Ауыл шаруашылығы өнімдері мен материалдарын іріктеудің электрлік әдістері олардың электрлік параметрлері айырылатын материалдың құрыл

              Ауыл шаруашылығы өнімдері мен материалдарын іріктеудің электрлік әдістері  олардың электрлік параметрлері айырылатын материалдың құрылымы, тығыздығы, бейімділігі, биофизикалық және биохимиялық қасиеттері мен құрылым құрамына байланысты.

              Мұндай айырғыш құрылғылардың әсер ету принциптерін  биологиялық тұрғыдан бағалы дәндерді бөліп алу, дәндерді калибрлеу, сор өсімдіктерінің карантинді дәндерінен дәндерді тазалау үшін ауыл шаруашылығында  пайдаланылатын  диэлектрлік сепараторлардың мысалында қарастырамыз.

              9.9. суретте дәндердің диэлектрлік сепараторының функционалдық схемасы көрсетілген. Цилиндрлік барабанда  3 бифилярлы намотан  бір қабатта  екі сымды бөлінген орама. Бір-бірімен біріктірілмеген автотрансформатордың орама сымдарына  1 сақина арқылы және газ жарықты трансформатор арқылы өнеркәсіптік жиілігі 50Гц 0,5-0,7 кВ қуат беріледі. Қуаттылықтың мәнін айырылатын дәндердің  түрлеріне сәйкес анықтайды (дәнді-дақылды, көкөністі, гүлді және басқа мәдени). 2-ші бункер дәні 6 орамға түсе отырып, оған тартылады,кейін ауырлық күші мен орталықтандырылған күштің әсерінен барабанның төменгі бөлігінен алынып тасталады және олардың қасиеттірне байланысты  қабылданатын бункердің  әртүрлі секторына  келіп түседі.

9.8. сурет Жұмыртқалардың жаңалығын анықтау арналған құралдың қызметтік схемасы және сақтау температурасынан  ақуыз көтерілімінің индексі (б):

1-жұмыртқа ақуызы; 2- сәуле таратқыш; 3,5 –фотоэлементтер; 4- есептеу құрылғысы.

9.9. сурет. Дәндердің диэлектрлік айырғышының қызметтік схемасы:

1- автотрансформатор; 2-бункер; 3-барабан; 4-щетка; 5-сақина; 6-орама

Щеткалар (4) орамадан жабысып қалған жеңіл сор қосылыстары мен шаңды  тазарту үшін қолданылады.

              Осылайша, ең жақсы дәнді қасиеттері бар дәндердің фракциясын бөліп алады. Мұндай фракциядан  аса тиімді шығымдылық алынады, өнімнің 10,15%-ға стандартты  шығымдылғының артуы  байқалады.

              Электрлік, оптикалық, жылу және акустиалық қасиеттері бар ауыл шаруашылығы өнімдерін қарбыздардың пісуін, сүттегі май мен ақуыз құрамын, және т.б  бақылау үшін жаңа құралдарды жасауда пайдаланады.

10 тарау

Жемді өндіру және қайта өңдеу процесстерін автоматизациялау

10.1 Жалпы мәліметтер

              Төзімді жемдік база – мал шаруашылығын өнімдерін арттыру негізі

              Мал шаруашылығында пайдаланылатын жемдер үш топқа бөлінуі мүмкін:

              Жемнің жасалуымен байланысты – өсімдік, малдық және минералдық;

              Жем қасиеті мен құрамына байланысты – өрескел, жасыл және               шоғырланған;

              жемдік қоспалар

              Өсімдік  текті  жемдер -  сабан және т.б., пішен, шөп,дәнді-дақылдар, дән, тағам өндірісінің қалдықтары және т.б.

              Мал тектес жемдер – балық және ет сүйекті ұн; майсыздандырылмаған сүт және өнеркәсіп қалдықтары.

              Минералды тектес жемдер: тұз, әктас , бор және жемдік фосфаттар.

              Жемдік қоспаларға  арнаулы  байытылған қоспалар жатқызылады – премикстер және ақуыздық –дәруменді минералды қоспалар.

              Жемнің аса бағалы  түрі –комбикорм, яғни бұл  қоспаның құрамына  әр түрлі құрғақ  жемдік өнімдер кіреді. Комбикормның нәрлі заттары мен дәрменмен байытылған  микроэлементтері  малдың өнімділігін 30 пайызға дейін арттырады,               Комбикормның күрделі өндірісі  арнулы  комбикормды зауыттарда ғана емес, осы мақсаттар үшін шығарылатын  автоматтандырылған кешенді құрал-жабдықтардың көмегімен   жеке шаруашылық жағдайларында  ұйымдастырылуы мүмкін.

              Жемді пайдалану тиімділгі  оны өңдеу тәсілімен анықталады. Өңдеудәң негізгі тәсілі – механикалық, сондай-ақ жылу, химиялық және биохимиялық өңдеу тәсілін де пайдаланады.

              Өнеркәсіп жеке агрегаттардың көп мөлшерін шығарады.

Жасыл жемдерді консервілеудің аса тиімді  тәсілдері  - құрғату, ұсақтау және брикеттеу.

              Пішенді  белсенді желдетумен құрғату оның ылғалдылығын 40,50 ден 17 пайызға дейін  төмендетеді. Бұл операция  жемде 10,20 есе көп каротинді,2,3 есе көп протеинді сақтап қалуға мүмкіндік береді. Құрылғыны басқару схемасы  бірінші күндері  желдеткіштің үздіксіз жұмысын қарастырады. Әрі қарай  құрылғыны  жұмысқа автоматты түрде іске қосады, онда ауаның ылғалдылығы 85 пайызға дейін болу керек. Ауаның ылғалдылығын ВДК типті ылғал реттегішпен бақылайды. Барлық құрғату процесі 2-3 күн созылады.

10.2 Шөпті ұнды дайындау үшін арналған агрегаттарды  автоматизациялау

              Шөпті дәруменді  ұнды дайындау үшін арналған агрегаттар жем және басқа да материалдарды құрғатады. Біздің еліміздің шаруашылықтарында  өнімділгі 0,4 және т.б. дәруменді ұнның агрегаттар типін пайдаланады.

              Мұндай құрылғылар  жоғары энергия  сыйымдылығымен ерекшеленеді. Осының нәтижесінде  технологиялық процесстердің автоматизациясы  жоғары сапалы шөпті ұнды алуға және  оны өндіру үшін  энергия шығынын үлесін азайтуға мүмкіндік береді.

              АВМ-1,5 мысалында  агрегаттың электрлік  схемасының әсер ету принципін қарастырамыз. Сұйық жанармай 1 сорғымен беріледі және 1,МПа қысымымен 3 газификация жылуының камерасына  2 форсункамен шашылады. Мұнда ауа желдеткіштен (21) келеді. Ауа мен отынның қоспасы  20 жану трансформаторынан шығатын  ұшқыннан жанады. Отындық газдар  ауамен аралас отырып,250-300 градус  температуралы жылу тасығышты жасайды. 6 құрғату барабанын  4 және 5 конвейерлі  тасымалдағыштар арқылы  тиейді.

              Біріктірілген үш  цилиндрден тұратын құрғатқыш барабан М3 электр сымы арқылы  18 роликтерде  айналады. Әр цилиндердің  ішкі бөлігіне  жылу тасығыш ағынында  құрғатылатын массаны  алмастыру үшін  лопастар бекітілген. 7 циклында  құрғатылған массаны  отындық газ ағынынан  бөліп алу жүреді. Тасталынатын  газдардың  температурасы  9 датчикпен қадағаланады. 17 дозатормен құрғатылған масса 15 ұсақтағышқа  жіберілдеі. Жолда  орталықтандырылған күштің  әсерінен   тас аулағышта 16  қатты  қосылуларға бөлінеді.

              Ұсақтағыш құрғатылған массаны ұнға айналдырады, ол желдеткішпен 10-12 циклон-салқындатышқа  сіңіріледі.  Циклоннан шнек-дозатор 14 ұнды  тиегіш люктарға 13 бағыттайды. Өрттің бар болуын  фотодатчик 19 бақылайды, темпаратураның бар болуын –термодатчик 9, циклон-салқындатқыштағы  ұнның үлестік  деңгейін – 11 деңгейлі датчик бақылайды. АВМ агрегатын жіберу және тоқтату  уақытша диаграммамен  көрсетіледі (10.1 сурет). Қайта қосышпен SA   (10.1, б, в) HA ең алымен дыбыстық белгі береді кейін    KV1 релесін қосады. Технологиялық ағынға қарсы  бірізділікпен құрылғылардың  электр қозғалтқыштарын «жіберу» пернесімен кезектеп қосады: шнек –дозатордың  М10 қозғалтқышы, 12  циклон-салқындатқыш желдеткіштіғң М9 қозғалтқышы, М7 және М8 ұсақтағыштардың қозғалтқыштары., құрғақ массалы  17 циклондардың  М5 және М6 дозаторларының қозғалтқыштары, 8 желдеткіштің М4 қозғалтқышы, 6 құрғатқыш барабанның М3 қозғалтқышы, 21 отынды желдеткіштің М12 қозғалтқышы.

              Бункердегі шығыс шикізатының деңгейі  салқындатқышта  байланыссыз датчиктермен бақыланады, бактағы су деңгейі  -жоғарғы және төменгі  деңгейлі  электродты датчиктермен  бақыланады. ОПК типті  құрал-жабдықтарды жіберу мен тоқтатуды оператор жүзеге асырады. Жіберуден бұрын  барлық автоматтарды қосады, қайта қосқыштармен  жеке түйіндердің  жұмыс режимін таңдайды,кейін пернелік посттармен  кезектеп агрегаттарды қосады. Мысалы, жемді ұсақтағанда «Ұн», «су» жағдайларына қояды. Тумблермен  релені қосады, ол қалған түйіндерді  сіңіреді. Бұл жағдайда  УАЗ суының электрмагнитті  вентилі ашылады. М15 қозғалтқышы  КМ16 магнитті жібергішпен реленің көмегімен «жұлдыз» схемасы  бойынша қосылады, кейін КМ17 магнитті жібергішімен  «үшбұрыш» схемасына қосылады. КМ17:3 және КВ  блок контактілерімен  КМ14 магнитті жібергіші қосылады.

              Дозатордың көмегімен қозғалтқышты жібергеннен кейін  пресстің  номианлды жүктемесін амперметр бойынша белгілейді. Егер бір себептер бойынша  бункердегі шикізат деңгейі  берліген мәннен асып кетсе, онда деңгейдің датчигі жұмыс жасайды, релені айырады. Деңгей төмендеген кезде  осы датчик  шнекті қайта қосуға  импульс береді.  Салқындатқышты  ұсақтағыштармен толтырған кезде  бастапқыда  ұсақтағыштар деңгейнің датчигі жұмыс жасайды. Соңғысы  реле арқылы  жұмыс  жасайды және вибратордың тежегішін қосады.

              Бактегі судың деңгейі  электродтты  датчиктер, реле, электр магнитті вентил арқылы ұстап тұрылады.

              Дозаторды  жабу үшін  құралды айырады.Пернелермен  салқындатқыштың желдеткішін, транспортерді, іріктеу желдеткішін, дозаторды, бункер шнегін айырады.

              Келесі тәртіпте  басқару пернелерімен агрегаттарды қосады: бункер шнегі,  тиеу шнегі, пресс, танспортер, салқындатқыштың және  іріктеуіштің желдеткіштері. М15 электр қозғалтқышы  пресспен  қорғағыш муфтамен  біріктірілеген.

              10.4. Комбикормды агрегаттарды автоматизациялау

              Комбикормды цехтерді  жабдықтау комбикормды заводтарда  толық рационды  комбикормдарды өндіру үшін  арналған.

Жабдық  бір немес екі блокта құрастырылған: дәнді және ұнды. Комикормды  цехтердің  міндеті -   өнеркәсіп өндірісінің жергілікті шикізаты мен ақуызды-дәруменді қоспаларды пайдалану.

              ОКЦ барлық цехтарының комбикормдарын дайындау құрылғысы мен технологиясы 10.5 суретте көрсетілген. Көлік құралдарының фуражды дәні торлы станда беріледі, онда ол  ірі қоспалардан тазартылады, кейін металл қоспаларынан тазартылады.

              10.5. сурет. ОКЦ-15 комбикормды агрегатының технологиялық схемасы

1- торлыстан, 2- жүктеме  қуысы, 3- қоспа, 4- нория, 5- магнитті заслонка, 6,8,1,12,16 – шнектер, 9- тісті барабан, 11,14,15 – бункерлер, 13-  дозаторлар

              Әрі қарай  дән  фуражыы дән бункерінің екі секциясы бойына шнекпен  бөлінеді, кейін дозаторланатын шнекпен  бөлінеді, содан кейін  ұсақтағышқа жіберіледі.

              Ақуызды-дәруменді  қоспаларды  жүктемелі  қуыс арқылы  қоспаға салады, сол жолмен бункерге жібереді.

              Дәндік компоненттерді  бункерлерден  дозаторлармен  тиейді, олар  бункердің  әр секциясының  төменгі бөлігінде  орнатылған. Шнек пен тиеу  шнегін үзіліссіз   компоненттер араластырады және дайын комбикормды  қоймаға немесе  көлік құралдарына жібереді. Оператор берілген рецептураға сәйкес дозаторларды қалпына келтіреді.

              Цех жабдықтарының жұмысын  10.6 суретте көрсетілген  электрлік  схеманың көмегімен дистанциялы түрде бақылайды. Автоматты айырғыштармен  схемаға қуаттылық береді. Қайта қосқышта үш  жағдай бар: «Жұмыс жасау», «Айырыулы», «Қалпына келтіру режимі». Жабдықты келесі тәртіпте  жұмысқа салады. Пернемен  машиналарды жіберудің басталғаны туралы  ескерту сиганлы беріледі.

              Қосулы тұрған  машиналардың жұмысы кезінде дәнді фураж бункерге тиеледі.

              10.6 сурет. ОКЦ-15 комбикормды цехтың электр жабдығымен  басқарудың принципаиалды электрлік схемасы. Бағандағы позициялар  оң жағынан  10.5 суреттегі  позицияларға сәйкес келеді.

              10.5. Жемдік қоспаларды дайындау процесстерін автоматизациялау

              Жалпы ережелер. Мал шаруашылығы фермалары мен кешендерінде  малдарды өнеркәсіптік түрде дайындалған  арнаулы компоненттердің қоспасымен жергілікті  өндірістің әр түрлі қоспаларынан дайындалған жемдік қоспалармен тамақтандырады. Жемдік қоспаны дайындаудың нақты технологиясы  жемдік базаны есепке алады. Жемдік  цехтың негізгі құрамды бөлігі – технологиялық желі.

              10.7. сурет КОРК-15 жемдік  цехтың қызметтік схемасы:

1-силос қоректендіргіші; 2 – силос транспортеры; 3- жинақталған жемдердің бункер-дозаторлары:; 4- винтті ковейер; 5- корнеклубнеплод тарснпортерлері; 6- меласса және карбамидке арналған жабдық; 7- ұсақтағыш – тас аулағыш; 8- корнеклубнеплод дозаторлары; 9- түсіргіш транспортер; 10- жемдерді ұсақтағыш –қоспа; 11- жинақтамалы тарнспортер; 12- жем тарнспортері; 13- қоректендіргіш –тиегіш.

              Жемдік  цехтың жеке  технологиялық желілері келесі  түрде жұмыс жасайды. Жемді көлік құралдарынан  қоректерндіргіш лотогына  түсіреді,оның бос арт жағы екі гидроцилиндрмен көтеріледі, оның нәтижесінде  жем  қоректендіргіш конвейерге келіп түседі. Ұсақталған жем  аралық транспортерге түсіп, кейін жинақтамалы транспортерге түседі. Аралық транспортерге берілетін  жемның мөлшерін конвейер жабдығының қозғалысын жылдамығын өзгерте отырып,қолмен ретке келтіреді. Силос  көлік құралынан  қоректендіргішке  тиеледі,кейін  дозаландыратын битерлер арқылы  қиылысқан  транспортерге келіп түседі.

              Шоғырланған жемді  тәрелкеден винтті конвейерге келіп түсіретін  қозғалмайтын тәрелке, корпустан тұаратын дозаландыратын құрылғымен жабдықталған  бунккер-дозаторларға түсіреді.

              Корнеклубнеплодтарды  цехқа  жемдік  цехпен  біріктірілген  қоймадағы  стационарлық транспортерлерімен немесе  жедел құралдармен жеткізіледі.