Активтер есебінің теориясы

    Активтердің тозуы, олардың есепті айдың қай  айында сатып алынғанына және салынғанына  қарамастан, белгіленген нормаларға сәйкес, толық күнтізбелік жыл  үшін аныќталады.

    Активтердің есептеудің нн. ОС-6, ОС-8 мүліктік карточкаларында тозудың жылдық сомасы - теңгемен, жылдық тозу нормасының шифры және тозу соңғы рет есептелген жыл жазылады.

    Нормативтік активтер бойынша тозудың есебі 021 қосалқы шотында жүргізіледі. Пайдалы тұтыну мерзімін анықтау мүмкін емес материалдық емес активтер бойынша тозудың нормасы он жылға, бірақ ұйым қызметі мерзімінен көп емес уақытқа белгіленеді. 

    Тозудың есептелуі активтер құнының 100 %-інен артық жүргізілуі мүмкін емес. Жыл  сайын тозудың сомасы карточкалардан ведомостқа жазылады. Желтоқсанның соңғы күні тозудың жалпы сомасына дебет бойынша - 250 қосалқы шотын және кредит бойынша - 020, 021 қосалқы шоттарын көрсете отырып, мемориалдық ордер жасалады. Мемориалдық ордер бойынша тозудың сомасы тек "Бас журнал" кітабына жазылады. 

    Әрі қарай пайдалануға жарамды объектілерге (заттарға) құнының 100 %-і мөлшерінде есептелген тозу оларды толық тозу себебі бойынша есептен шығаруға негіз бола алмайды. Объектілердің  жойылуына немесе тиісті карточка бойынша  қайтарусыз тапсырып берілуіне байланысты оларды (заттарды) шығарған кезде зат (объект) пайдалануда болған уақыттағы тозудың жалпы сомасы анықталады және тозу 020 қосалқы шоты бойынша осы сомаға кемітіледі.

    Объектiнi пайдаланудың бүкiл кезеңi үшiн тозу сомасы беру жылын есептемегенде, объектiнiң баланстық құны, оның мемлекеттiк мекемеде болған уақыты (күнтiзбелiк жыл саны бойынша) туралы түгендеу карточкаларда бар деректердiң негiзiнде есептеледi. 

1.6. Негізгі бухгалтерлік операциялар бойынша активтер шотының қосалқы шоттарының хабарламасы 

    1 бөлiм. Активтер 

1 Қайтадан тұрғызылған ғимараттарды,               010-012       250 
  құрылыстарды және ауыспалы  
  қондырғыларды немесе ғимараттар мен 
  үй-жайларды қайта құру жөнiндегi жұмыстарды  
  пайдалануға қабылдау  
2 Машиналар мен жабдықтарды, көлiк құралдарын, 013-019     090, 100  
  аспаптарды, өндiрiстiк (керек-жарақтарды               111, 118  
  қоса алғанда), шаруашылық құрал-саймандарды,    178, 179 
  жұмыстық және өнiм беретiн малдарды,  
  кiтапхана қорына қосылатын кiтаптарды және  
  басқа да активтердi сатып алу  
  Бiр уақытта екiншi жазба жүргiзiледi                       200, 211,     250,213 
3 Машиналар мен жабдықтарды, көлік                      013, 015,     151 
  құралдарын, құрал-саймандарды және басқа          016, 019  
  активтерді сатып алу                        
  Бір уақытта екінші жазба жүргізіледі                       204               250 
4 Активтердi қайтарусыз алу                                       010-019      020,021,250 
5 Шаруашылық тәсiлмен дайындалған активтердi   016, 019      084  
  (жиһаздар және т.б.) кiрiске алу 
  Бiр уақытта екiншi жазба жүргiзiледi                      200, 211      250 
6 Мүлiктердi түгендеу кезiнде анықталған               010-019       250  
  активтердiң артығын кiрiске алу 
7 Активтердi қайтарусыз беру                                    020, 021,     010-019 250 
8 Пайдаланылмайтын жабдықтардың, көлiк            020, 250      013-016, 
  құралдарының және т.б. артығын сату                     019,  
  Бюджеттің кiрiсiне түскен және есепке  
  алуға жататын сомаларға бiр уақытта                     090, 100,     173  
  екiншi жазба жүргiзiледi.                                          120, 178 
9 Пайдаға жарамсыз деп танылған активтердi         020, 250       010-019  
  есептен шығару 
10 Активтерді және арзан құнды және тез 
   тозатын заттарды тарату туралы алынған:    
   сатуға және бюджеттің кірісіне                              063, 064,    173    
   есептеуге жататын                                                    067, 069  
   мемлекеттік мекеменің шаруашылық                    063, 064     140, 230 
   мұқтаждықтар үшін қалдырылған                         067, 069 
   материалдардың құнын кіріске алу 
11 Түгендеу кезінде анықталған және                       020, 250      013-019 
   мемлекеттік мекеменің есебiнен 
   қабылданған кем активтердi есептен  
   шығару 
12 Кiнәлi тұлғалардың есебiне жатқызылған           020, 250      013-019 
   мүлiктердi түгендеу кезiнде анықталған 
   жетiспеушiлiктердiң салдарынан  
   активтердi есептен шығару 
   Бюджет кiрiсiне кiнәлi тұлғалардан 
   төлеттiрiп алынатын сомаларға бiр                       170           173   
   уақытта екiншi жазба жүргiзiледi 
13 Заттарды активтердiң құрамынан арзан             020, 250      013-019 
   құнды және тез тозатын заттардың 
   құрамына ауыстыру 
   Бiр уақытта арзан құнды және тез 
   тозатын заттарды кiрiске алуға екінші                 070, 071      260 
   жазба жүргiзiледi                                 
14 Тозу сомасынан желтоқсанның соңғы               250           020, 021 
   жұмыс күнiн есептеу 
15 Сыртқы заемдардың есебінен алынған  
   активтердің тозуын есептеу                                   250           020