Акша каражатттары

Егер ақша беру белгіленген  тәртіпте рәсімделген сенімхат бойынша  жүргізілсе,онда касса ордерінің  мәтінінде ақша  алушының тегі,аты  және  әкесінің аты көрсетіледі.

    егер ақша беру  тізімдемесінде бойынша жүргізілсе ,онда ақша алғаны туралы қол  қойғанға дейін кассир «Сенімхат» бойынша деген жазу жасайды. Сенімхат кассирде қаладыда, шығыс касса ордерге немесе тізімдемеге тіркеледі.

        Шығыс касса ордерлері немесе олардың алмастыратын құжаттар олар бойынша ақшалар бергеннен кейін кассир дереу, қол қояды, ал оған тіркелген құжаттар міндетті түрде( күні,айы,жылы)көрсетілген «Төленген » мөртабанымен қойылады.

Шығыс касса ордерлерін, сондай-ақ бухгалтерияда жазылады да, кіріс және шығыс ордерлері тіркеу журналына нысан №К-3 немесе К-3а  тіркеледі, одан кейін  кассирге  орындауға беріледі.Теріс пайдаланушылықтан  аман болу үшін ақша алатын адамның  қолына шығыс касса ордерлерін беруге рұқсат етілмейді.

Кіріс касса ордерлері  мен түбіртектер, сондай-ақ шығыс  касса ордерлері және оларды  алмастыратын құжаттарды бухгалтерия  анық сиямен  шарикті қаламның пастасымен толтыруы, немесе компьютерде  жазуы  керек.Бұл құжаттарда ешқандай түзетулер ,түзетілген жерлер мен тазартып өшірулер , тіпті түсіндірме ескерту жасалған болса да рұқсат етілмейді. Егер кассалық ордерлерде қате кетсе, онда оны қайтадан рәсімдейді.

   Кассирлерден есеп берулерді қабылдау кезінде кассалық операцияларға бақылау жүргізетін бухгалтер кассалық кітапты жүргізудің  дұрыстығын, кассалық  кітапты күн басындағы ақша қалдығының өткен күннің  соңындағы қалдыққа сәйкестігіне ,кассалық кіріс және шығыс құжаттарды рәсімдеудің дұрыстығын дереу және мұқият тексеруге ,олардың өкімдік қолдардың ,ақша алушылар қолхатының барлығына ,бір күндегі кіріс ақшалай қаражаттардың кірісі және шығысы  бойынша операциялардың жиынтығын және олардың күн соңындағы қалдықтарды есептеулердің дұрыстығына көз жеткізуге міндетті.

 Бұдан басқа ,бухгалтерия  кассалық операциялардың заңдылығына  және шаруашылық мақсаттылығына  кассалық есеп беру бойынша  банк мекемесінен алынған және  өткізілген салт ақшалар сомасын  банктің есеп айырысу және  басқа да шоттар бойынша тиісті  үзінділермен , сондай-ақ кәсіпорындардың  материалдық  жауапты тұлғаларының  есеп беруімен , ақшалай чектік  кітапшасындағы чектердің түбіртектерімен қарама-қарсы салыстыру арқылы ақшалай қаражаттардың дұрыс және толық қабылдап алынғанын және жұмсалғанын анықтайды. Кассирдің есеп беруін тексергеннен кейін кассалық кітап бухгалтердің есеп берудің қабылдағаны туралы қолтаңбасымен  кассирге қайтарылады.

    Салт ақшаларды  кассалық ордер бойынша қабылдап  алу және беру тек оларды  жасаған күні ғана жүргізіледі.

    Кассадағы салт ақшалардың қозғалысын және қалдықтарын есепке алу үшін кассинр Касса кітабын(№КО-4нысаны)жүргізіледі, оның беттері нөмерленген ,бау өткізілген және мөрмен бекітілген  болуы керек.

Әрбір мекеме тек бір  касса кітабын жүргізуге тиісті. Касса кітабына кассир жазуды көшірме  қағаз арқылы екі данада шариктік қалам, химиялық қарындаш немесе сиямен жұмыс күні ішінде әрбір кассалық ордер немесе оны алмастыратын  басқа құжаттар  бойынша ақшаларды  алысымен немесе берісімен бірден жүргізіледі  Кітапта кіріс және шығыс касса ордерлерінің  нөмерлері, ақшалар кімнен алынды немесе кімге берілді,корреспондірірлеуші шоттардың нөмерлері,кіріс және шығыс бойынша ақшалар сомасы көрсетіледі.

Күнде немесе басқа белгіленген  мерзімде кассир жұмыс,күні соңында  бір күнгі ақшалардың кірісі және шығысы бойынша жүргізілген операциялардың жиынтығын есептейді де, кассадағы ақшалардың келесі күнге қалган қалдықтарын шығарады. Мұнымен қатар,кассир кассалық есеп беруде көрсетілген ақша қалдығын кассадағы нақты салт ақшалармен  салыстырылады. Бұдан кейін касса кітап беттерінің бірінші данасы кітапта, екіншісі жыртырмалы  бет кіріс және шығыс касса ордерлерімен бірге кассирдің есеп беру ретінде касса кітабына  қол қою арқылы бухгалтерияға өткізіледі. Касса кітабын жүргізідің дұрыстығын бақылау мекеменің бас бухгалтеріне жүктеледі.

      Кассалық кітаптың қосымша бетін  кассир әрбір айдыкін жеке,жыл бойында сақтайды,жыл соңында беттердің жалпы саны мекеме басшысы мен бас бухгалтердің қолтаңбаларымен куәләндырылады да, сүргі салады.

 

 

КАССАЛЫҚ КІТАБЫ     Касса 2012 жылғы наурызына     Құжат нөмері Кімнен алынды жәнеберілді. Корреспондірлеуші шоттың нөмері    Кіріс    Шығыс        1   2             3       4      5   Күн басындағы  қалдық   1000   197 Банктегі чек бойынша  еңбекақы   1030   450000   165 Еңбекақы берілді 3350   420000 198 Дүкеннен түсім 6010 56000   198 Қосымша құнға салынатын  салық 3130 11200   165 Жәрдемақы берілді 3250   2000 199 Дүкеннентүсім 6010 57000   199 Қосымша құнға салынатын  салық   3130   11400   167 Банкке түсім өткізілді. 1030     135600   Бір күнге жиынтық:   585600 557600   Күн соңындағы  қалдық     29000     Соның ішінде аңбекақыға     28000

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2.Кассадағы шетелдік  валюта түріндегі салт ақшаларды  есепке алу.

     Нарықтық экономиканың дамуы жайында көп мекемелер дайын өнімдерді, тауарлық-материалдық қорларды экспортқа шығару және оларды шетелдік жабдықтаушылардан жеткізу жөніндегі экспорттық –импорттық операциялар жүргізу арқылы сыртқы экономикалық қызметін жүзеге асырады.Бұдан басқа сыртқы эклномикалық қызметті жүргізу барысында мекеме мамандары шетелге іссапармен шығуға мүмкіндіктері бар. Мұндайда есеп айырысу операциялары шетелдік ваюталарды қолданумен өкілетті банк арқылы қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қалай болса, мекеме кассасы арқылы да қолма-қол есептесу солай жүргізіледі.

    Егер мекеменің валюталық шоты болмаса , ол қажет болғанда өкілетті банк мекемесінен қолма-қол валюта сатып алуына болады.Қолма-қол  валюталармен жүргізілетін операцияларды есепке алу үшін 1011 «Кассадағы валютамен ақша қаржаты» шотын ашу керек.) Қолма-қол валютаның түсуі мен бнруін құжпттық рәсімдеу және оларды есепке алу тәртібі касса бойынша теңгелік баламалы түрінде жүргізілген операцияларды құжаттау мен баламалы есепке алу тәртібіне ұқсас. Тек ерекше өзгешеліктері-кіріс және шығыс ордерлерінде, оларды алмастыратын құжаттарда және касса кітабында қаражаттардың  қозғалысы жөніндегі операциялар шетелдік валютада қалай болса, оның операцияларды жүргізген күніне қолданып келген ваюта айырбастаудың нарықтық бағам бойынша есептелген теңгелік баламасымен де солай көрсетіледі.

 Касса бойынша шетелдік валютамен жүргізілген операцияларды есепке алу үшін әрбір валюта түрлері (АҚШ доллары,евро,рубль және т.б) бойынша жек касса кітабын ашады. Ағымдағы валюталық операциялар жүргізгенде валютаның ауыспалы бағамдарының  нәтижесінде бағам айырмасы пайда болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                         2.3. Жолдағы ақшаларды есепке алу.

         Мекемелерде жолдағы ақшалар  болып сатып алушылар мен тапсырылысшылардан  оларға сатылған өнімдер, тауарлар  және көрсетілген қызметтер үшін  кассаға алынған , кейінмекеменің  ағымдағы немесе өзге банктік  шоттарында аудару үшін банк  мекемесінің кешкі кассасына  , байланыс пошта бөлімшелерінің  кассасына, халық банкіне немесе  банктің инкассаторларына өткізілген ,бірақ әлі белгілеу бойынша  түспеген мекеменің ақша сомалары  танылады. Бұл  түсімдер, әдеттегідей  жұмыс күнінің соңында  өткізіледі, бұл кезде банк қызметкерлерінің  жұмыс күні бітіп қояды, сондықтан оны банк ағымдағынемесе өзге шотқа бірден қоспайды, түсімдер өткізілгеннен кейін келесі күні қосылады .Нәтижесінде ақшаларды банкке өткізген күні мен оларды көрсетілген шоттарға қосу күні арасында уақытша үзіліс пайда болады, яғни ақшалар белгілі бір уақыт жолда болады.

Тікелей банктің  кассасында өткізілген ақшалар жолда деп  мынадай жағдайда есептелінеді , егер олар кешкі кассаға айдың ақырғы жұмыс күнінің соңында өткізсе, онда ақшалар мекеменің  банктегі шотына жаңа айдың бірінші жұмыс  күні түседі.

   Жолдағы сомалардың көлемі, әдеттегідей ,бір күндік түсімнен аспайды. Кейде жолдағы қаражаттардың көлемі сауда түсімінің екі жәні үш күндік көлемін құрауы мүмкін, егер түсімдердің банк үшін жұмыс емес күні өткізсе, жолдағы ақшалай қаражаттар болып, сондай-ақ өзінің жоғарғы тұрған мекемесінің немесе аналық кәсіпорынынан алынған хабарламасы намесе басқа да ұқсас құжаттары бойынша банктің төлеуге қабылдаған и, бірақ әлі алушының ағымдағынемесе  өзге шотына түспеген сомалар есептеледі.Мұндай жағдайда банктің мекеменің сомасына өткізген түсім, әсіресе пошта арқылы аударылған сомалардың мекеменің шоттарына уақытында , дұрыс және толық түсуіне қатал бақылау жасауға өткір қажеттілік туындайды. Банк түскен сомаларды мекеменің шотына келесі күннен кешіктірілмей түсіруге міндетті.Ақшалар уақытылы түспеген жағдайда бангк мекеменің пайдасына әрбір мерзімі  өткен белгіленген мөлшерде айыппұл төлеуге міндетті.

Жолдағы ақшалай қаражаттарадың қолда бары мен қозғалысының ағымдағы есебін және жүйелі бақылау жүргізу  үшін 1020жолдағы ақша қаражзаттары атты активтік шот арналған . 1020Жолдағы  ақша қаражаты шотының дебетібойынша  жазулардың негізгі- кңассирдің кассалық есеп беруіне ,банк мекемесінің , байланыс пошта бөлімшелерінің түбіртектері , инкассаторларға түсімді жасалған жолдама тізімдемелері және халық  банкілерінің тиісті құжаттары болып  табылады.

Жолдағы ақшалай қаражаттарадың талдамалы (аналитикалық) есебі №3 журнал-ордерде жүргізіледі,ол 1020 «Жолдағы ақша қаражаты» шотының кредит бойынша көрсетілген операцияларды топтастыру үшін ,ал №3 журнал-ордердің  тізімдемесі (ведомосы) осы шоттың дебеті бойынша көрсетілген операцияларды топтастыру үшін арналған .

Ақшалай қаражаттарды есепке алуды компьютеризацияланған талдамалы  есеп келтірілген нысаны ұқсасмащшинограммада жүргізіледі.

Көрсетілген шот бойынша  жолдағы ақшалай қаражаттардың  ай басындағы қалдық сальдо журнал-ордердің  тізімдемесі (ведомосында) көрсетіледі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІІ-ТАРАУ. Ақшалай қаражаттар,бағалы қағаздар, ақшалай құжаттар және қатаң есептегі бланктерді түгендеу.

      Кассадағы  ақшалай қаражаттармен басқа  да құндылықтардың( бағалы қағаз, демалыс үйлерге жолдамалар және басқалар)жай-күйі мен сақталуына бақылау жүргізу мақсатында айына кемінде бір рет кассаға кенеттен түгендеу жүргізіледі.түгендеу жүргізу үшін мекеме басшысының бұйрығымен  комиссия тағайындалады да ,ол кассирмен бірге ең алдымен касса бөлмесінің ақшалай қаражаттар мен басқа да құндылықтардың сақталуын қамтамасызату, күзет-өрт сигнал беру құралдарымен техникалық жабдықталғандығы бойынша талаптарға сәйкестігін, кассирдің жұмыс істеу үшін жағдай жасалғанынжәне с.с жағдайларды текереді.Түгендеудің алдында коммисия кассирден барлық кіріс және шығыс касса орлерлері және басқа да, оларды алмастыратын ақшалай құжаттар тіркелген есеп беру мен түгендеудің басында ақшалай қаржылар бойынша кіріс және шығыс құжаттары бухгартерияға өткізілген және оның жауапкершілігіне  түскен барлық ақшалай қаражаттар қабылданып алынған ,ал жұмсалғандар шығынға  шығарылған жөнінде қолхат беріледі. Кассалық есеп беруге мекеменің бас бухгалтеріқол қояды. Комиссия  кассирдің қатысуымен кассалық кассирдің қатысуымен кассалық есептеліп шығарылғанының дұрыстығын анықтайды. Кассадағы ақшалай қаражаттар , бағалы қағаздар ,ақшалай құжаттар және  қатаң есептегі бланкалардың нақты барын тексеру нәтижелері тиісті     «Ақшалай қаражаттардың қолда барын түгендеу кесімі»(№Түг-10нысаны) және «Құндылықтармен қатаң есептегі құжаттардың бланкаларының түгендеу тізімдемесімен»  рәсімделеді де ,комиссияның барлық мүшелері мен кассир қол қояды.Келісім екі дана , ал материалдық жауапты тұлға ауысқанда үш дана жазылады да : келісімнің бірінші данасы мекеменің бухгалтериясына беріледі, ал қалғандары материлдық жауапты тұлғаларда қалады.

Құндылықтардың жетіспеушілік  немесе артық шығу фактілері анықталған жағдайда кассир осы алшақтықтарды  пайда болу себептері мен жағдайлары туралы жазбаша түсініктеме береді.ол сондай-ақ келісімде жазылады.Мұнда  шығыс касса ордерлерімен немесе оларды алмастыратын құжаттармен және төлем тізімдемесінде алушылардың қолтаңбасымен расталмай салт ақшалардың берілгені жөніндегі кассирдің мәлімдемесі кассадағы салт ақшалардың нақты қалдығын растау қабылданбайтындығын ,ескеру керек. Бұл сома жетіспеушілік болып саналады да, кассирден өндіріліп ,кіріске алынады. Касса ордерлерімен расталмаған кассадағы сомалар артықшылық деп саналады да, мекеменің табысына жатқызылады.

 

 

 

 

 

 

                                                                                                   

      Түг-10 нысаны

Кодтары

 «Семнан» ЖШС                               

30671825

3020000023723

                                                                               ҚҰЖЖ

                                                                                 СТН

Құжаттың нөмері	Жасалған күні
3	25.03.2012ж

                           

 

 

 

«Семнан»  жауапкершілігі шектеулі серіктестігі

Ақша қаражаттын түгендеу кесімі

Қолхат

Ақшалай қаражаттың , ақша құжаттарының кірісі мен шығысына жататын барлық құжаттар түгендеу жүргізуалдында  бухгалтерияға тапсырыладыжәне  менің  жауапкершілігіме түскен бакрлық  ақшалай қаражат пен ақша құжаттары  кіріске алынады, ал істен шығарылғандары шығысқа шығарылыды. 

Материалдық жауапты тұлға  кассир                              Жанәділова Риза

                                                                    қолы 

2012ж 25 наурызда №25 бұйрықтың негізінде 2012 жылғы 25 наурызда  жағдай бойынша ақшалай қаражатқа , ақша құжаттарына түгендеу жүргізілді.

Түгендеу кезінде мыналар  анықталады:
Рет нөмері	Атауы		Синтети қалық шоттың нөмері	Іс жүзінде болу	Есепке алу деректері  бойынша	Айырма
				санымен	санымен	артығы	кемі
1	теңгемен қолма-қол ақша қаражаты		1010	950	1230	-	280
2	Валютамен қолма-қол қаражаты	АҚШ доллары
3			1011	600	600	-	-
4
5
6	ақша құжаттары	Пошта маркалары	1021	50	60	-	10
7
8		баж маркасы	1021	430	430	-	-
9
10		-
11		-
12	Жиыны			2030	2320	-	2320