
331  
122-125  
641-643 641-643 131-134  
Жиыны (бастапқы құны) 350 000 х х  
5. Тегін алынған негізгі құралдар кірістелді:  
- баланстық құнына  
- берілген күнінге денін есептелінген тозу сомасына  
132 000 28 000  
122-125 122-125  
727  
131-134  
Барлығы (бастапкы Қ}ны) 160 000 х х  
6. Түгендеу барысында есепке алынбаған негізгі құралдар анықталды: 
- негізгі құралдардың эксперттік жолымен анықталған қалдық құнына 
- негізгі құралдардың эксперттік жолмең аныкталған, бірақ есепке 
64 000  
18 000  
122-125  
122-125  
727  
131-134  
Барлығы (эксперттік жолмен анықталған бастапқы құны) 82 000 
7. Кәсіпорынның өзі дайындалған негізгі құралдары:  
- негізгі өндіріс цехында  
- кемекші өндіріс цехында  
300 000  
200 000  
122-125 122-125  
900  
920  
Барлығы (өндірістің өзі дайындаған негізгі құралдар) 500 000 
Бухгалтерия келіп түскен объектіні материаддық жауапты адамға бекітіп, 
Бұл мүліктерді бір ғана карточкада есепке алуға рұқсат 
Бұл карточка бухгалтерияға келіп түскен негізгі құралдың актілері, 
Қайта салу, қайта жабдықтау, қайта конструкциялау, қайта қалпына 
жөндеу (бухгалтерлік жазу)  
күні нөмірі тіркеу  
нөмірі сомасы күні нөмірі тіркеу  
нөмірі сомасы  
Объектінің кысқаша жекелей сипаттамасы  
Объектіні сипаттайтын конструктивтік элементтері мен кейбір белгілері  
Материалдар, көлемі және басқа да деректері  
негізгі объекті негізгі объектінін құрамына кіретін, басты құрылыстардын, 
Двигательдін куаттылығы (40 кВт)  
Сағаттың өнімділігі Көлемі (габариті) 4700х1900х1340мм ұнтактағыш тісінің мөлшері 
Карточканы толтырған  
қолы  
"7" каңтар 2001 жыл  
"Объектінің қысқаша жеке сипаттамасы" бөлімінде негізгі объектінің тек 
Егер де объектінің сандық та және сапалық та 
Бухгалтериядағы толтырылған Мүліктік карточкалардың негізінде негізгі құралдардың есебі 
"Цемент" ААҚ  
кәсіпорын, ұйым  
2002 жылғы 1 қантардан 200_____ жылғы ________ дейінгі 
кезендегі негізгі құрал-жабдықтардың есебі бойынша мүліктік  
карточкаларының тізімдемесі  
МАШИНАЛАР ЖӘНЕ ЖАБДЫҚТАР  
жіктік тобының атауы  
Нөмірі  
Объектінің атауы  
Меншік белгісі  
Шығуы туралы белгі  
карточкалар мүліктік №  
1  
196  
197  
Тіркеу кезіңде карточкаларды нөмірлейді, содан кейін негізгі құралдарды 
Ай ішінде "Түскендері", "Есептен шыққандары" және "Ішкі орын 
Субъектінің материалдық жауапты адамын бекітілген негізгі құралдардың барлығы 
"Цемент" ААҚ  
кәсіпорын, үйым  
НЕГІЗГІ ҚҰРАЛДАРДЫҢ МҮЛІКТІ ТІЗІМІ  
Құжат  
№ Жасалған мерзімі Кәсіпорынның  
құрылымдық бірлігінің коды Өндіріс түрі Цех (бөлім) Участок 
2 05.01.02 01 негізгі 1 05 03  
МАШИНАЛАР ЖӘНЕ ЖАБДЫҚТАР  
жіктік тобының (түрінің) атауы  
Мүліктік карточкасы немесе муліктік карточкаларындағы жазу Мүліктік нөмірі 
Меншік белгісі  
Құны, теңге  
нөмірі күні  
1 2 3 4 5 6  
193 25.03.96 04342 Агломерациондық машинасы Меншікгі 271120  
194 21.04.97 04343 Керамзитке арналған пеші Меншікті 345200  
195 20.11.98 04344 Тас кесетін машинасы Меншікті 374000  
196 07.01.02 04345 СМ-962 үнтақгағышы Меншікті 371500  
Есептен шығару (орын ауыстыру)  
құжат Есептен шығарудың (орын ауыстырудың) себептері  
мерзімі нөмірі атауы код  
7 8 9 10  
3. Негізгі құралдардың кейбір жекелеген түрлерін есептеудін ерекшеліктері  
Жерді түрақты пайдалану құқығы мен жерді меншік құқығы 
Қазакстан Республикасының Конституциясына сәйкес жер және оның қойнауындағы 
Қазақстан Республикасында жердің мемлекеттік те, жеке меншік те 
Мемлекет меншігіндегі жерден оның учаскелерін:  
сатуға немесе жеке меншікке тегін пайдалануына;  
тұрақты немесе уақытша пайдалануына;  
заң актілерінде каралған шарттары бойынша жерге деген күқын 
Жерді пайдалану құқы — мемлекет меншігінде түрған жер 
Өкілетті органдардың беретін жер учаскелеріне құқын куәландыратын құжаттар 
жерді уақытша пайдалануға құны бойынша беру — жер 
жерді уақытша тегін беру - жерді тегін беру 
Жерді тұрақты пайдалану қүқығы мынадай мемлекеттік жер пайдаланушыларға 
ғимаратгарға, кондоминиум объектілеріндегі үй-жайларға иелік ететін занды 
ауыл және орман шаруашылығымен айналысатын занды тұлғаға;  
жердің пайдалануын айрықша табиғи аймақтарын қорғайтын заңды тұлғаға;  
заң актілерімен қарастырылған, басқа да жағдайларда.  
Жерді қысқа мерзімді пайдалану үшін 5 жылға дейін, 
Жерді басқа да құралдармен салыстырғандағы айырмашылығы — шаруашылық 
Жерді пайдаланушылар мемлекетке жер үшін телем телейді. Жеке 
Жер телімінің нақты бағалау құнын жеке меншікке берілетін 
Әрбір кәсіпорын жердің оперативтік және бухгалтерлік есебін жүргізеді.  
Әрбір жер телімі бойынша негізгі құралдарды есептеудің мүліктік 
Карточкалар "Жер теліміне меншік құқығын беру, жерді тұрақты 
Кәсіпорында айналысқа түсетін жердің есебі бойынша негізгі шоттар 
Кар-тар  
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, теңге Шоттар корреспонденциясы  
дебет кредит  
А. Жерді алу  
1. Белгіленген тәртіп бойынша жерді жеке меншікке беру 
1 200 000 121"Жерге жеке меншік құқығы бар" 
687  
2. Кәсіпорындарға белгіленген тәртіп бойынша жерді тұрақты пайдалануға 
1 600 000 121 "Жерді тұрақты пайдалануға алған 
687  
3. Кәсіпорындарға белгіленген тәртіп бойынша жерді уақытша пайдалануға 
2 800 000 121 "Жерді уақытша пайдалануға алған 
687  
Ә. Жерді қайтарып алу  
4. Белгіленген тәртіп бойынша кәсіпорыннан жеке меншігіндегі және 
- кәсіпорынға жердің бағалау құны қайтарылды  
2 500 000  
334  
121/1 121/2  
121/3  
5. Белгіленген тәртілпен қайтарып алынған жер үілін төлем 
Б. Жерді тегін беру  
6. Жер төлімдері мемлекеттік кәсіпорындарға және Қазақстан Республикасының 
900 000  
121/1,  
121/2,  
121/3  
727 "Тегін алынған құнды-лықтар субшоты  
Е. Жер учаскелерін ағымдағы жалға ретінде жерді пайдаланушыларына 
7.  
Жерді пайдаланушылардың есебі. Жерді пайдаланушыларға жер телімі үш 
- жалғаға берілген жер телімінің құны 4 000 
8. Арендатордан жалға алынған жер телімінен ай сайыңғы 
9. Жалға алған мерзіыі біткеннен соң, жерді иесіне 
10. II Жерді жалға алушыда  
Акт бойынша жалгерлікке қабылдап алынған жер есепке алынып, 
11. Ай сайынғы есептелінген жалға ақысы шығысқа жатқызылды 
937, 947 687  
12. Жалға ақысы төленді 72 000 687 411  
13. Жалгерлік мерзімі біткен соң жалға алынған жер 
Г. Жер телімдерін сату  
14. Тұрақты немесе жерге жеке меншік құқығы бар 
- жерді нақты (сату) құнына  
- жерді алып-сату келісім-шартында көрсетілген келісілген құнына  
600 000  
820 000  
842  
334  
121/1, 121/2  
722  
15. Сатылған жердің құны төленді 820 000 441 
Меншік құқы мен жерді пайдалану құқы Қазақстан Республикасының 
Меншік иесі немесе жерді пайдаланушылардың шеккен зияндары толық 
меншік құқығынан немесе жерді пайдаланушылардан мемлекеттің қажеттілігі үшін 
меншік құқығына немесе жерді пайдаланушыларға жерді пайдаланудың айрықша 
меншік құқығы мен жер пайдалану құқығы бұзылса;  
объекті салу және пайдалану нәтижесінде жердің сапасы төмендесе, 
төтенше жағдай кезінде жерді қайтарып алса.  
Меншік иелерінің және жерді пайдаланушылардың шеккен зияны, соған 
Уяқытша әкелінген және әкетілетін негізгі құралдардың есебі. Қолданыстағы 
Негізгі құралдардың Республикаға әкелінетін мүліктері толықтай немесе ішінара 
Осыған сәйкес Қазақстан Республикасының субъектісі кедендік территория шегінен 
Әкелінген және әкетілетін негізгі құралдардың есебі келесі: (122-125) 
Уақытша әкелінген негізгі құралдарды есепке алған кезде 122-3, 
Уақытша әкелінген негізгі құралдарды пайдалану процесінде олар бойынша 
Уақытша әкелінген негізгі құралдар кайтарылған кезде мынадай шоттар 
уақытша әкелінген негізгі құралдардың бастапқы құнына: 687-ші "Басқа 
есептелінген тозу сомасына: 13-ші "Негізгі құралдардың тозуы" бөлімше 
Негізгі құралдардың әкетілуі 12-ші "Негізгі құралдар" (122/4-125/4 шоттары) 
Қолданыстағы нормалар бойынша есептелген тозудың сомасына 845-ші "Негізгі 
Егер шаруашылық жүргізуші субъект шетел компаниясының құрылымдық бөлімшесі 
Мысалы: ЖШС "Вега" "ENRON" компаниясымен 1 ақпанда 2000 
Сол құрал-сайман кеден бекетінен өткен кезде доллардың бағамы 
Келісім шарттың жағдайы бойынша жал ақысы резиденттің алатын 
Енді біз келтірілген мысалға шоттар корреспонденциясын жасаймыз:  
Қа-  
тар  
№ ПІаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы,  
теңге Шоттар корреспондекциясы  
дебет кредит  
1 2 3 4 5  
1. Жалға алынған құрал-сайман келіп түсті (2 000 
2. Жалға төлемі өндіріс шығынына жатқызылды (5 000 
3. Бағамдық айырмасы бойынша шығысы жатқызылды  
[120 000х(151,3- 145,65)] 678 000 844 683  
4. Резидент емес тұлғаның табысынан табыс салығы ұсталынды 
(17 478 000+ 678 000) х 20% 3 
5. Шетел компаниясына жалғаға берілген қарызы өтелді 14 
6. Рвдидент емес тұлғадан ұсталған табыс салығы бюджетке 
7. Жалға мерзімі аяқталған соң, шетел компаниясының құрал-сайманы 
001  
4. Негізгі құралдың тозуын және амортизациясын есептеу.  
Негізгі құрал өндіріс процесіне қатысуымен, жылдар мерзімінің әсерімен, 
Негізгі қорлардың табиғи тозуы олардың еңдіріс процесіне қатысу 
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуы техникалық прогреске, өндіріс 
Негізгі құралдардың сапалық (моральдық) тозуын мынадай факторлар арқылы 
Моральдық тозудың әсері нәтижесінде табиғи тозу мерзімі келгенге 
Амортизация (латынның "өтеу" деген сөзінен) — тозудың құндық 
№6-шы "Негізгі құралдардың есебі" бухгалтерлік есеп стандартына (БЕС) 
Амортизацияланған құн бастапқы құны мен жою құнының арасындағы 
Жаңадан пайдалануға берілген негізгі құралдар бойынша амортизация есептеу 
Толығымен амортизацияланған негізгі құралдар бойынша амортизацияны есептеу қорлардың 
Тоқтап тұрған негізгі құралдар бойынша техникалык тұрғыдан қайта 
Жалға алынған негізгі құралдар бойынша амортизация есептеуді жалға 
Негізгі құралдардың тозуын есептеу үшін 13 "Негізгі құралдардың 
12-ші бөлімшенің шоттарында (122-125 шоттар) есептелген негізгі құралдар 
Рет-тік №  
Шаруашылық операциялардын, мазмұны Сомасы, теңге ІПоттар  
корреспонденциясы  
дебет кредит  
1. Қолданыстағы, негізгі құралдар бойынша есептелген амортизациясы:  
- негізгі өндіріс цехтарында пайдаланған негізгі құралдардың амортизациясы 
- көмекші өндіріс бойынша  
540 000 197 000  
935  
935  
131-134 131-134  
2.  
Негізгі құралдар бойынша есептелген  
амортизациясы:  
а) жалпы өндіріс цехтарында есептелген амортизациясы  
398 000  
935  
131-134  
6) басқару-әкімшілігіндегі объектілерінде есептелген амортизациясы 293 000 821 
в) әлеуметтік аясындағы 170 000 946 131-134  
г) өнімді сату бөлімшдегі есептелген амортизациясы 160 000 
д) тау-кең өндірісіндегі маусымдық дайынды жұмыстарында пандаланған объекгілеріне 
Жиыны 1838 000 х х  
Ұзақ мерзімге жалға алынған негізгі құралдар бойынша амортизациялық 
Сатып алу құнын төлегеннен кейін ұзақ мерзімге жалға 
Негізгі құралдардың амортизациясын есептеудің әртүрлі әдістері бар. Шаруашылық 
құнын бірқалыпты (түзу сызықты) жолмен есептен шығару;  
құнын орындалған жұмыстың көлеміне пропорционалды (немесе пара-пар) етіп 
жеделдетіп есептен шығару;  
қалдығын азайту жолымен есептен шығару;  
құнын сандардың жиынтығы бойынша (кумулятивтік әдіс) есептен шығару. 
Негізгі құралдардың түрлері бойынша амортизацияны есептеудің әрқилы әдістері 
Таңдап алған амортизацияны есептеу әдісі субъектінің есептік саясатымен 
Ал бюджеттік мекемелер бойынша тозудың есептеу әдісін тандау 
Негізгі құралдардың құны бойынша амортизацияны бірқалыпты (түзу сызықты) 
Бұл тәсілде амортизациялық соманы аудару үшін:  
қызмет етудің пайдалы мерзімі. Бұл кезде пайдалануға берілген 
Қазақстан Республикасының салық заңдылықтарының белгіленген амортизациялық нормасының шегінде. 
Негізгі құралдардың амортизациясының бірқалыпты әдісі мына формула бойынша 
осыған сәйкес ай сайынғы амортизация сомасы 150 мың 
Төменде негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) біркалыпты (түзу сызықты) 
Негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) біркалыпты әдіс бойынша есептеу  
Мерзімі Бастапқы  
құны Амортизацияның  
жылдык сомасы Жинакталған  
тозу сомасы Қалдық құны  
Сатып алынған мерзімі:  
1-ші жылдың аяғында 100 000 18 000 18 
2-ші жылдың аяғында 100 000 18 000 36 
3-ші жылдың аяғында 100 000 18 000 54 
4-ші жылдың аяғында 100 000 18 000 72 
5-ші жылдың аяғында 100 000 18 000 90 
Негізгі құралды пайдалану барысында біркалыпты табыс алынатын болып 
Амортизацияны (тозуды) орындалған жұмыстардың көлеміне пропорционалды түрде есептеу 
Егер пайдаланудың бірінші жылында автокөлік 200 000 шақырым 
Негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) өндірістік тәсіл бойынша есептеу  
Мерзімі Бастапқы  
құны амортизациянын  
жылдық сомасы Жинактал-ған  
жылдық амортизацияланған  
сомасы Айға есептелген амортизацияның сомасы (теңге)  
Сатып алынған мерзімі:  
1-ші жылдың аяғында  
2-ші жылдың аяғында  
3-ші жылдың аяғында  
4-ші жылдың аяғында  
5-ші жылдың аягында  
100 000  
100 000  
100 000  
100 000  
100 000  
40%х 100000=40000  
40%х60000=24000  
40%х36000= 14400  
40%х21600=8640  
2960  
40000  
64000  
78400  
87040  
90000  
3333  
5333  
6533  
7253  
7500  
Бұл кестеде жылдық амортизация сомасы мен орындалған жұмыстың 
Өндірістік әдіс бойынша амортизацияны есептеу тау-кен өнеркәсібінде ең 
Амортизацияны (тозуды) есептеудін жеделдетілген әдістері. Бұл әдіс өндірістік 
а) Кумулятивтік әдісі  
ә) Азайып отыратын қалдық әдісі.  
Кумулятивтік әдіс — латын тілінен аударғанда — өсу, 
Жыл сайынғы амортизациялау нормасы: бөлімінде жылдар санының қосындысы, 
Төменде негізгі құралдардың тозуын (амортизациясын) кумулятивтік әдісі бойынша 
Негізгі құралдардың амортизациясын (тозуын) кумулятивтік әдіс бойынша есептеу  
Мерзімі (жылдары)  
Бастапқы құны  
Кумулятивтік саны мен аморти-зациялаудын нормасы Жинакталған жылдық тозу 
Сатып алынған мерзімі:  
1-ші жылдың аяғыңда  
2-ші жылдың аяғында  
3-ші жылдың аяғында  
4-ші жылдың аяғында  
5-ші жыддың аяғында  
100 000  
100 000  
100 000  
100 000  
100 000  
5/15x90000=30000 4/15x90000=24000 3/15x90000=18000 2/15x90000=12000 1/15x90000=6000  
30000 54000 72000 84000 90000  
2500  
4500  
6000  
7000  
7500  
Кестенің мәліметтерінен кумулятивтік әдіс бойынша есептелген амортизация сомасы 
Азайып отыратын қалдық әдісі. Бұл әдісте кумулятивті кәдістің 
Екі еселенген нормасымен есептелініп, азайып отыратын қалдык, әдісінде 
Қалдык құнды азайту үшін кажетті шамамен шектелетін соңғы 
Мерзімі Бастапқы  
құны Екі еселенген амортизацияның жылдық сомасы Жинактал-ған  
жылдық амортизацияланған  
сомасы Айға есептелген амортизацияның сомасы (теңге)  
Сатып алынған мерзімі:  
1-ші жылдың аяғында  
2-ші жылдың аяғында  
3-ші жылдың аяғында  
4-ші жылдың аяғында  
5-ші жылдың аягында  
100 000  
100 000  
100 000  
100 000  
100 000  
40%х 100000=40000  
40%х60000=24000  
40%х36000= 14400  
40%х21600=8640  
2960  
40000  
64000  
78400  
87040  
90000  
3333  
5333  
6533  
7253  
7500  
Халықаралык практикада баяу амортизация деп аталатын әдіс бар, 
Мысал. : "Әлия" ЖШС 1998 жылы желтоқсан айында 
Кәсіпорын амортизациясын есептеу үшін кумулятивтік әдіс пайдаланған, ал 
Есеп қағидасындағы өзгерістің әсерін есептеу және оны көрсету 
Кезені Кумулятивтік әдісі бойынша амортизацияны есептеу Біркалыпты әдісі 
1999 жыл (1608333-3760)х15/120=200572 теңге (1608333-3760)/15= 106971 тенге  
2000 жыл (1608333-3760)х15/120=187200 теңге (1608333-3760)/15=106971 теңге  
2001 жылға жи-нақталған амор-тизациясынын сальдосы 200572+187200=387772 теңге 106971+106971=213942 
Амортизацияны есептеу 1999 жылдың 1-ші каңтарынан басталған.  
Амортизацияны есептеу үшін кумулятивтік саны мынадай формула бойынша 
15х(15+1)/2=120.  
Екі әдісті пайдаланудың салдарынан 173830 теңгеге айырма пайда 
5. Негізгі құралдарды жөндеудің есебі  
Негізгі құралдар пайдалану процесінде табиғи және моральдық жағынан 
Негізгі құрал-жабдықтар уакытынан бұрын тозып кетпеуі үшін, оларды 
Күрделі жөндеу деп негізгі құралдардың объектісін тұтастай алғандағымен 
Үйлер мен ғимараттардың күрделі жендеуі кезінде тозған құрылымдары 
Күрделі жөндеулер негізгі құралдың пайдалану мерзімін, өндіріс қуаттылығын, 
Мысалы. Кәсіпорындағы автомашинаның бастапқы құны 1500000 теңге құраған 
Ағымды жөндеу дегеніміз негізгі құралдарды жұмыс жағдайында ұстап 
Жөндеу есебінде атқарылған (орындалған) жұмыс түрі барлық түрі 
Негізгі құралдарды жөндеу мердігерлік және шаруашылық тәсілмен жүзеге 
Мердігерлік ұйымдармен жасасқан шарт негізінде негізгі құралдардың мердігерлік 
Күрделі жөндеуден еткен негізгі құралдарды қабылдап алу "Күрделі 
Рет-тік  
№ Шаруашылык операцияларының мазмұны Сомасы, теңге  
Шоттардың корреспонденциясы  
дебет кредит  
1.  
Мердігерлердің орындаған және акт бойынша қабылданған жөндеу жұмыстары 
негізгі өндіріс 160000 934 671  
көмекші өндіріс 50000 934 671  
әлеуметтік сала 20000 945 671  
ТМЗ сактау және сату 4000 811 671  
жалпы және әкімшілік шығындарға жататындар 40000 821 671  
жиынтығы 274000 - -  
ҚҚС, 16% 43840 331 671  
БАРЛЫҒЫ 317840 - -  
2. Орындалған және қабылданған жұмыстар үшін мердігерлердің шоттары 
Негізгі құралдардың жөнделген объектісінің техникалық төлқұжатында күрделі жөндеуден 
Егер жөндеуді, қайта құруды және жаңартуды сыртқы кәсіпорын 
Шаруашылық тәсілмен негізгі құралдарды жөндеу цехтан тыс жерлерде 
Жабдықтардың автомашиналардың, тракторлардың, мүліктердің және басқа негізгі құралдардың 
Материалдар — жөндеуге жұмсалған материалдардың, қосалқы бөлшектердің және 
Жұмысшылардың еңбегіне ақы төлеу — жөндеу жұмысы үшін 
Еңбекақыдан есептелінген аударымдар — жұмысшылардың еңбек-ақысынан белгіленген процентпен 
Электр энергиясы, жылу, газ, бу-жөндеу цехтарының технологиялық және 
Қосымша шығындар— жөндеу цехтарының жалпы өндірістік мақсаттағы шығындары 
Жөнделетін әрбір объектіге кәсіпорынның жөндеу цехтарында көп жолды 
Реттік  
№  
Шаруашылық операцияларының мазмұны  
Сомасы, теңге  
Шоттар  
корреспонденциясы  
дебет кредит  
1. Негізгі құралдарды жөндеуге босатылған материалдардың құны 3100000 
208  
Жөндеумен айналысатың еңбеккерлерге жалақысын есептеу 2200000 922 681  
Есептелген жалақыдан ұсталынған әлеумет: салык; пен зейнеақы [2200000-220000(10%>21%] 
Жөндеу шығындарыны жатқызылған үстеме шығыстарының үлесі 948000 924 
Негізгі құралды жәндеу бойынша жөндеу цехының шығыстары анықталды 
2. Негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындары есептен шығарылды: 
- сату (еткізу) бойынша шығыстарына (жабдықтау және еткізу 
- негізгі өндіріс цехтарына  
- әлеуметтік салаға  
- тысқары кәсіпорындар мен ұйымдарға  
30000 5800000 93800 240000  
811 934 945 801  
920  
920  
920  
920  
3. Бір мезгілде жәндеу бойынша орындалған жұмыстар үшім 
-келісілген құньша  
320000  
301  
701  
ҚҚС сомасына (16%) 51200 301 633  
Кәсіпорынға кажет болған жағдайда, және жөндеуге кеткен шығынды 
Егер кәсіпорын жөндеу қорын құратын болса, онда ол 
егер жөндеу мердігерлік тәсілмен орындалған болса, 671-ші шотынан;  
егер жөндеу шаруашылық тәсілмен жөндеу цехында орындалған болса, 
егер жөндеу шаруашылық тәсілмен жөндеу цехынан тыс  
Егер де кәсіпорьшның құрған резерві жұмсалған шығындарды жаппаса, 
Жөндеудің аяқталуына карай, жөндеуден қабылданған объектілердің карточкалары бұл 
Жалгер — кәсіпорын негізгі құралдарға кеткен шығындарын келісілген 
егер де келісім-шарт жағдайы бойынша жалға алушы кәсіпорын 
егер де келісім-шарт жағдайы бойынша бұл шығынды жалға 
егер де жалға алушы-кәсіпорын, жалға беруші кәсіпорынға алдағы 
6. Жалға алудың есебі  
Шаруашылық жасаушы субъект үшін езінің каржылық жағдайын және 
Жалға жасалатын келісім шартта: жалға берілетін мүліктің құрамы 
Негізінен алғанда, жалға алу нысаны оның мәнін белгілейді, 
Жалгерлік есеп №7-ші "Жалгерлік есеп" деп аталатын бухгалтерлік 
Жал келісім шарты қол қойылған күннен бастау алады.  
Жал мерзімі — көпке дейін өзгертуге жатпайтын кезеңімен 
Ағымдағы жалгерлік. Ағымдағыдеп каржыландырылатын жалгерліктен басқа, кез келген 
Алынуға жататын жал ақысы келісілген келісім-шартқа сәйкес 334 
Жалға берілген мүліктер жалға берушінің балансында көрініс табатын 
Жал ақысы келіп түссе тиесілі ақша қаражаттарының шоттары 
Жал ақысы тиесілі ендіріс шоттарында, яғни келесі шоттардың 
937 — егер де негізгі құралдар әлеуметтік сферада 
811 — егер де негізгі құралдар тауарды сатумен 
821 — егер де негізгі құралдар жалпы шаруашылық 
Жалға алынған негізгі құралдар жалға алушының талаптарына сай 
Жалға алушының жүргізген күрделі жәндеу жұмыстарының есебі жалға 
Енді біз ағымдағы жалгерлікке байланысты операциялар бойынша шоттар 
Катар №  
Шаруашылық операцияларының мазмұны  
Сомасы, теңге  
ІПоттар корреспонденднясі  
дебет кредит  
1 2 3 4 5  
Жалға беруші кәсіпорында  
1. Ағымдағы жалгерлік келісім шарты бойынша негізгі құралдар 
2. Жал ақысы есептелінді Ай сайын жыл бойына 
480 334 334 705, 727 633  
3. Жалға алушыдан жал ақысы келіп түсті (ай 
451 334  
4. Аванс ретінде алынған жал ақысы болашақ кезеңде 
431 611  
3. Ай сайын есеп беру кезінде болашақ кезеңнең 
- есептік кезеңнің табысы  
- есептелгем ҚҚС (16%)  
3000  
480  
611  
611  
705,  
727 633  
б. Жалға алушының жүргізген күрделі жәндеу жұмысының шығындары 
7. Жасалған күрделі жәндеу шығындары негізгі құралдың қызмет 
Жасалған күрделі жөндеу бойыкша ҚҚС сомасьз да азаяды 
8. Бір-біріне қарызы зачет жатқызылды 19720 687 334  
9. Жалға берілген негізгі құралдар бойынша амортизациясы есептелінді 
10. Жалға мерзімі біткен соң, негізгі құрал өз 
- күрделі жөндеуден өтпеген негізгі құрал ретінде 500000 
"Меншігіндегі негізгі құралдар", субшоты 122-125, "Жалғадағы негізгі құралдар", 
Жалға алушы кәсіпорында  
1. Негізгі құралдар ағымдағы жалғаға қабылданды 50000 001, 
жалғасы  
1 2 3 4 5  
2.  
Жалақысы есетелінді (36000 : 12) 3000 937, 947, 
Сонымен бір мезгілде КДСС-ға да есепгелінді (шот-фактурада көрсетілген 
3. Жал ақысы жалға берушіге төленді 3480 687 
4. Төленетін жалақысы болашақ кезеңдердің шығасына жатқызылды (11 
5. Жал ақысы есептік кезеңдері жеткеннш кейін есептік 
Сонымен бір мезгілде КДС-ғы да есептелінді 480 331 
6. Жалға айлынған негізгі құралдарға мердігерлер жөндеу жұмысын 
7. КДС-ның сомасына (мердігерлердің шот-фактурасында көрсетілген сомасы бойынша) 
8. Жөндеу бойынша көрсеткен қызмет ақысын мердігерлерге төледі 
9. Мердігерлердің ісүшімен негізгі құралғаделі жөндеу жұмысы жүргізілген 
10. ҚҚС-ның сомасы (16%), мердігерлердің ұсынған шот-фактурасы бойынша 
11. Күрделі жөндеу жұмысы бойынша мердігерлердің шотгары төлеңді 
12. Жүргізілген күрделі жұмыстар жалы берушіге тегін берген 
13. Жалға алушы өзінің жүргізген күрделі жөндеу жұмысы 
14. ҚҚС-ғы есептелінді (16%) 2720 334 633  
15. Бір-бірініңарасында пайда болған карыздар зачетка жаткызылды 19720 
16. Жал мерзімі біткеннен кейін негізгі құрал өз 
Қаржыландырылатын жалгерлік. Қаржыландырылатын жал өз мәні бойынша жалға 
Қаржыландырылатын жал - мүлікке меншіктік құқымен байланысты, жалға 
Жалға алушының қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі 
Жалға берушінің қаржылық есебінде келесі жайттар айқын көрсетілуі 
Жалға берілген мүліктің пайдалану құқының басым бөлігі мынадай 
жалға алынған мүлікті тұрақталған (тіркелген) бағасы бойынша немесе 
егер де жалға берілген мүліктің пайдалану қызметінің мерзімі 
егер де негізгі құралдың жал мерзімі біткен кезде 
бүкіл жал кезеңінде оның дисконтталған құны төленетін жал 
жал мерзімі біткен соң жалға алушы жалға берушіден 
Қаржыландырылатын жал мерзімінің ішінде жалға берілген мүлік баланста 
Жал төлемі екі төлемнен тұрады: қаржыландырудан (яғни, пайыз 
Жалгерлік төлем: ағымдағы бағасы бойынша немесе дисконтталған құн 
Дисконтталған құн бойынша есептеген кезде жал ақысының өте 
Қарастырылған пайыздық мөлшерлемесі ақша ағынының болашақтағы құнын анықтайтын 
FV = PV (1+r)n  
Мұндағы, ҒV — n жылдарынан кейін акша 
PV — есептеу кезінде салынған сомасы;  
r — пайыздық мелшерлемесі;  
n — есептеу кезеңіне алынған жылдар саны.  
Жалға алушының қарыз капиталына өсіп (артып) отыратын пайыздық 
Жалгерлік мерзімінің барысында келісім-шартка сәйкес жалға берушіге минималды 
Минималды жал ақысы — бұл төлем түрі, оны 
Қаржыландырылатын жал жағдайында қабылданған жалгерлік актив, 12 бөлімшенің 
Жалгерлікке берілген активтер үшін төленетін пайыздар сомасына 831 
Қаржыландырылатын жалдың жағдайы бойынша жалға алушы жалға алынған 
Активтердің пайдалану аясына байланысты мына шоттар дебетгеледі:  
935 — егер де негізгі құралдар мен материалдық 
946 — егер де негізгі құралдар мен материалдық 
811 — егер де негізгі құрал тауарды (жұмысты, 
821 — егер де негізгі құрал жалпы шаруашылық 
Жал мерзімінің барысында жалға алушы жалға алынған активтерді 
334 "Басқа да" шоты, "Түсетін жал міндеттемесі" субшоты;  
332 "Есептелген пайыздар";  
724 "Акция бойынша дивидендтер мен пайыз түріндегі табыстар" 
Жалға берілген мүліктің құны есепке түсетін жал міндеттемесі 
Болашақта алынатын жал пайызына 332 дебеттеліп және 611 
Егер де жалға алушы жалға берілген активті өз 
Мысал. Жал төлемінің аз (минималды) дисконтталған құнын есептеу 
Енді осы келісілген екі тараптың жағдайы бойынша жал 
Кезең Өтелмеген жалгерлік міндеттемелер Минималды жалгерлік төлемі Қарастырылған 
Бірінші жыл 200000 50000 16000 34000 40000  
Екінші жыл 166000 50000 13280 36720 40000  
Үшінші жыл 129280 50000 10342 39658 40000  
Төртінші жыл 89622 50000 7170 42830 40000  
Бесінші жыл 46792 50000 3208 46792 40000  
Жиыны  
250000 50000 200000 200000  
Келісілген келісім шартқа сәйкес жалға алынған мүлік үшін 
Қаржылық лизингісі. Қаржылық лизинг — бұл мүліктің толық 
лизинг беруші (жалға беруші);  
лизинг алушылар (жалға алушылар) болып табылады.  
Баскаша сөзбен айтқанда, каржылық лизинг - бұл инвестициялық 
лизинг беруші сатып алушыдан лизинг бұйымын лизинг келісім-шарты 
лизинг алушы келісім-шартқа сәйкес төленуге жататын телемдерді кезеңімен 
Лизинг бұйымдарына: ғимараттар, қондырғылар, машиналар, құрал-жабдықтар, транспорт құралдары, 
Лизинг лизингтік мәмілеге қатысушылардың қарастырған жағдайына байланысты және 
қайтарылатын лизинг — лизингтің бір түрі, онда сатушы 
банкі лизингі- лизингтің бір түрі, онда лизингті беруші 
толық лизинг - лизингтің бір түрі, онда лизинг 
таза лизинг - лизингтің бір түрі, онда лизинг 
Лизинг өз нысаны бойынша ішкі және халықаралық болып 
Лизинг бойынша марапаттау ез кезегінде екі әдісті пайдаланады: 
Бухгалтерлік есепте қаржылық лизинг бойынша жасалатын операциялар онда 
Енді біз бір мысал келтіріп көрейік. Бұл мысалдың 
Қатар  
№ Шаруашылық операцияларының мазмұны Сомасы, тенге Шоттар корреспонденциясы  
дебет кредит  
1 2 3 4 5  
Лизинг берушідегі операоиялардың көрінісі  
1. Негізгі құрал лизингіге берілді:  
- құрал-жабдықтын баланстық құнына  
- берілген лизинг мүлігінін келісім-шарттық құнына  
- ҚҚС-ның сомасына (36%)  
700 000  
900 000  
144 000  
842  
334, 301  
334, 301  
121-125  
722  
633  
2. Лизингіге берілген негізгі құралдын құньшен жалпы лизингтік 
300000  
301, 334  
611  
3. Лизингтік қызметтен марапаттау мөлшеріиде алынған табыс ағымдағы 
300000  
611  
705  
4. Лизинг алушының лизинг бойынша алған міндеттемесі төленді  
Лизинг алушыдағы операциялардың көрінісі  
5. Лизинг ретінде алынған негізгі құрал кірістелді:  
- алынған мүліктін келісім-шарттағы құны бойынша  
- ҚҚС сомасына (16%)  
900 000  
144 000  
121-125  
331  
683  
683  
6. Лизинг ретінде алынған мүлік үшін марапаттау есептелікді 
7. Лизинг берушіге берген міндеттемесі төленді 1344000 683, 
8. Лизинг ретінде қабылданған негізгі құралдар бойынша амортизация 
108 000 935.946,811, 821  
131-134  
7. Негізгі құралдарды есептен шығару. Жиынтық есеп  
Шаруашылықты жүргізуші субъект колданылып жүрген зандарға сәйкес, өзіне 
Негізгі құрал-жабдықтарды есептен шығару: табиғи және моральдық (сапалық) 
Объектілер толық немесе ішінара (объектіні кдйта жабдықтау және 
Негізгі құрал-жабдықтардың жарамсыздығын аныктау үшін, сондай-ақ қажетті қүжаттарды 
Тұрақты жұмыс істейтін комиссиялар есептен шығарылатын қажетті объектілермен 
Үйлер мен гамараттар негізгі құрастырушы бөлшектері тозғанда, кайта 
Негізгі құрал-жабдықтарды (автокөлік құралдарынан басқа) толық және ішінара 
Есептен шығаруға жұмсалған, сондай-ак жоюдан және үйлерді, ғимараттарды 
Баланстан автокөлік құралдарының барлық турін есептен шығару "Автокөлік 
Автокөлік құралдарын жоюдан және бөлшектеуден түскен материалдык құндылыктар 
Объектіні есептен шығарған кезде, оған қысқаша сипаттама беріледі, 
Негізгі құралдарды есептен шығарудың қабылданған тәртібін бұзған жағдайда 
Басы артық, пайдаланбайтын құрал-жабдыктарды, көлік құралдарын, приборларды, құрал-саймандарды, 
Негізгі құрал-жабдыктарды бір көсіпорыннан екінші бір кәсіпорынға беру 
Негізгі құрал-жабдықтарды жою туралы дайындалған актілер бухгалтерияға түседі 
Негізгі құралдарды жою туралы дайындалған актілер бухгалтерияға келіп 
8. Негізгі құралдарды түгелдеу, қайта бағалау және есеп 
Негізгі құралдарды түгелдеу. Негізгі құралдардың нақты бар-жоғын анықтау 
Бухгалтерлік есептің 24 "Бухгалтерлік қызметтің жұмысын ұйымдастыру" деп 
Негізгі құралдарды мүліктік түгелдеу жылдық кдржылық есеп беру 
Мүліктік түгелдеу міндетіне негізгі құралдардың нақты барлығы, техникалық 
Мүліктік түгелдеу тізімдерін жасамастан бұрын мүліктік карточкалардың мүліктік 
Негізгі құралдарды мүліктік түгелдеу кезінде комиссия міндетті түрде 
Сондай-ақ, субъектінің пайдалануындағы (меншігіндегі) жер телімдерін, су тоғандарын 
Есепке алынбаған объектілер, сондай-ак бухгалтерлік есептің регистрлеріне алынған 
Есепке алынбаған объектілерді мүліктік түгелдеу кезінде бағалау әрекет 
Есепке алынбаған объектілердің қашан салынғанын немесе алынғанын, жасалған 
Негізгі құралдар езінің негізгі мақсатына сай мүліктік түгелдеу 
Өнім беретін ірі малдар мен жұмыс көліктері мүліктік 
Егер де комиссия күрделі сипаттағы жұмыстар (этажға этажды 
Машиналар, құрал-жабдықтар мен көлік құралдары мүліктік түгелдеу тізімінде 
Бір тектес шаруашылық заттарының, саймандардың, станоктардың құндары бірдей 
Негізгі құралдардың мүліктік объектілеріне берілген реттік сандары (нөмірлері) 
Мүліктік түгелдеу кезінде кәсіпорыннан тыс жерде тұрған немесе 
Пайдалануға жарамайтын және жөндеуге келмейтін негізгі құрал-жабдықтар мүліктік 
Өз меншігіндегі негізгі құралдарды мүліктік түгелдеу кезінде жалға 
Негізгі құралдардың есепке алынбаған объектілерінің баланстық құнына 12 
Негізгі құралдардың кем болып шығуына байланысты операциялар жоғарыда 
Мүліктік түгелдеу нәтижелері сол мүліктік түгелдеу аякталған айдың 
Кем немесе артық шыққандардың кінәлілері және себептері туралы 
Негізгі құралдарды қайта бағалау. 6 БЕС сәйкес, негізгі 
Негізгі құралды кайта бағалауды жүргізу ушін түгелдеу комиссиясы 
Шаруашылық жүргізуші субъекті қалауы бойынша өз меншігіне жататын 
Қайта бағаланған сомасына негізгі құралдардың ағымдағы немесе бастапқы 
Негізгі құралдардың тобы Негізгі құралдың құны, теңге Негізгі 
Қайта бағалауға дейінгі Қайта бағаланғаннан кейін Қайта бағадауға 
Жұмысшы машинасы  
Күш машинасы  
Жиыны  
Қайта бағаланған  
сомасы 400000  
800000  
1200000  
- 408000  
816000  
1224000  
+24000 212000  
440000  
652000  
- 216240  
448800  
665040  
+13040  
Негізгі құралдың бастапқы (ағымдағы) құнының қайта бағаланған сомасына, 
Егер негізгі құралдардың бастапқы құны өсетін болса, онда 
Инфляция (ақшаның құнсыздануы) жағдайында негізгі құралдарды қайта бағалау, 
Егер бұрындары кайта бағалауға қатыспаған негізгі құралдардың құны 
Мысал. Автомобильдің бастапқы құны 900 000 теңге құрады 
бастапқы құнының арзандатылған сомасына (270 000 теңге) 845 
арзандатылған тозу сомасына (18 900 теңге) 133 шоты 
Егер бұрындары қайта бағалауға катысқан негізгі құралдардың құны 
Қойма ғимаратын (жайын) екінші рет нарық бағасы бойынша 
Бухгалтерлік есепте екінші рет қайта бағалаудың нәтижесі келесі 
1. Бұрындары жүргізілген қайта бағалаудың шегінде құнның азаюы:  
- бастапқы (ағымдағы) құнының арзандатылған сомасына (910 
- арзандатылған тозу сомасына (63 700 - 49 
2. Бұрындары жүргізілген кайта бағаланған сомасынан артык, құнын 
- бастапқы (ағымдағы) құнының арзандатылған сомасына (273 000 
- арзандатылған тозу сомасына (28 666 -14 700 
Егер негізгі құралды қайта бағалау нәтижесінде оның құны 
Орнына келтіруге жататын, яғни негізгі құралдың кайта бағалаудан 
Мысал. Ғимараттың бастапқы құнын қайта бағалау кезінде ол 
Енді осы операцияларға бухгалтерлік есепте келесі жазбалар жасалады.  
бірінші қайта бағалаудың нәтижесі бойынша (300000 тенгеге) 845 
екінші қайта бағалаудың нәтижесі бойынша (300000 тенгеге) 122 
Объектіні пайдалану барысында қайта бағаланған сомасына амортизацияны есептеу 
Мысал. Объектінің бастапқы құны 180000 теңге құраған, амортизациясы 
Тузетілген тозу сомасын ескере отырып, алынған қайта бағалаудың 
Қайта бағалау сомасы объектіні пайдалану барысында калған 4 
Шаруашылық жүргізуші субъектінің бухгалтерлік есебінде жыл сайын 10 
Бірақ екі жылдан кейін осы объектіні сату жөнінде 
Есеп беруде негізгі құралдың мәнін ашу. Шаруашылық жүргізуші 
Сондай-ақ, қаржылық есеп беруді пайдаланатындар үшін уақытша пайдаланбай 
ҚОРЫТЫНДЫ  
Бүгінде бухгалтерлік есебі басқару жүйесінде ен басты бір 
Шаруашылык жүргізудің қазіргі жағдайында шаруашылық жүргізуші субъектінің күрделі 
Экономиканың барлық саласындағы кәсіпорындардың иелері мен еңбек ұжымдары 
Есепке алынған акпараттардың көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілердің және 
Пайдаланылған әдебиеттер  
Радостовец В.К., Ғабдуллин Т.Ғ. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп. Алматы, 
Радостовец В.К., Радостовец В.В. Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп: Өнделіп 
Кондоминимум - қозғалмайтын мүлікке бірынғай мүліктік кешен ретіндегі 
Бастапқы құн — жойылу құны  
Пайдалану мерзімі  
=  
=  
Бастапқы құн - жойылу құны  
Орындалатын жұмыстың болжамды мөлшері  



 
5 ақпан 2013ж. 
2008-2013 topreferat.com - Қазақша рефераттар, курстық, дипломдық жұмыстар

^