Ақша қаражаты, құнды қағаздар, ақшалы құжаттар мен қатаң түрдегі есеп беру бланкілерді түгендеу

ҚАЗАҚСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ  МИНИСТІРЛІГІ

Ш. ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР  ЖӘНЕ ИНЖЕНЕРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ

«ЭКОНОМИКА  ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ» ИНСТИТУТЫ

«ЭКОНОМИКА» КАФЕДРАСЫ 
 

 
 
 
 

ПӘНІ:  «ҰЛТТЫҚ ШОТТАР ЖҮЙЕСІ» 

ТАҚЫРЫБЫ: 

«СЫРТҚЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДЫҢ ДАМУЫ»

 
 
 
 
 

ОРЫНДАҒАН: КУАТОВА. Ж.К

                                                                       группа УА 10-7

                              ТЕКСЕРГЕН: БЕКЖАНОВА.Т 
 

АҚТАУ 2011 ЖЫЛ   
 
 

Жоспар

Кіріспе 
 
 

Негізгі бөлім 
 

1. Сыртқы  экономикалық қатынастардың дамуы
2. Валюта жүйесі оның мәні құрылымы
3. Сыртқы экономикалық қатынастардағы Валюта жүйесінің даму  кезеңдері
4. ІІ Сыртқы экономикалық қатынастағы валюта-қаржы механизімін    талдау Сыртқы экономикалық қызметтің сипаттамасы
5. Капитал және операция шотына сипаттама

 

Қорытынды 

Қолданылған әдебиеттер    
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе             

Капитал деп келешек игілікті өндіруді молайту  үшін пайдаланатын қазіргі игілікті айтуға болады. Капитал латын  сөзінен басты мүлік деген ұғымды білдіреді.            

Капиталдың  өсуі капиталистердің ақысыз иемденетін жалдамалы жұмыстарының еңбектерінен өндірілетін қосымша құн. Заттай және моральдық жағынан тозған, ескерген құрал-жабдықтарға кеткен шығындары  амотизация жолы арқылы өтеліп отырады.            

Нарықтық  капиталға көшкен кезде капитал  сөзі жиі айтылатын болады, бірақ  капитал деп кез келген ақшаны айтады. Қандай да бір капитал болмасын өз қозғалысын белгілі ақша сомасы түрінде бастайды. Алайда ақшаның  ақшамен және ақшаның капитал ретіндегі айырмашылығы бар. Ақшалар өз бетінше капитал бола алмайды. Мысалы егер ақшалар тауар айырбасын Т-А-Т формуласымен қызмет көрсетсе онда олар бұл бір жерде айналым қызметін орындайды.            

Егер  ақшаларды құнды еселеу құралы ретінде  қолданса яғни алғашқы салынғанға қарағанда  көп құн алу үшін көп болса, онда ақшалар капитал бола алады.             

Ақша  ақша ретінде және айналым ақша капитал  ретінде алғашқыда бірінен тек  біркелкі емес айналым түрінде өзгешеленеді.             

Ақшаның капиталға  айналуының басты шарты ақша иегерінің нарықта сондай тауарды табу мүмкіндігі болып, ол жаңаша құнды жасауға қабілетті, одан да көп өзінің бай тұрғысынан құнды жасайды. Сондай тауарға жұмыс күші тауары жатады. Валюталық - бұл ұлттық шаруашылық қызметтерінің нәтижелері мен өзара алмасуына қызмет ететін және дүниежүзілік шаруашылықтағы валюталардың қызмет етуі барысында қалыптасатын қоғамдық қатынастар жиынтығы.

Валюталық жекелеген элементтері -вексель  ісі түрінде Ертедегі Грецияда пайда  болған. Олардың келесі даму кезеңдері   "вексель жәрменкелері" мен басқа да Орта ғасырлық Еуропадағы сауда орталықтары болды, онда есеп айырысулар вексель арқылы жүргізілді. Халықаралық қатынастардың одан әрі дамуы өндіргіш күштерінің өсуімен, дүниежүзілік нарықтардың құрылуымен, халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеуімен байланысты болды.

Валюталық жүйелер материалдық өндіріс  саласына, сондай-ақ бөлу, айырбас және тұтыну салаларына қатысты  халықаралық  экономикалық  қатынастарға  делдал болады.

Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың дамуына, саяси жағдайға, елдер арасындағы күштердің арақатынасына  тәуелді.

Халықаралық шаруашылық байланыстардың дамуы шамасына байланысты валюталық жүйе құрылды. Экономикалық тұрғыдан қарағанда - бұл  шаруашылық байланыстарды интернационалдандыру негізінде тарихи түрде қалыптасқан  валюталық-экономикалық қатынастар жиынтығы; ұйымдық-заңдық тұрғысынан қарағанда - белгілі бір қоғамдық-экономикалық формация шегіндегі валюталық қатынастарды ұйымдастырудың мемлекеттік-құқықтық формасы.

Басында елдегі ұдайы өндіріс процесіне  қажетті валюталық ресурстарды  қалыптастыруға және пайдалануға, халықаралық  айналымды жүзеге асыруға көмектесетін валюталық-экономикалық қатынастардың  жиынтығы ретінде ұлттық жүйе пайда  болды.

Валюталық жүйенің маңызды элементі - валюталық  бағам болып табылады. Оның пайда  болуы: тауарлар мен көрсетілген  қызметтердің халықаралық саудасы  барысында, капитал және несиенің қозғалысында валюталармен өзара айырбастың қажеттігінен; дүниежүзілік және ұлттық нарықтардағы бағаларды, сондай-ақ ұлттық немесе шетелдік валюталарда бейнеленген әр түрлі  елдердің құндық көрсеткіштерін салыстыруға; банктер мен фирмалардың шетел  валютасындағы шоттарын уақтылы  қайта бағалап отыруға байланысты негізделеді.

Валюталық бағам - бұл бір елдің ақша бірлігінің басқа бір елдердің ақша бірліктеріне бейнеленген бағасы. Әрбір елдің  ұлттық валюталарын салыстыру олардың  өндіріс және айырбас процессінде  пайда болатын объективті құндық қатынастарына негізделеді. Валюталық  бағам валюталарға сұраныс пен  ұсынысқа ықпал етуші көптеген факторларға  байланысты өзгереді: 

 Бағамның  қалыптасуына ықпал ететін үш  факторлар тобын бөліп қарауға  болады:

Саяси - саяси тұрақтылық, валюталық заңдылықтардың ырықтандырылуы, валюталық саясат және т.б. экономикалық, халықаралық тәжірибеде анықталатын экономикалық тікбұрыштың  шыңы сияқты: экономикалық өсу, валюта тұрақтылығы және инфляцияның төменгі  қарқыны (жылына 10%-ке дейін), жұмыссыздықтың төменгі деңгейі (жылына_ 8%-ға дейін), дүниежүзілік нарықтағы теп-тендік; психологиялық: жаппай сұраныс, негізгі  капиталды тәуекелден қорғануға  ұмтылыс және т.б. 

Валюталық бағамның ауытқу шектері паритеттің 1%-нан асқан жоқ және қажетті  валютада ауыстыру мақсатыңда алтынды  шетелге тасымалдау шығындарымен анықталды. 

Қазақстанның  валюталық саясаты мемлекеттің  және тұтастай алғанда экономиканың ақша жүйесін теңгенің айырбас бағамының  күрт ауытқуының теріс салдарынан қорғауды қамтамасыз етуге тиіс. Ұлттық валютаның  объективті белгіленген айырбас  бағамы мемлекеттің макроэкономикалық  тұрақтылығын қамтамасыз ететін іргелі негіз болып табылады.

Осыған  байланысты мемлекеттің валюталық  реттеу саласындағы негізгі басымдығы  ұлттық валютаның бағамын қайта  бағалауға жол бермейтін және үнемі өзгеріп отыратын әлемдік  конъюнктура жағдайында отандық  өндірістің бәсекеге қабілеттілігіне  теріс әсер етпейтін бағам саясатын таңдау болуға тиіс.

Шикізатқа әлемдік бағаның көтерілуі және 1999 жылы сәуірде жүргізілген теңгені құнсыздандыру өндіруші және кейбір импорт алмастырушы салалардың өсуіне және мемлекет экономикасының жандануына ықпал етті. Айырбас бағамы саясаты әлемдік бағаның өзгеруіне, сыртқы сауда талабына дұрыс икемделе отырып, ішкі экономика дамуының іргетасы болуға тиіс. Осы саясатты жаңа технологияларды, жабдықтарды пайдалану, еңбек сапасын арттыру сияқты факторлармен үйлестіре отырып, қатаң ұстану арқылы мемлекет жедел даму траекториясына шыға алады.

Мұнан кейінгі бес жыл ішінде теңгенің еркін құбылмалы айырбас бағамын сақтау көзделеді, ол құнсызданудың ел ішіндегі және шетелдегі инфляция деңгейінің өзгеруіне барабар болуын көздейді, мұның өзі Қазақстан тауарларының сыртқы нарықтағы баға бәсекесіне қабілеттілігінің сақталуына және сол арқылы қалыптасып келе жатқан қолайлы экономикалық позицияның нығаюына және Қазақстанның болашақта табысты дамуы үшін алғышарттар жасауға ықпал етеді.

Осы валюталық  режимді сақтау өндірістің және әлбетте экспорттың шикізаттық бағытының жойылмауынан туындап отыр, яғни шикізатқа әлемдік бағаның өзгеруіне қарай ел экономикасының жоғары осалдығы сақталады. Бұған қоса, елдің сыртқы сауда айналымында Ресейдің үлесі жоғары, сондықтан экономиканың дамуы Ресейдегі ахуалға тәуелді болады.            

Негізгі бөлім      

Капитал және операция шотына сипаттама

Экономикалық  теория классикалық мектебінің негізін  слаған А. Смит пен Д.Рикардо және қазіргі белгілі американ экономистері П.Самульсон мен У. Нордхауздың  ойынша, капитал бұл өндіріс құрал-жабдығы. Француз экономисі Жан Батист Сэй және ағылшын экономисі Джон Робинсон капиталды бұл ақша сомасы, бағалы қағаздар, қаржылар деп есептеген. Капиталға бұдан басқа да көзқарастар  бар: капитал бұл өндіріс қолданылатын адамның білімі, қалыптасқан әдеті, энергиясы. Капитал бұл уақыт. Уақыт  фактор ретінде табысты жасаушы. Әртүрлі уақыт кезеңіндегі көптеген экономистердің көзқарасын жинақтап қарасақ, онда өндіріс құрал-жабдығы адамдар  және ақшалар да капитал бола алады.             

Бірақ капиталдың мәнін толыққанды етіп К.Маркс  ашқан. Маркс былай деп жазған: сырттай капитал әртүрлі жақты  формада өндіріс құрал-жабдығында (тұрақты капитал), адамдар (өзгермелі  капитал), ақшалай капитал (ақша капиталы) болып келеді. К. Маркс осыдан соң  капиталды күрделі ұғым деп санаған. Барлық аталған материалдық игіліктер  өз бетінше капитал бола алмайды, олар сонда ғана капиталға айнала алады, егер иегерлері оларды құнды  еселеу үшін немесе қосымша құнды  жасауға қолданылса.

     Өзінің  басты еңбегі "Капиталда" К.Маркс  капиталдың бірқатар аныктамасын берген.  Бул кездейсоқ  емес. "Капиталдың" бірінші томында. капитал - бүл күн, бұл  өзін-өзі өсіретін  күн деп  көрсетілген. "Капиталдың" екінші томында: "капитал бүл қозғалыс" екенін дәлелдеген. Капиталдың мәні толыққанды  "Капиталдың" үшінші томында ашылған. Ол капиталды заттар жиынтығы  (оөндіріс күрал-жлбдығы) ретіндс карастыруды жоққа шығарып. капитал - бұл зат еместігін, ол адамдар арасындағы белгілі коғамдық катынастар  екенін айтқан.

     Құнның  өзінің  өсуі калай болады? Алғашқы  кезде  былай көрінуі ммкін: құнның өсуі тауардың  айырбастау процесінде болмақ, ол болса кәсіпкер табысы мен пайдасының қайнар көзі болып табылады. Тауарды бір бағаға сатып алып, оны қымбатқа сату: міне, сонда құнның өсімшесі пайда болады. Шын мәнінде бұл бір кәсіпкердің  басқаның  есебінен байығандығын корсетеді, ал коғам масштабында құнның еселенуі болмайды.

     Айталық, коғамда үш тауар өндіруші құны 300 мың ақша бірлігіндегі өнімді жасады, оның  ішінде А тауар өндіруші - 100 мыи ақша бірлігін,  В — 100  мың ақша  бірлігін. С — 100 мың акша бірлігін.

-1(1

110 МІ.ІН  акша бірлігі

"А"  тауар өндіруші өнімді  өткеру процесінде  "В" тауар өндірушіге өнімді  100 мың аша бірлігіне   110-ға сатып, соның есебінен 10 мың ақша бірлігін ұтады. Дәл солай "В" тауар өндірушіде жасайды: өз өнімін 100 мың ақша бірлігіне емес. 100 - ға өткеріп. 10 мың акша бірлігін ұтты . "С".   тауар өндірушіде дәл солай жасайды. Өз өнімін ол да "А  тауар өндірушіге 100 мың акша бірлігіне  емес, 110 - ға  сатып, 10 мың акша бірлгін ұтады. Жалған елес ой туындайды. барлық. үш  тауар ондіруші  ұтқандайі. Осы процеске сағат тілінің қозгалысына кері көзбен карасақ, онда байқайтынымыз:  "А" тауар өндіруші өзінің өнімін 110мың ақша бірлігіне сатқан өз өнімін «С»-ға 110 мың ақша бірлігіне сатып осы құнға басқа өнімді А-дан сатып алады. Дәл осындай құбылыс тауар өндірушіде болады.            

Капиталдың  сонымен қатар мынадай түрлеріне  тоқталайық:            

Қарыз капиталы дегеніміз белгілі бір  мерзімге % үстемесін өсіру шартымен берілетін ақша капиталы.            

Мемлекеттік капитал дегеніміз мемлекет бюджетінен берілетін ақша.            

Кәсіпкерлік капитал дегеніміз инвестор белгілі  бір мерзімге өнім өндіру үшін берілетін  капитал.