Қазақстанның салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері және қызмет ету мәселелер

Автор: Пользователь скрыл имя, 02 Ноября 2011 в 15:24, курсовая работа

Описание работы

Мемлекеттік бюджеттің түсімдерінің ең басты көзі – салықтар. Өнеркәсібі дамыған елдердің бюджетіндегі салықтардың үлесі 90 пайыз. Салықтың негізгі түрлеріне табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты мүшелерінің табыстарына, корпорация пайдаларына салынатын салықтар. Өндірістік бірлестіктер, кәсіпорындар, капитал иелері өздері жариялаған мәлімдемелері бойынша салық төлейді.
Салық мәлімдемесі төлеушілердің өз табыстарының мөлшері туралы хабары, ал жалдамалы еңбек адамдарынан салық жалақы төлегенде ұсталады.

Содержание

Кіріспе.................................................................................................
I. Нарықтық экономикада салықтың алатын орны...............................
1.1 Салық ұғымы және оның әлеуметтік – экономикалық мәні...............................................................
1.2 Салықтар: типтері және эволюциясы.........................................
1.3 Салық салудың принциптері мен түрлері..................................
II Қазақстан Республикасындағы салықтар және салық жүйесін ұйымдастыру............................................................................................
2.1 Қазақстан Республикасындағы салық жүйесінің қазіргі заманғы қалыптасу кезеңдері...............................................................
2.2 Салық алуды ұйымдастыру.........................................................
2.3 Қазақстан Республикасындағы салық түрлері..........................
2.4 Қазақстан Республикасының салық жүйесіндегі кейбір мәселелер және оны шешу жолдары.....................................................
Қорытынды..........................................................................................
Қосымша кесте....................................................................................
Қолданылған әдебиеттер тізімі...................................................

Работа содержит 1 файл

Қазақстанның салық жүйесі.docx

— 52.67 Кб (Скачать)

     Осындай көлеңкелі экономиканың келеңсіз әрекеттерінен  еліміздегі күнделікті тұрмыстық қажеттіліктерге  аса зәру болып отырған тұрғындардың бөлігі көп зардаптар шегуде. Екінші жағынан, салық салынатын базаның кемуінен, экспорттаушы емес экономиканың басқа салаларында қызмет атқарып отырған кәсіпорындарға жүктелетін салық ауыртпалығы арта түсуде.

     Аталған кемшіліктерді жою үшін, ең алдымен  салық заңына жаңадан өзгертулер енгізу аса қажет. Кіріс министрінің атап өткеніндей, жаңадан қабылданған салық кодексінде айтарлықтай өзгерістер енгізілмеген, демек, жіберілген кемшіліктер алдағы уақытта да жіберілуі мүмкін. Әрине енгізілген өзгерістер әбден саралануы және салық жылының басынан бастап іске асуы қажет. Салық төлеушілер үшін салық жүйесінің ең болмағанда үш-бес жылға дейін тұрақты болып қалуы аса маңызды шарт болып табылады. Тұрақсыз экономика жағдайында бұлай болу әрине мүмкін емес, әсіресе жалпы ішкі өнімнің мөлшері дүниежүзілік бағаға тәуелді жағдайында бұл өте қмынға соғады.

     Жер қойнауындағы табиғи байлықтарды өндірушілердің табыстары әлемдік бағаға байланысты екенін ескере отырып, оларға салынатын табыс салығына прогрессивті ставканы енгізген дұрыс болар еді. Егер шикізаттың қалыптасқан бағасы орташа көрсеткіштен жоғары болып қалыптасса, онда осындай шикізатты экспорттаушы кәсіпкерлер бағаның артық мөлшеріндегідей пайызды қосымша табыс табады. Бұл артық табыс мөлшері қазіргі салық заңында кәсіпорындардың ішкі пайда нормаларына сәйкес үстеме пайда салығы арқылы алынып отыр. Бұл аталған салықтың кемшілігі мынада: ішкі пайда нормасын анықтау кезінде оның мөлшеріне әр түрлі себептер мен субьективті жағдайлар әсер етуі мүмкін және пайда нормасын қайта-қайта қарастырып отыру қажет, өйткені шикізаттың әлемдік бағасы күн сайын өзгерістерге ұшырауы мүмкін.

     Аталған кемшіліктерді жою үшін шикізатты  өндірушілерге салынатын табыс  салығының базасын кәсіпорынның ішкі пайда нормасынан шикізаттың сатылу уақытындағы қалыптасқан әлемдік  бағасы мен шикізатты өндіру мен  тасымалдауға кеткен шығындардың айырмасына ауыстыру керек. Бұл арада неліктен шикізаттың сатылу бағасы емес, сатылған уақыттағы қалыптасқан әлемдік баға алынып отыр? Оған себеп, кез келген шикізатты болсын, дацын өнімдерді болсын экспорттаушы кәсіпорындар сатылу бағасын жасалған келісім шарттарда төмендетіп жазып, сөйтіп табыс мөлшерін азайтып көрсетуі әбден мүмкін, ал белгілі бір уақытта қалыптасқан шикізат бағасын кемітіп көрсету мүмкін емес және оның дұрыстығын тексеру онша қиынға соқпайды. Сонымен қатар шикізаттың өзіндік құны мен тасымал шығынын анықтау көп жағдайда тұрақты болып қалады. Бұл арада экспорттаушы кәсіпорындардың келіспейтін жақтары орын алуы мүмкін, мәселен, Қазақстан шикізаты сапасының төмендігі. Шын мәнінде туындайтын қайшылықтарды реттестіру қиын емес.

     Егер  экспортталатын шикізаттың әлемдік бағасы күрт төмендепкетсе, онда мәселе қалай шешілмек деген сұрақтың қойылуы сөзсіз. Оған жауап беру үшін, мұндай экспорттың еліміз үшін маңыздылығын сарапқа салуымыз қажет. Егер әлемдік бағаның төмендеуіне қарамастан шикізатты еліміз үшін маңызды болып қала берсе, онда өндіруші кәсіпорындарға мемлекет тарапынан көмек көрсету аса қажет. Салық салу жағынан шмкізатты экспорттаушылар үшін көмекті табыс салығы ставкасын да азайту қажет. Мұндай әрекет шикізатты өндірушілер мен экспорттаушылар үшін едәуір көмек болар еді.

     Сонымен, шикізатты экспорттаушыларға қолданылып келген үстеме пайдаға салынатын  салықты алып тастап, бір ғана прогрессивті табыс салығын қолданған дұрыс болар еді.

     Аса бір ойландырып жүрген мәселенің бірі – жеке тұлғалардың табысына салынатын салықтардың мөлшері. Қазіргі таңда кәсіпорындарда қызмет атқаратын жеке тұлғалардың жалақыларына екі түрлі: табыс салығы және әлеуметтік салық салынады. Сонымен қатар жалақының он пайызы зейнетақы қорына аударылады. Мәселенің жайын жалақыны төлейтін заңды тұлғалар жағынан қарайтын болсақ, онда жалақы үлестіру барысында кәсіпорындардың қосымша қаржыға шықындалуын байқаймыз. Бұл қызметкерлердің еңбек ақысын көтеруге кәсіпорындар мүдделі емес деген сөз. Жалақы мөлшерін көбейткен күннің өзінде кәсіпорындар әр түрлі жолдармен нақты жалақы мөлшерін азайтып көрсетуде. Осыған байланысты Қазақстан салық жүйесінің алдында қалайша еліміздің азаматтарының орташа жалақы мөлшерін көтеруге болады және кәсіпорындарды қандай жолдармен жалақыны көтеруге ынталандыруға болады деген мәселелер тұр.

     Республикамызда өмір сүріп отырған жалақылары төмен азаматтар үшін салық заңымызда жеңілдіктер қарастырылмаған деуге болады. Мысалы, салық заңында жеке тұлғалардың табыстарына қолданылатын шегерімдердің мөлшері барлық жеке тұлғалар үшін бірдей – бірайлық есептеу көрсеткіші діңгейінде және әрбір бір айлық есептеу көрсеткішінен төмен табыс табатын немесе мүлдем табысы жоқ әрбір жанұя мүшесі үшін бір айлық есепьеу көрсеткіші мөлшерінде шегерім жасауға рұқсат етіледі. Яғни жалақы мөлшері 45000 тенге болатын және жалақысы 4500 тенгені құрайтын жеке тұлғалардың табыстарына қолданылатын шегерімдердің шамасы бірдей. Бұл әрине әділдікке жатпайды, алсалықтардың классикалық үлгісі бойынша әділдік принцмпі алдыңғы орынға ие болуы қажет.

     Осындай объективті және субъективті жақтарды ескере отырып, келесі ұсыныстарды  қозғауға болады. Біріншісі жеке тұлғаларға қолданылатын шегерімнің мөлшерін өзгерту және оны тек табысы төменгілерге ғана қолдану, екіншісі, табыс салығынан ең төменгі жалақы алушыларды босату.

     Сонымен, егер республикамыздың салық жүйесіндегі  жеке тұлғаларға салынатын табыс  салығына осындай өзгерістерді енгізетін  болса, табысы өте төмен дәрежедегі азаматтарыға едәуір көмек  болар еді.

     Қорыта  айтқанда, жоғарыда аталған ұсыныстарды  жүзеге асыру қиынға соқпайды, ал олардан  түсетіе экономикалық тиімділік  айтарлықтай болары анық.                                   

      

         

      

      

      

           

      

      

     Қорытынды

     Сонымен тақырыбымды қорыта келсем, салық  – мемлекеттік бюджеттің түсімдерінің ең басты көзі. Ұйымдық-құқықтық жағынан  салықтар – бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген, белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер. Салықтар қаржының бастапқы категориясы болып табылады. Сонымен қатар салықтар мемлекетпен бірге пайда болды және мемлекеттің өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады.

     Мемлекетке  түсетін салықтардың, алымдардың, баждардың  және басқа төлемдердің жиынтығы және олардың құрылуының формалары  мен әдістерінің жиынтығы салық  жүйесін құрайды.

     1991ж.  желтоқсанның 25-інен бастап біздің  елімізде салық жүйесі жұмыс істей бастады. Ол «Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы» заңға негізделген. Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-інен бастап 13 жалпы мемлекеттік салық,    18 жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.

     Қазақстан Республикасының салық жүйесі салықтардың, алымдардың және баждардың түрлерін, салық қатынастарын реттейтін құқықтық нормаларды және салық службасының  органдарын қамтиды.

     Салық төлеушілердің жекелеген санаттары  – арнаулы салық режімі – шағын  бизнестің субъектілері, шаруа (фермерлік) қожалықтары, заңды тұлғалар – ауыл шаруышылығы өнімдерін өндірушілер, кәсіпкерлік қызметтің жекелеген түрлері үшін белгіленетін және салықтардың жекелеген түрлерін есептеу мен төлеудің, сондай-ақ ол бойынша салық есептемесін берудің оңайлатылған тәртібін қолдануды көздейтін бюджетпен есеп айырысудың ерекше тәртібі.

     Қазақстан Республикасының қазіргі салық  жүйесі салықтарды құру мен алудың нақтылы әдістерін анықтайды, салықтың тиісті элементтері арқылы салық салудың тәртібін белгілейді.

     Қазақстан Республикасының салық түрлері: жанама салықтар, корпорациялық табыс  салығы, қосымша құн салығы, жеке табыс салығы, жер қойнауын пайдаланушылардың  салықтары мен арнаулы төлемдері, әлеуметтік салық, меншікке салынатын  салықтар, жер салығы, мүлікке салынатын  салықтар.  

     1-сызба.  Салық механизмінің элементтері 

       

       

       

       

        Қолданылған әдебиеттер тізімі:

     1. А.Д.Байдүйсенов. // Қаржы және қаражат  // 2001, №4, 32-36-беттер.

     2. Ә.Е.Өтембаев.  “Экономикалық өсімге кепіл болатын құжат” // Егемен Қазақстан // 2001, 22 қараша  2-бет.

     3. Б.Жүнісов, Ұ.Мәмбетов, Ү.Байжомартов. //Нарықтық экономика негіздері// Алматы, 2000 ж.

     4. Б.Медешов. //Нарықтық экономика теориясына  кіріспе // Алматы, 1998 ж.

     5. Г.Д.Митюгина. “Жеке тұлғалардан  алынатын табыс салығы бойынша  жеңілдіктер ” // Бухгалтер бюллетені  // 2000 ж.,  №47 қараша   6-7-беттер.

     6. Е.Б.Жатқанбаев. //Аралас экономика  негіздері// Алматы, 2000 ж. 

     7. Е.Смайлов. “Салық мәдениеті –  салықты дұрыс төлеп, адал өмір сүру” //Егемен Қазақстан //  2002 ж., 7 маусым 3-бет.

     8. З.Кәкімжанов. “Салық кодексіндегі  соңғы өзгерістер еліміздің экономикасына оң әсер ететін болады” // Егемен Қазақстан // 2002 ж.,          22-қаңтар, 2 бет.

     9. Н.Чернягина. “Көлікке салынатын салық” // Бухгалтер бюллетені // 2000 ж., №9 ақпан 5-7-беттер.

     10.  Салық және бюджетке төленетін  басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасының кодексі //Салық кодексі// Алматы, 2004.

     11.  С.Құлпыбаев, Қ.Қ.Ілиясов. // Қаржы  //  Алматы, 2003 .

     12.  Я.Әубәкіров, К.Нәрібаев, М.Есқалиев. //Экономикалық теория негіздері// Алматы, 2004, 391-395-беттер.

Информация о работе Қазақстанның салық жүйесі: қалыптасу кезеңдері және қызмет ету мәселелер